Μάρτυρες της πιο έντονης προπαγάνδας των τελευταίων χρόνων έχουμε γίνει τις ημέρες του δημοψηφίσματος, δηλώνει στο 3pointmagazine.gr ο πρόεδρος του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιώργος Πλειός. Όπως υποστηρίζει ωστόσο «η υπερβολική μιντιακή προπαγάνδα σπρώχνει τον κόσμο στο ΟΧΙ».
Πώς αιτιολογείται η αυθαιρεσία από την πλευρά ιδιωτικών καναλιών που ενώ έπρεπε να είχαν σταματήσει έστω σήμερα, στο παρά ένα του δημοψηφίσματος, την προπαγάνδα υπέρ του ΝΑΙ, είδαμε ακόμη και ένα από αυτά να αφαιρεί το λογότυπό του και να συνεχίζει να εκπέμπει κάνοντας ακριβώς ό,τι και τις προηγούμενες ημέρες.
Πράγματι, σήμερα δεν επιτρέπεται από την εκλογική νομοθεσία να υπάρχει προπαγάνδα υπέρ του ΝΑΙ ή του ΟΧΙ. Οι πολιτικές συζητήσεις επιτρέπονται, αλλά δεν επιτρέπεται να περιλαμβάνουν εκκλήσεις υπέρ της μίας η της άλλης πλευράς. Κάτι που συμβαίνει από τα ιδιωτικά κανάλια όλη την εβδομάδα του δημοψηφίσματος.
Τέτοια κλιμάκωση της μονομέρειας, της μεροληψίας και της παραβίασης βασικών κανόνων δεν νομίζω να έχει υπάρξει στο παρελθόν. Έχω παρακολουθήσει όλα τα κανάλια και μπορώ να πω ότι βλέπουμε κάτι το πρωτοφανές σε σχέση με προηγούμενα επεισόδια παραβίασης της αμεροληψίας, όπως συνέβησαν στις εθνικές εκλογές του 2012, στις αυτοδιοικητικές του 2014, στις Ευρωεκλογές του ίδιου χρόνου, αλλά και τις εθνικές εκλογές του 2015. Σε όλη την έκταση του προγράμματος που υπάρχει ζωντανός λόγος, σε όλο το εύρος των ιδιωτικών σταθμών, είναι πάρα πολύ έντονο το φαινόμενο.
Ο περιορισμένος χρόνος και η σοβαρότητα του διλήμματος, είναι οι βασικές αιτίες που κάνουν τη σύγκρουση πιο σφοδρή. Τα περισσότερα ΜΜΕ βασίζουν την ύπαρξή τους στα δάνεια των τραπεζών και ανησυχούν για την καινούρια διαδικασία δανειοδότησης, καθώς δεν είναι βέβαιο ότι θα προβλεφθούν τα κονδύλια του παρελθόντος κάτι που θα σημαίνει το τέλος τους. Η εξέλιξη των διαπραγματεύσεων προκαλεί ανησυχία και φέρνει τα αποτελέσματα που βλέπουμε.
Ποια είναι τα εργαλεία που χρησιμοποιούν;
Υπάρχει τρομερή επιλεκτικότητα σε ό,τι προβάλλουν. Χρησιμοποιούν την ανάδειξη θεμάτων που εξυπηρετούν την πλευρά του ΝΑΙ, εμμέσως με τις ουρές στα ATM. Παλαιότερα το έκαναν με το success story, πιο παλιά με το να ανακοινώνουν εικονικές περιπτώσεις καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, ενώ δεν προέβαλαν αντίθετα σημαντικά θέματα όπως η ανεργία, οι συνέπειές της, η αδυναμία πρόσβασης των συνταξιούχων σε υπηρεσίες υγείες, οι αυτοκτονίες, οι ουρές στα συσσίτια, οι ουρές στον ΟΑΕΔ.
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα είναι πολύ ενδεικτική η άνιση μεταχείριση σε ό,τι αφορά την έκταση της κάλυψης του ΝΑΙ και του ΟΧΙ. Ένα επίσης χαρακτηριστικό περιστατικό είναι ο ηλικιωμένος, ο οποίος περίμενε στην ούρα, αλλά πήρε το μέρος της κυβέρνησης με αποτέλεσμα να τον απομακρύνει «στον αέρα» με μια κίνηση ο δημοσιογράφος.
Δείχνει η κίνηση του δημοσιογράφου πανικό;
Δείχνει πανικό, πιθανόν και έλλειψη ικανότητας του δημοσιογράφου να χειρίζεται καταστάσεις όπως αυτή. Θα μπορούσε να αφήσει τον κύριο να ολοκληρώσει την άποψή του και να συνεχίσει στον επόμενο.
Ας επιστρέψουμε στα εργαλεία.
Ο τρόπος που κάνουν σχολιασμό. Είχα δει σε εκπομπή του ΣΚΑΪ, όπου όλοι οι καλεσμένοι ήταν υπέρ του ΝΑΙ, χωρίς να υπάρχει κανένας αντίλογος. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να απασχολήσει πολύ σοβαρά το ΕΣΡ. Το κυριότερο όμως δεν ήταν η παρουσία μόνο της πλευράς του ΝΑΙ, αλλά το επίπεδο της συζήτησης. Κάποια στιγμή φανταστείτε, κάποιος από το πάνελ είπε ότι δεν πρέπει να διαρρηχθεί η κοινωνική συνοχή του κράτους. Δεν ξέρω αν κατάλαβε τι είπε και αν το εννοούσε πράγματι.
Μιλάνε επίσης κατά κόρον οι δημοσιογράφοι για διχασμό. Είναι γεγονός ότι σε όλες τις χώρες που έχει γίνει δημοψήφισμα υπάρχει διαίρεση, αλλά αυτό δεν συνιστά διχασμό. Η διαίρεση συνιστά διχασμό από τη στιγμή που βαφτίσεις τη διαίρεση διχασμό.
Στην Ιρλανδία, στη Δανία, στην Ιταλία, όπου έγινε δημοψήφισμα δεν υπήρξε διχασμός. Πράγματι διαιρέθηκε το εκλογικό σώμα, σε υποστηρικτές της μίας και σε υποστηρικτές της άλλης άποψης, αλλά αυτό δεν είναι διχασμός. Ο διχασμός προκύπτει όταν μία από τις δύο πλευρές δεν θέλει να δεχτεί το αποτέλεσμα της διαδικασίας.
Αν τα δημοψηφίσματα ή οι εκλογές ήταν πράγματι διαδικασίες που προκαλούν διχασμό δεν θα συμπεριλαμβάνονταν σε δημοκρατικά κράτη. Αυτά που ακούμε είναι πρωτάκουστα. Η προσφυγή στην λαϊκή βούληση να θεωρείται αντιδημοκρατικό μέτρο και να θεωρείται δημοκρατική η ψήφιση μνημονίων από μια εύθραυστη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Υπάρχουν προβληματικά σημεία στη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος;
Υπάρχουν ερωτήματα, όπως ο χρόνος διεξαγωγής. Αν θα έπρεπε να γίνει τώρα, ώστε να μην έχει «στεγνώσει» οικονομικά η χώρα. Αλλά και κατά πόσον ο χρόνος είναι επαρκής για να μπορέσουν οι πολίτες να πληροφορηθούν. Από την άλλη πλευρά, έχουμε δει υπουργούς να ψηφίζουν μνημόνια χωρίς να τα έχουν διαβάσει.
Πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας όμως και το εξής. Ο χρόνος είναι μια παράμετρος, η επαρκής ροή πληροφόρησης είναι μία άλλη. Υπάρχει περισσότερο σχολιασμός των γεγονότων, παρά πληροφόρηση. Όταν οι ιδιωτικοί σταθμοί σε όλη την έκταση του προγράμματος παίρνουν την άποψη του ΝΑΙ, μέσα από την προβολή καταστροφικών εκτιμήσεων, που μπορεί να έχει πολλαπλές συνέπειες ακόμη και για τον οικονομικό τομέα, δεν είναι ο χρόνος το πρώτο μας πρόβλημα.
Έχει αποτέλεσμα η μιντιακή προπαγάνδα;
Είναι τόσο εμφανής η προπαγάνδα που γίνεται και σε τέτοιο επίπεδο διανοητικό που δεν έχει τύχη. Υπάρχει τόση υπερβολή που ακυρώνεται αυτόματα η προσπάθεια. Θέλουν να κάνουν προπαγάνδα και δεν ξέρουν τον τρόπο. Η σωστή προπαγάνδα έχει αναλογίες. Όταν το παρακάνεις σου γυρνάει μπούμερανγκ. Νομίζω ότι κάποιοι σταθμοί που έχουν μπει σε αυτήν την λογική είναι πιθανό να βοηθήσουν ανθρώπους που προβληματίζονταν για το τι θα ψηφίσουν, να ψηφίσουν ΟΧΙ.
Υπάρχει πάντως διαφορά σε σχέση με τις πρώτες δημοσκοπήσεις. Η διαφορά υπέρ του ΟΧΙ ήταν σε διψήφια επίπεδα, πλέον βλέπουμε μία μάχη ψήφο-ψήφο.
Ποτέ δεν περίμενα μια μεγάλη διαφορά υπέρ του ΟΧΙ, εξαιτίας της κατάστασης που αντιμετωπίζουμε καθημερινά. Οι πολίτες, ειδικά οι συνταξιούχοι, περιμένουν με τις ώρες στα ΑΤΜ και δεν το βλέπουν μόνο οικονομικά το ζήτημα, το βλέπουν και λίγο ηθικά. Κάποιοι το θεωρούν ντροπή να στέκονται στην ουρά, το θεωρούν υποτιμητικό.
Να λάβουμε υπ΄ όψιν επίσης ότι οι υποστηρικτές του ΟΧΙ είναι κυρίως νέοι άνθρωποι, εκείνοι δηλαδή που έχουν υποστεί το μεγαλύτερο πλήγμα στην κρίση. Και είναι άνθρωποι που ζουν σε μεγάλες πόλεις, όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, στις οποίες είδαμε την ανεργία να αυξάνεται δραματικά. Δεν πρέπει όμως να θεωρήσουμε ότι αυτή η τάση είναι η γενική τάση που επικρατεί. Πιθανολογώ ότι οι συνταξιούχοι θα συμπεριφερθούν πιο συντηρητικά, όπως και οι νοικοκυρές και η επαρχία, που δεν έχει βιώσει σε αυτή την έκταση τις συνέπειες της κρίσης. Συνεπώς υπάρχει μεγαλύτερος φόβος για το Grexit. Έτσι, εξισορροπείται η τάση προς το ΟΧΙ και είναι λογικό να έχουμε θρίλερ αύριο στο δημοψήφισμα, εκτός αν αλλάξει κάτι με τη συμμετοχή των αναποφάσιστων.
Να δούμε επίσης τα ποσοστά της αποχής. Στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις είναι μεγάλη. Και αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι πολύς κόσμος δεν θα πάει στα χωριά του, όπου είναι εγγεγραμμένος για οικονομικούς λόγους ή δεν θέλει να συμμετέχει στο δημοψήφισμα λόγω του συγκρουσιακού κλίματος είναι πιθανό να δούμε ξανά υψηλά τα ποσοστά της αποχής. Το σίγουρο είναι ότι τα αποτελέσματα, δεδομένου ότι θα ψηφίσουν και οι 18αρηδες θα προσφέρουν σε πολλά επίπεδα πολλές αναγνώσεις. Να δούμε βεβαίως αν θα έχει κάποια επιτυχία η εκστρατεία του ΚΚΕ, που κατεβάζει δικό του ψηφοδέλτιο. Ρισκάρει, διότι αν είναι πάρα πολύ χαμηλό θα του γυρίσει μπούμερανγκ…
Θα μπορούσε ο ΣΥΡΙΖΑ να τα έχει προλάβει όλα αυτά;
Έχει κάνει λάθη. Πολλά είναι αδικαιολόγητα. Το πρώτο λάθος είναι ότι πίστεψε πως μπορεί να πείσει τους εταίρους μας με ορθολογικά επιχειρήματα ότι η νέα κυβέρνηση είναι παρεξηγημένη. Οι εταίροι μας ούτε μας παρεξηγούν, ούτε μας έχουν υπερτιμήσει υποτιμήσει. Είναι συνειδητή επιλογή αυτό που επιδιώκουν.
Οι εταίροι μας και ειδικά οι Γερμανοί επιδιώκουν να μετατρέψουν το Νότο σε ειδική οικονομική ζώνη, που σημαίνει χαμηλά μεροκάματα, υποτυπώδη κοινωνική ασφάλιση, για να μπορέσουν να εκμεταλλευθούν τη δική τους βιομηχανική ανάπτυξη και τις δυνατότητες που προσφέρει η χώρα μας. Το ενεργειακό πρόγραμμα «Ήλιος» είναι γνωστό, άλλα σχέδια που ετοιμάζουν αφορούν τον τουρισμό. Θέλουν να αποκτήσουν παραλίες, να αποκτήσουν ή να φτιάξουν μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και να έχουν επίσης υπό την κατοχή τους υποστηρικτικές δομές όπως αεροδρόμια και λιμάνια. Θέλουν οπωσδήποτε ιδιωτικοποιήσεις. Μπορούν να δεχτούν άλλες υποχωρήσεις αλλά όχι αυτό. Δεν πιστεύω βέβαια ότι στις διαπραγματεύσεις θα έχουμε Grexit. Από την άλλη όμως, θα έχουμε μια βαριά συμφωνία και θα υπάρξει και συνέχεια σε 5-6 μήνες.
Το δεύτερο λάθος του ΣΥΡΙΖΑ στο πεντάμηνο της διακυβέρνησής του είναι ότι δεν εξοπλίστηκε με πραγματικά εφόδια. Δεν υπήρξε βελτίωση εσόδων από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Δεν ελήφθησαν θεσμικά μέτρα που δεν θα κόστιζαν, αλλά θα βοηθούσαν κάπως την κοινωνία να ανασάνει, όπως είναι η διευκόλυνση στην έναρξη επιχειρήσεων.
Το τρίτο λάθος είναι ότι δεν προσπάθησε να διεμβολίσει τις πολιτικές προϋποθέσεις που στηρίζει η πολιτική των εταίρων, είναι πολλές, αλλά η βασική είναι η στάση της κοινωνικής γνώμης απέναντι μας, που διαμορφώνεται εναντίον μας από έντυπα όπως η BILD. Η ελληνική κυβέρνηση όφειλε να βρει αντιστάθμισμα σε αυτό, με δημοσιογράφους και opinion leaders που θα μπορούσαν να βελτιώσουν κάπως την εικόνα της Ελλάδας. Είναι καλές οι πανευρωπαϊκές συγκεντρώσεις, αλλά δεν είναι αρκετές χρειαζόμαστε ανθρώπους με επιρροή που θα λειτουργήσουν ως ανάχωμα.
Με τα κανάλια τί θα μπορούσε να είχε γίνει;
Κατά τη γνώμη μου για να εφαρμόσει ο ΣΥΡΙΖΑ οποιαδήποτε πραγματική αριστερή πολιτική χρειάζονται δύο προϋποθέσεις. Πρέπει να συμβάλλει αμερόληπτα ώστε να λειτουργήσει με ένα σύγχρονο τρόπο το τοπίο των ΜΜΕ. Το άλλο που πρέπει να κάνει είναι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στον κατασταλτικό μηχανισμό. Ξέρουμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό των αστυνομικών συμπαθεί και ψηφίζει τη Χρυσή Αυγή. Αν λοιπόν υπάρξουν προβλήματα στην εφαρμογή της πολιτικής θα λειτουργήσει με τρόπο τέτοιο ώστε να στηρίξει τη νομιμότητα της πολιτικής της νόμιμα εκλεγμένης κυβέρνησης;
Ποιοι είναι οι βασικοί τομείς που πρέπει να αλλάξουν για να λειτουργήσει η τηλεόραση με διαφάνεια;
Χρειάζεται μεταρρύθμιση σε όλο το επικοινωνιακό τοπίο, όχι μόνο των ιδιωτικών καναλιών. Υπήρξε επαναφορά της ΕΡΤ, έγινε όμως με προβληματικό τρόπο, καθώς το βασικό πρόβλημα της εξάρτησης από την κυβέρνηση παραμένει, με την εξάρτηση από τον υπουργό επικρατείας. Μπορεί ο κ. Παππάς να θέλει να λειτουργήσει αμερόληπτα, ποιος μας εγγυάται όμως ότι μια επόμενη κυβέρνηση, ή ακόμη και κάποιο άλλο στέλεχος της ίδιας θα λειτουργήσει με τον ίδιο τρόπο;
Τώρα στα ιδιωτικά μέσα, οι οφειλές των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών που εξέπεμπαν χωρίς να καταβάλλουν τέλος για τη χρήση των συχνοτήτων αποτελεί μείζον ζήτημα. Τα κανάλια οφείλουν χρήματα για ασφαλιστικές εισφορές που δεν έχουν καταβάλλει στους εργαζόμενους, ενώ έχουν ανεκπλήρωτες δανειακές υποχρεώσεις. Μεγάλο κανάλι όφειλε μέχρι το 2014, δόση ύψους 5 εκατομμυρίων ευρώ για δάνειο, την οποία μετέφεραν για το 2015, που έχει άλλη μία με το ίδιο ποσό. Αφού δεν μπόρεσε να πληρώσει την πρώτη, τώρα που θα έχει να καταβάλλει 10 εκατομμύρια ευρώ, είναι σχεδόν απίθανο να το κάνει. Το πρόβλημα είναι ότι τα χρέη αυτά έχουν εγγραφεί στο δημόσιο χρέος που πληρώνουμε εμείς. Συνολικά οι επιχειρήσεις επικοινωνίας χρωστούν 2 δις. Είναι πάρα πολλά.
Από εκεί και έπειτα υπάρχουν μια σειρά από ζητήματα όπως είναι η τήρηση των ωραρίων, της ασφαλιστικής κάλυψης των εργαζομένων, το φαινόμενο της μαύρης εργασίας στα σάιτ κ.ά.
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.