Η προσπάθεια είναι να μη λειτουργήσει αυτή η ταινία ως μία έξυπνη εφαρμογή στο κινητό. Μπορούν οι άνθρωποι να νιώσουν κάτι μέσα τους; Μπορούν να ενδιαφερθούν να βρουν περισσότερες λεπτομέρειες; Η διεκδίκηση του δικαιώματος στη μνήμη, νομίζω πως είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα, κατέληξε η Ιωάννα Καρυστιάνη.
Το “Τελευταίο σημείωμα” έχει έναν συμβολικό χαρακτήρα, είναι ένα σημείωμα θα έλεγε κανείς ίσως, που θα ήθελε να μοιραστεί ο σκηνοθέτης με τους θεατές, ένα σημείωμα μνήμης, ένα σημείωμα υπενθύμισης για όσα συνέβησαν την 1 Μαΐου του 1944 αλλά και για όσα ανατριχιαστικά συνέβαιναν μέχρι εκείνη τη στιγμή που παρουσιάζεται στη ταινία με κάθε λεπτομέρεια. Η ξεχωριστή γραφή του Βούλγαρη ωριμάζει ακόμα περισσότερο σε αυτή την ταινία. Φαίνεται πως επιθυμεί να ακουστεί μια κραυγή απελπισίας, ενάντια στον φασισμό και στην ηθική ισοπέδωση των ανθρώπινων αξιών.
“Ήθελα να μπω σε μία αίθουσα και να μιλήσω για κάποιους που είχαν τις πολιτικές τους επιλογές, αλλά κυρίως για την αξιοπρέπειά τους”, ανέφερε ο Παντελής Βούλγαρης μετά το τέλος της δημοσιογραφικής προβολής.
“Ο Παντελής ήθελε από το ’90 να γυρίσει μια ταινία για την κατοχή, τα τελευταία χρόνια διαβάζει συνεχώς ιστορία και είχε πάντα ένα ενδιαφέρον για την κατοχή και τον εμφύλιο στην Ελλάδα”, συμπληρώνει η Ιωάννα Καρυστιάνη.
Η ταινία αναφέρεται σε όσα δραματικά έζησαν οι Έλληνες στην γερμανική κατοχή και εστιάζει στις απερίγραπτα βίαιες συνθήκες που ζούσαν οι κρατούμενοι στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου με αποκορύφωμα την μαζικότερη εκτέλεση των 200 ανθρώπινων ψυχών που εκτελέστηκαν στη Καισαριανή την 1 Μαΐου του 1944 σε αντίποινα για την εκτέλεση τεσσάρων Γερμανών στη Λακωνία από την ελληνική αντίσταση. Η αναλογία ήταν 50 προς έναν. Έτσι όταν έμαθαν οι κρατούμενοι ότι σκότωσαν τέσσερις Γερμανούς δεν πήγε το μυαλό τους αμέσως στη δραματική μαθηματική πράξη που θα τους οδηγούσε στον θάνατο. Ο Παντελής Βούλγαρης ο οποίος συνυπογράφει το σενάριο με την συγγραφέα και σύζυγό του, Ιωάννα Καρυστιάνη μιλούν βαθιά μέσα στη ψυχή του θεατή και συγκινούν πολύ. Μια ακόμη ενδιαφέρουσα καλλιτεχνική πινελιά που συμπληρώνει την αριστουργηματική σκηνοθεσία του Βούλγαρη είναι η μουσική, η οποία για ακόμα μια φορά είναι του γιου του Αλέξανδρου Βούλγαρη (The Boy).
Με επίκεντρο τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη, κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας, κρητικό μικρασιατικής καταγωγής, αγωνιστή του λαϊκού κινήματος και κρατούμενο σε εξορίες και φυλακές από το 1936, ξεδιπλώνεται αριστοτεχνικά το νήμα της ταινίας μέχρι που κορυφώνεται με την εκτέλεση των 200. Ο Σουκατζίδης, ήταν μια σπουδαία προσωπικότητα, ένας καλλιεργημένος και πολύγλωσσος άνθρωπος που λόγω της γνώσης της γερμανικής γλώσσας είχε αναλάβει χρέη διερμηνέα. Τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη υποδύεται ο Ανδρέας Κωνσταντίνου, ένας εξαιρετικός νεαρός ηθοποιός, ο οποίος είναι απόλυτα πειστικός στο ρόλο του. Στο σύνολό του ολόκληρο το καστ, ένας προς έναν οι ηθοποιοί ενθουσιάζουν με τις απόλυτα αληθινές, πειστικές και ανθρώπινες ερμηνείες τους.
“Ο έρωτας, τονίζει η Ιωάννα Καρυστιάνη, είναι ίσως το μοναδικό αντίδοτο το οποίο μπορεί να σε κρατήσει σε στιγμές δοκιμασίας και αυτοί οι άνθρωποι βιώνοντας την απόλυτη φρίκη, ήταν άνθρωποι που ήθελαν να ζήσουν, δεν ήταν ατσαλένιοι σούπερ-ήρωες σε μια ταινία δράσης”. Ήταν άνθρωποι με συναισθήματα και ζούσαν μια καθημερινότητα-φρίκη με την μυρωδιά του θανάτου να τους πλησιάζει κάθε δευτερόλεπτο όλο και περισσότερο.
Η ταινία ξεκινά με ασπρόμαυρο πλάνο (καταπληκτική φωτογραφία) και βαριά ατμόσφαιρα, μια ατμόσφαιρα θανάτου. “Το ‘Τελευταίο Σημείωμα’ είναι μια ταινία για τον θάνατο, ο θάνατος είναι πανταχού παρών. Ο μακροχρόνιος εγκλεισμός, η βάναυση κατοχή και τα νέα που εν τω μεταξύ μαθαίνουν κρυφά για τους αλλεπάλληλους θανάτους έξω από το Χαϊδάρι δημιουργεί στους κρατούμενους μια ανασφάλεια και για τις δικές τους ζωές, αφού ξέρουν ότι ανά πάσα στιγμή είναι μελλοθάνατοι”, σχολιάζει η Ιωάννα Καρυστιάνη.
Υπάρχει όμως και μια κρυφή ελπίδα στις ψυχές όλων πως ο πόλεμος πλησιάζει προς το τέλος, και πως θα είναι ελεύθεροι ξανά και όχι ζωντανοί-νεκροί όπως μέσα στη φυλακή. Η στιγμή αυτή κορυφώνεται μέχρι και το τελευταίο βράδυ πριν την εκτέλεσή τους με μια χαρακτηριστική σκηνή πάρα πολύ ωραία δοσμένη στην κινηματογραφική οθόνη. Αν και γνωρίζουν την μοίρα τους, μέχρι την τελευταία στιγμή, υπάρχει η έντονη ελπίδα για ζωή αλλά και για έναν θάνατο αξιοπρεπή.
Χωρίς να θέλω να αποκαλύψω αυτή την τελευταία στιγμή των κρατουμένων, μπορώ να πω πως είναι άκρως συγκινητική καθώς φανερώνει την αξιοθαύμαστη προσπάθεια που κάνουν αυτές οι τραγικές φιγούρες λίγο πριν εκτελεστούν να αποδράσουν έστω και νοερά από αυτή τη φυλακή.
Το Τελευταίο Σημείωμα
Σκηνοθεσία: Παντελής Βούλγαρης
Σενάριο: Ιωάννα Καρυστιάνη, Παντελής Βούλγαρης
Πρωταγωνιστούν: Ανδρέας Κωνσταντίνου, Αντρέ Χένικε, Μελία Κράιλινγκ, Τάσος Δήμας, Αινείας Τσαμάτης, Βασίλης Κουκαλάνι, Λουκάς Κυριαζής, κ.ά.
Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα
Έτος Παραγωγής: 2017
Δες περισσότερα για την νέα ταινία του Παντελή Βούλγαρη εδώ.
*Από τις 26 Οκτωβρίου θα προβληθεί στους κινηματογράφους σε διανομή της Tanweer.
Οι φωτογραφίες είναι του Λάμπρου Παπαευθυμίου (από την δημοσιογραφική προβολή της ταινίας).
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.