«Στο Κόμπανι θάβουν τους νεκρούς τους περήφανοι και αντιστεκόμενοι»

Βρέθηκε στην καρδιά της ανθρωπιστικής κρίσης, λίγα μέτρα από τις σκληρές μάχες στο Κόμπανι. O Γιάννης Μουζάλας των Γιατρών του Κόσμου μιλάει στο 3pointmagazine.

Στα δελτία ειδήσεων έχει πάψει πια να εμφανίζεται ως πρώτη είδηση. Ούτε καν ως δεύτερη ή τρίτη ή τέταρτη. Οι ηρωικές κούρδισσες αντάρτισσες, οι αντιστεκόμενοι περικυκλωμένοι μαχητές, η αυτοθυσία ενός ολόκληρου λαού σε μία τόσο μικρή πόλη και απέναντι σε έναν τόσο σκληρό εχθρό. Το Κόμπανι.

Περίπου 60 ημέρες έχουν περάσει από τότε που οι ακραίοι ισλαμιστές του ISIS ξεκίνησαν το σφυροκόπημα της κουρδικής πόλης στη βόρεια Συρία και ακόμα δεν έχουν καταφέρει να κάμψουν την αντίσταση των υπερασπιστών της. Και όπως όλα δείχνουν η μάχη αυτή θα έχει έναν νικητή. Τον κουρδικό λαό, τόσο της Συρίας, όσο και του Ιράκ και της Τουρκίας, που έχουν σπεύσει προς υπεράσπισή τους.

Οι αναλύσεις για το πώς έχει οδηγηθεί εδώ η κατάσταση, ποικίλουν, όπως και τα αίτια αλλά και τα αποτελέσματα της επέλασης του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και της Συρίας στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Εκείνο όμως που δεν έχει αναλυθεί και στο οποίο δεν έχει δοθεί έμφαση, είναι πώς αντιλαμβάνεται ένας «δυτικός» άνθρωπος την ανθρωπιστική κρίση που έχει δημιουργηθεί από αυτό τον πόλεμο, με τους χιλιάδες πρόσφυγες που φεύγουν μαζικά από τη Συρία, αλλά και τους χιλιάδες νεκρούς. Και ποιος θα μπορούσε να είναι πιο κατάλληλος για να το εξηγήσει αυτό, από έναν άνθρωπο που επισκέφτηκε πρόσφατα το Κόμπανι –για την ακρίβεια βρέθηκε 500 μέτρα από το Κόμπανι- στο πλαίσιο της αποστολής των Γιατρών του Κόσμου στην περιοχή.

Ο Γιάννης Μουζάλας, γιατρός και μέλος του ΔΣ των Γιατρών του Κόσμου μίλησε στο 3pointmagazine, λίγο αφότου επέστρεψε από την περιοχή και καταθέτει το δικό του οδοιπορικό από την επίσκεψή του αυτή, για την πρωτότυπη μορφή αλληλεγγύης που συνδέει τον κουρδικό λαό, για τις τεράστιες δυσκολίες που έχει δημιουργήσει η ανθρωπιστική κρίση στη Συρία αλλά και για την εκτίμησή του σε ό,τι αφορά την έκβαση της μάχης.

Σαν Γιατροί του Κόσμου αποφασίσαμε να πάμε στο Κόμπανι μετά από συνάντηση με τον σύλλογο Συρίων καλλιτεχνών και επιστημόνων, ο οποίος μας ευαισθητοποίησε. Ήταν και από εκείνες τις μέρες που γινόντουσαν οι μεγάλες μάχες στην περιοχή. Αποφασίσαμε να κάνουμε μία διερευνητική αποστολή, για να δούμε τι μπορούμε να προσφέρουμε εκεί και ποιες είναι οι δυσκολίες.

Φτάσαμε στο Σουρούτς που είναι ένα μεγάλο χωριό στο τουρκικό Κουρδιστάν στα σύνορα με το Κόμπανι. Εκεί πέρα είδαμε την ίδια τραγωδία που έχουμε δει πάρα πολλές φορές. Μέσα σε 20 μέρες πέρασαν από αυτή την πόλη 190.000 χιλιάδες κόσμου. Όταν πήγαμε εμείς είχανε μείνει 90.000 πρόσφυγες μέσα στο Σουρούτς. Αυτό είναι κάτι που δεν το έχουμε ξαναδεί. Μέσα σε τόσο λίγες μέρες μία πόλη 90.000 κατοίκων, να υποδέχεται transit 190.000 πρόσφυγες και να μένουν μέσα στην πόλη, χωρίς να υπάρχουν δυσλειτουργίες. Σκεφτείτε τι θα γινότανε αν για κάποιο λόγο μέσα σε λίγες μέρες, περνούσαν 100.000 πρόσφυγες στο Διδυμότειχο, που είναι μία αντίστοιχη περίπτωση. Θα είχαμε τιναχτεί στον αέρα.

Αυτό που είδαμε στο Σουρούτς και που εμένα σε ένα προσωπικό επίπεδο, μου τόνισε και μου ξαναέφερε μία επαναστατική αισιοδοξία, ήταν πόσοι πρόσφυγες έγιναν αποδεκτοί και ενσωματώθηκαν μέσα στον κοινωνικό ιστό του Σουρούτς. Δεν είδαμε ζητιάνους, δεν είδαμε ανθρώπους να καθαρίζουν τζάμια, δεν είδαμε παιδάκια να ζητάνε χάρες, σε κανέναν από όσους μιλήσαμε δεν μας ζήτησε κάτι προσωπικά, τα αιτήματά τους ήταν συλλογικά.

Οι συνθήκες που μένουν είναι πάρα πολύ άσχημες. 90.000 άνθρωποι, οι 32.000 εκ των οποίων είναι παιδιά κάτω των 12. Οι 20.000 μένουν σε στρατόπεδα προσφύγων, τα οποία οι ίδιοι αρνούνται να ονομάσουν στρατόπεδα προσφύγων και δίνοντας μία αισιόδοξη νότα, τα λένε χωριά με σκηνές. Αρνούνται δηλαδή την προσφυγιά τους. Είναι σίγουροι ότι θα γυρίσουν στο Κόμπανι και στις άλλες περιοχές τους και στη βάση αυτή οργανώνονται. Οι συνθήκες όμως είναι άθλιες. Υπάρχει λειψή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, μέχρι πρόσφατα είχανε μία άρνηση να εγγραφούν στις τουρκικές αρχές, διότι θεωρούν ότι η τουρκική κυβέρνηση συνέδραμε το ISIS, είτε εκπαιδεύοντάς τους, είτε δίνοντάς τους χρήματα, είτε περιθάλπτοντάς τους, είτε ανοίγοντας και κλείνοντας τα σύνορα.

Αυτό τους έκανε να μην γραφτούν σαν πρόσφυγες και αυτό τους έκανε να χάσουν δικαιώματα. Αν δεν είσαι εγγεγραμμένος σαν πρόσφυγας, δεν μπορείς να πας στα δημόσια νοσοκομεία. Αυτό απ΄ ό,τι είδαμε σιγά σιγά έχει αρχίσει να ξεπερνιέται. Η ανάγκη δηλαδή να έχουμε μία στοιχειώδη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη μία στοιχειώδη φροντίδα. Και η γραμμή που δίνει το δημαρχείο -που είναι και ο ανώτερος θεσμός που συνδέει τις επιτροπές αλληλεγγύης μεταξύ τους και προσπαθεί να τις βάλει σε μία ενιαία κατεύθυνση- είναι ότι πρέπει να εγγράφονται.

Είχαμε επαφή με τις αρχές της περιοχής, δηλαδή και με τον τούρκο νομάρχη, καϊκάμης λέγεται, ο οποίος είναι διορισμένος από την κυβέρνηση και με τη δήμαρχο του Σουρούτς, η οποία είναι εκλεγμένη. Αναπτύχθηκε ένα τεράστιο κίνημα εθελοντισμού και αλληλεγγύης, το οποίο μπορεί να αναπτύχθηκε από τα κάτω, αλλά καθοδηγείται με συνέπεια από τις εκλεγμένες αρχές.

Το ερώτημα που μας δημιουργήθηκε είναι τι είναι αυτό που έκανε 90.000 κατοίκους να δεχτούν 190.000 πρόσφυγες χωρίς να ανοίξει ρουθούνι; Χωρίς να έχουμε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, χωρίς καυγάδες, χωρίς ζητιανιές, χωρίς απελπισία. Και στο Σουρούτς και στο Κόμπανι μένουν ως επί το πλείστον, Κούρδοι. Άρα έχουν την ίδια εθνότητα. Αυτό όμως συμβαίνει και με τους Παλαιστίνιους. Δεν έχουμε την ίδια συμπεριφορά. Είναι δεμένοι με αυτούς που λέω εγώ πολυπλόκαμους δεσμούς της Ανατολίας. Δηλαδή η τριτοκουνιάδα του πεμπτοξαδέρφου του εβδομουμπατζανάκη. Αλλά αυτό συμβαίνει και στους Αφγανούς. Δεν έχουμε την ίδια συμπεριφορά.

Αυτό που συμβαίνει με τους Κούρδους είναι ότι ενέχονται στα ίδια πολιτικά αιτήματα. Δηλαδή στο αίτημα της εθνικής απελευθέρωσης, είτε με την ίδρυση ξεχωριστού κράτους, είτε με την ίδρυση καντονίων και πολιτικά ανήκουν σε αυτό τον χώρο που θα μπορούσε κανείς να τον ονομάσει -πάντα με τα δεδομένα της ανατολής και όχι με τα ευρωπαϊκά δεδομένα- κομμουνιστογενή, αριστερογενή με τις ιδιαιτερότητες που βάζει η ανατολή. Φαίνεται ότι αυτά έπαιξαν ρόλο.

 Το Κόμπανι είναι το μοναδικό μέρος στη Συρία και στο Ιράκ, όπου 60 μέρες τώρα, αντιστάθηκε στους τζιχαντιστές. Δηλαδή όλα τα άλλα μέρη που οι τζιχαντιστές ήθελαν να κατακτήσουν, τα κατακτούσαν μέσα σε 3-4 μέρες. Στο Κόμπανι σπάσαν τα μούτρα τους και απ΄ ό,τι δείχνουν τα πράγματα -γιατί αφότου φύγαμε μεσολάβησε η συγκατάβαση της Τουρκίας να περάσουν οι πεσμεργκά, που είναι ο “εθνικός στρατός” των Κούρδων- ο πόλεμος θα κερδηθεί. Οι τζιχαντιστές θα χάσουν. Η άποψή μου είναι ότι και γενικά θα κερδηθεί.

Στο Κόμπανι δεν μπορέσαμε να μπούμε μέσα, ο πόλεμος γινόταν απέναντί μας. Παρότι έχω παρευρεθεί σε έξι πολέμους, αυτό είναι κάτι που δεν το είχα δει. Ιστορικά το Κόμπανι είναι κάτι σαν το Μεσολόγγι, κάτι σαν το Στάλινγκραντ. Είναι μάχες δρόμο με δρόμο, σπίτι με σπίτι, τις οποίες εσύ τις βλέπεις από μία απόσταση 500 μέτρων. Είναι σαν να κάθεσαι πάνω στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στο Σύνταγμα και ο πόλεμος να γίνεται στα MacDonalds, στην κάτω πλευρά του Συντάγματος. Είναι φρικιαστικό αυτό το πράγμα.

Το Κόμπανι είναι μία πόλη 70.000 κατοίκων, αλλά εκεί μαζεύτηκαν πρόσφυγες από όλα τα υπόλοιπα μέρη όπου περνούσαν οι τζιχαντιστές. Επομένως πριν γίνει τόπος πολέμου, ήταν τόπος προσφύγων. Είχε 100.000 πρόσφυγες. Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στο Κόμπανι, οι Κούρδοι πίστευαν ότι γρήγορα θα νικήσουν και για αυτό δεν έφευγαν. Ο πόλεμος ξεκίνησε στις 15 Σεπτέμβρη στο Κόμπανι. Στις 19 Σεπτέμβρη οι τζιχαντιστές κατέκτησαν τη Μοσούλη στο Ιράκ. Από τη Μοσούλη πήραν όπλα υψηλής τεχνολογίας και μαζικής καταστροφής και στρατολόγησαν αξιωματικούς και φαντάρους. Πολλαπλασίασαν τη δύναμή τους και το παιχνίδι άρχισε να γέρνει κατά των Κούρδων, οπότε και πραγματοποιήθηκε η μαζική αποχώρηση των προσφύγων. Πλέον δεν υπάρχουν και πολλοί για να φύγουν. Μιλώντας με κατοίκους και κυρίως με γιατρούς από το Κόμπανι, μας είπαν ότι δεν μπορούν να προσδιορίσουν πόσοι κάτοικοι έχουν μείνει στο Κόμπανι, υπολογίζουν ότι είναι 4.000-7.000 κρυμμένοι μέσα στα σπίτια τους.

Στο νοσοκομείο του Σουρούτς, είχαμε την τύχη να δούμε τον υπεύθυνο του ιατρείου στο Κόμπανι. Έχουν ένα νοσοκομείο πολέμου, το οποίο ανάλογα με το ποια γειτονιά ελευθερώνεται και ποια γειτονιά χάνεται, μεταφέρεται. Έχουνε επτά γιατρούς εθελοντές και δεκαπέντε περίπου νοσοκόμες, οι οποίοι φεύγουν να ξεκουραστούν ή να νοσηλευτούν στο Σουρούτς, ξαναγυρνούν στο Κόμπανι, όλα κινούνται σε μία εθελοντική βάση. Οι συνθήκες βεβαίως της Γενεύης περί μη επίθεσης σε τραυματίες, δεν τηρούνται και το διαπιστώσαμε και μόνοι μας.

Το Σουρούτς υποδέχεται τους πρόσφυγες του Κόμπανι, περιθάλπει τους νεκρούς του Κόμπανι και θάβει τους νεκρούς του Κόμπανι. Είχαμε κάθε μέρα κηδεία. Η κηδεία είναι άδακρη, δεν υπάρχει δάκρυ. Είναι διαδήλωση, είναι μαχητική, σε βαθμό που καμιά φορά έλεγα ότι αξίζει ένα δάκρυ. Παρ΄ όλα αυτά είδαμε εκεί τους Κούρδους (Τούρκους και Σύριους) οι οποίοι ήταν η Αντιγόνη, όχι η Ισμήνη, άβουλη να μην ξέρει τι να κάνει. Ήταν η Αντιγόνη η οποία έθαβε τον νεκρό της περήφανη, μαχητική, αντιστεκόμενη. Ήταν πάρα πολύ συγκινητικό όλο αυτό και βέβαια ήταν πολύ συγκινητικό να βλέπεις τάφους στη σειρά ανθρώπων 18 χρονών, 19 χρονών, 20 χρονών, φρεσκοσκαμμένους.

Εμείς γυρίσαμε πίσω και αποφασίσαμε δύο πράγματα. Το ένα είναι να στείλουμε μία μεγάλη νταλίκα με τρόφιμα, παιδικά γάλατα, ρούχα, παπούτσια για παιδιά, κουβέρτες, sleeping bag. Υπήρξε μία φοβερή ανταπόκριση του κόσμου. Μέσα σε δέκα μέρες έχουμε ήδη γεμίσει τη νταλίκα και υπολογίζουμε ότι 25 Νοέμβρη με 1 Δεκέμβρη θα φύγει. Γιατί είναι πολύ ωραία και συγκινητικά αυτά που λέω, αλλά η κουβέρτα είναι πιο συγκινητική. Το ένα κιλό ρεβίθια και τα πέντε κιλά γάλα επίσης. Εμείς δηλώσαμε ότι το Σάββατο μαζεύουμε πράγματα για το Κόμπανι. Δε δηλώσαμε ότι μαζεύουμε πράγματα αυτές τις 15-20 μέρες. Η μισή νταλίκα είχε μαζευτεί το Σάββατο. Ήρθανε εκατοντάδες άνθρωποι. Ο Δήμος Κορυδαλλού μας έδωσε τις αποθήκες του και βοήθεια. Ήρθανε δεκάδες άνθρωποι να βοηθήσουνε, να φτιάξουμε τη λίστα. Δήμοι μας βοήθησαν, ο Δήμος Νέας Σμύρνης, άνθρωποι από τη Μυτιλήνη, ραδιοφωνικοί σταθμοί, μία τηλεόραση από τη Δράμα, σύλλογοι, αλλά κυρίως οι άνθρωποι. Μπορεί να μην φαίνεται αλλά αυτό το πνεύμα αλληλεγγύης εξακολουθεί να υπάρχει στους ανθρώπους στον τόπο μας και νομίζω ότι αυτό είναι κάτι που πρέπει να το δει κανείς, γιατί αν δεν το δει και το καλλιεργήσει, χάνεται μέσα σε αυτή τη μαυρίλα.

Φάρμακα δεν μπορούμε να στείλουμε γιατί έχουμε δυσκολίες στον εκτελωνισμό και θα καθυστερούσαμε πάρα πολύ. Τα φάρμακα έχουν μία πολύπλοκη διαδικασία εκτελωνισμού, την έχουμε κάνει σε άλλες περιπτώσεις, αλλά εδώ εκτιμήσαμε ότι θα έστελνε πολύ πίσω την αποστολή και είπαμε να φύγουν γρήγορα αυτά τα είδη πρώτης ανάγκης πριν έρθει ο χειμώνας, που σε εκείνα τα μέρη είναι σκληρός.

Το δεύτερο που έχουμε σκεφτεί είναι ότι όταν απελευθερωθεί το Κόμπανι εάν μπορούμε, να πάμε για μερικούς μήνες να βοηθήσουμε στήνοντας ένα μικρό ιατρείο, κατά προτίμηση παιδιατρικό. Ανάλογα με τις δυνατότητές μας όμως και με τις ανάγκες μας, γιατί με την κρίση που υπάρχει εδώ στην Ελλάδα έχουμε κάνει μία στροφή και τις περισσότερες υπηρεσίες μας τις προσφέρουμε μέσα στην Ελλάδα, όπου επίσης υπάρχουν τριτοκοσμικές καταστάσεις, οι οποίες αυξάνονται συνέχεια.

Την αποστολή τη δική μας τη χρηματοδότησαν οι γιατροί του Κόσμου, εμείς δηλαδή. Αντλούμε πόρους από 2-3 πηγές. Από τις συνδρομές, είμαστε μία λαϊκή οργάνωση με μεγάλη απήχηση, από διάφορα προγράμματα, κάποια από αυτά είναι ιδιωτικά, κάποια είναι από ιδιωτικές εταιρείες οι οποίες με βάση τη νομοθεσία περί κοινωνικής ευθύνης είναι υποχρεωμένες να διαθέσουν ένα ποσό για κοινωνική αλληλεγγύη. Θα έλεγα ότι η διαφορετικότητα των Γιατρών του Κόσμου από άλλες οργανώσεις, μέχρι τώρα, είναι ότι πολύ καλά κάνει και παίρνει προγράμματα κρατικά και παίρνει επιχορηγήσεις από εταιρείες για να πάμε σε ακριτικές περιοχές, αλλά έχουμε μία σαφή πολιτική κατεύθυνση. Υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανεξαρτησία και αξιοποίηση του εθελοντισμού.

Στο Σουρούτς είναι εντυπωσιακό το ότι δεν υπάρχουν ανθρωπιστικές οργανώσεις. Με εξαίρεση το Red Crescent, την Ερυθρά Ημισέληνο που είναι το αντίστοιχο του Ερυθρού Σταυρού, δεν υπάρχουν άλλες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μονάχα μία γερμανική μικρή. Δεν ξέρω πώς γίνεται αυτό. Πιθανώς έχει να κάνει με το ότι η κρίση είναι πολύ μεγαλύτερη και αφορά όλα τα σύνορα Συρίας, Τουρκίας, Ιράκ. Για παράδειγμα όταν πήγαμε στην Αϊτή μέσα σε 15 μέρες ήταν πάνω από 700 οργανώσεις. Στο Αφγανιστάν, στην Παλαιστίνη βλέπεις παντού οργανώσεις. Δεν μπορώ να το εξηγήσω, με ξεπερνάει.

Αν με ρωτήσει κανείς τί μου έμεινε από αυτή την ιστορία, γιατί την έχω ξαναδεί, αυτό που δεν έχω ξαναδεί είναι η μαζική αισιοδοξία, η μαζική αγωνιστικότητα, η μαζική περηφάνια και αξιοπρέπεια. Όσον αφορά σε ένα επίπεδο μελλοντικό, πρέπει να δει κανείς πώς αναπτύχθηκε μία απίστευτη κοινωνική αλληλεγγύη και πώς συντονίστηκε από τις εκλεγμένες αρχές. Πρέπει να δει τα συγκοινωνούντα δοχεία Κόμπανι-Σουρούτς και πώς η κοινή πολιτική και εθνικοαπελευθερωτική κατεύθυνση μπορεί να οδηγήσει σε μία πολύ μεγάλη αύξηση της αλληλεγγύης και να κρατήσει την αξιοπρέπεια και την περηφάνια εκεί που θα περίμενε κανείς ότι έχει καταπέσει, ότι έχει χαθεί. Είδαμε πολύ πονεμένους ανθρώπους, αλλά η αξιοπρέπεια και η περηφάνια ήταν αδιαπραγμάτευτη. Σκαμμένο πρόσωπο, αλλά πολύ περήφανο.