Οι επόμενες διεκδικήσεις μετά το σύμφωνο συμβίωσης, του Αντώνη Σιγάλα

Η ομιλία του Αντώνη Σιγάλα (ΛΟΑΤ ακτιβιστής – μέλος της ΟΛΚΕ) από την εκδήλωση του 3pointmagazine στο Booze για την επόμενη μέρα μετά την επέκταση του σύμφωνου συμβίωσης και στα ομόφυλα ζευγάρια.

Η ψήφιση του συμφώνου συμβίωσης από την ελληνική βουλή υπήρξε ίσως το κορυφαίο γεγονός για τη ΛΟΑΤ κοινότητα για το 2015 και μια πρώτη νίκη όσον αφορά τις διεκδικήσεις ίσων δικαιωμάτων και άρσης των διακρίσεων. Είναι στην πραγματικότητα μια κατάκτηση της κοινότητας που με τους αγώνες που δίνει τα τελευταία χρόνια σε όλα τα εσωτερικά και διεθνή φόρα έχει καταστήσει γνωστό το πρόβλημα της ομοφοβίας στην Ελλάδα καθώς και την απροθυμία των ελληνικών κυβερνήσεων να δράσουν κάτω από την πολιτική πίεση της εκκλησίας.

Η νίκη αυτή, παρά το αδιαμφισβήτητο γεγονός της αναγνώρισης κληρονομικών, ασφαλιστικών και φορολογικών δικαιωμάτων στα ομόφυλα ζευγάρια, είναι ωστόσο μια νίκη λειψή. Δύο βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, το δικαίωμα της τεκνοθεσίας και το δικαίωμα της γονικής μέριμνας για τα ομόφυλα ζευγάρια με παιδιά, δεν περιλαμβάνονται στο νόμο. Επιπλέον, διαβάζοντας το νομοσχέδιο παρατηρούμε ότι γίνεται αναφορά σε «τεκμήριο πατρότητας» (και όχι «τεκμήριο γονεϊκότητας» όπως θα άρμοζε σε ένα νομοσχέδιο που στόχος του είναι να άρει διακρίσεις), μια σαφής υπενθύμιση ότι, όταν αναφερόμαστε στην οικογένεια και ειδικά στα παιδιά, το δικαίωμα των οποίων κατά τεκμήριο προστατεύει το ελληνικό οικογενειακό δίκαιο, τότε αναγνωρίζουμε μόνο τις οικογένειες με τα ετεροκανονικά πρότυπα, τις οικογένειες που αποτελούνται από έναν άνδρα και μια γυναίκα, όπως ακριβώς προβλέπει η παράδοση και θέλει η εκκλησία.

Με αυτόν τον τρόπο, που από ό,τι φάνηκε δεν ήταν αρκετός για το συντηρητικό ακροατήριο των βουλευτών της ΝΔ, της φασιστικής ΧΑ, του ΚΚΕ, αλλά και των ΑΝΕΛ, να αποδεχτούν τις προθέσεις για τον εξοβελισμό της ομόφυλης οικογένειας με παιδιά από το νόμο, οδηγώντας τον υπουργό Δικαιοσύνης να κάνει κάποια στιγμή δήλωση για απαγόρευση της τεκνοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια προκειμένου να εξασφαλίσει συναίνεση, το ελληνικό κράτος έκλεισε προς το παρόν το θέμα των ομόφυλων οικογενειών με παιδιά.

Το θέμα όμως δεν έκλεισε. Οι διεκδικήσεις της ΛΟΑΤ κοινότητας και προς την κατεύθυνση της αναγνώρισης των ΛΟΑΤ οικογενειών, αλλά και προς άλλες κατευθύνσεις θα συνεχιστούν και θα κορυφωθούν το επόμενο διάστημα. Οι λόγοι είναι ότι η τριτοκοσμικού τύπου αδιαφορία των ελληνικών κυβερνήσεων για το θέμα μέχρι σήμερα, έχουν αφήσει στο σκοτάδι ανθρώπινες ζωές και συνεχίζουν.

Τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα:

• Ο θάνατος του Βαγγέλη Γιακουμάκη τον περσινό χειμώνα από το μπούλινγκ που υπέστη συστηματικά και με μεγάλη διάρκεια από τους μάτσο συμφοιτητές του, αποκάλυψε ότι η υπόθεση της κακοποίησής του ήταν γνωστή στους κύκλους της εξουσίας πολύ πριν από την τραγική κατάληξη. Ο πρώην υπουργός Χρήστος Μαρκογιαννάκης, συντοπίτης των θυτών, ήταν αυτός που, χρησιμοποιώντας το ειδικό βάρος της βουλευτικής του ιδιότητας, παρενέβη στη διοίκηση της σχολής, προκειμένου να πετύχει να μη διωχτούν πειθαρχικά οι θύτες. Η διοίκηση της σχολής αδράνησε, με αποτέλεσμα την τραγική κατάληξη.
• Ομοφυλόφιλος άνδρας από τη Λάππα Αχαΐας βρίσκεται σχεδόν σε κατ’ οίκον περιορισμό από τους συγχωριανούς του λόγω του σεξουαλικού του προσανατολισμού. Ο άνδρας έχει υποστεί μπούλινγκ και απειλές εναντίον της ζωής του, ενώ μια φορά τραυματίστηκε στο κέντρο του χωριού με αυτοκίνητο. Αποτέλεσμα ήταν να προσφύγει στη Δικαιοσύνη για προστασία. Η απόφαση του δικαστηρίου της Πάτρας αποκαλύπτει σε ποια κατάσταση βρίσκονται οι δικαστικοί λειτουργοί όσον αφορά την προστασία θυμάτων βίας λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού: Το δικαστήριο έκρινε ότι ο αιτών όχι μόνο δεν δικαιούται προστασία, αλλά παρουσιάζει τον εαυτό του ως θύμα και επιπλέον είναι προκλητικός απέναντι στους συντοπίτες του τους οποίους καθυβρίζει και δημιουργεί επεισόδια εναντίον τους.
• Νεαρός συμμετέχων στην εκδήλωση Ομοφυλόφιλης Υπερηφάνειας που έγινε φέτος για πρώτη φορά στην Κρήτη, εκδιώκεται από το σπίτι του καθώς οι γονείς του μαθαίνουν τη συμμετοχή του στην παρέλαση στο Ηράκλειο. Ο νεαρός, ηλικίας 18 χρονών, δεν έχει πού να πάει, καθώς δομή για την υπεράσπιση των θυμάτων της ενδοοικογενειακής βίας λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου δεν υπάρχει. Αποτείνεται σε μια ΛΟΑΤ οργάνωση και μέσα από αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσπαθούν να δώσουν λύση τουλάχιστον στο πρόβλημα της στέγασης.

Και τι κάνει για όλα αυτά το κράτος;

Το ελληνικό κράτος, όπως ήδη ανέφερα, τα προηγούμενα χρόνια θεωρούσε τα ΛΟΑΤ αιτήματα αόρατα. Κάτω από την πίεση της συντήρησης, καθώς και του πολιτικού κόστους από την εναντίωση με την εκκλησία, οι όποιες φωνές για μια πρόοδο πνίγονταν στα κηρύγματα μίσους των μητροπολιτών και στην αντίδραση στο εσωκομματικό πεδίο. Κάποια κόμματα, κυρίως από το αριστερό κομμάτι του πολιτικού τοπίου, παρά τις όποιες εσωκομματικές αντιδράσεις υποστήριξαν, στην αρχή δειλά, και έπειτα όλο και πιο δυναμικά, τα ΛΟΑΤ δικαιώματα. Εδώ παίζει πολύ μεγάλο ρόλο ο ΣΥΡΙΖΑ, η άνοδος του οποίου φέρνει τα θέματα αυτά στο προσκήνιο της πολιτικής επικαιρότητας. Συζητήσεις διοργανώνονται στη βουλή, το πρώτο νομοσχέδιο για το σύμφωνο συμβίωσης κατατίθεται από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος, ενώ στις θέσεις του συνεδρίου περιλαμβάνεται η δέσμευση για προώθηση του πολιτικού γάμου ομοφύλων με πλήρη και ίσα δικαιώματα. Όλη η συζήτηση δημιουργεί μια ελπίδα ότι θα γίνουν ουσιαστικά πράγματα για την άρση των διακρίσεων και την καταπολέμηση της ομοφοβίας.

Μέχρι τώρα όμως, με την εξαίρεση της ψήφισης του συμφώνου και των διακηρύξεων από τη μεριά του υπουργείου για επόμενα πολύ σημαντικά νομοθετήματα στην κατεύθυνση αυτή, πολύ λίγα έχουν γίνει.

Στη γενική γραμματεία ισότητας, που θα ήταν ίσως ένας φορέας που θα μπορούσε να εκπονήσει δράσεις εναντίον της ομοφοβίας και καμπάνια εναντίον του μπούλινγκ σε συνεργασία με το υπουργείο παιδείας, υπάρχει παντελής άγνοια. Το ΚΕΘΙ, το οποίο στο διοικητικό του συμβούλιο έχει ανθρώπους που μπορούν να συμβάλλουν και γνωρίζουν τα θέματα, αδυνατεί να παρέμβει λόγω έλλειψης χρηματοδότησης ελέω μνημονίου.

Όμως είναι αδύνατο κανείς να πατάει σε δύο αποκλίνουσες βάρκες και η οποιαδήποτε αδράνεια και ο χώρος που αφήνει ακάλυπτο καλύπτεται αργά ή γρήγορα από άλλους, αν αυτός δεν δράσει. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να δραστηριοποιούνται διάφοροι φορείς εξωθεσμικοί και εξωχώριοι.

• Το ίδρυμα Solidarity Now του George Soros δραστηριοποιείται εδώ και κάποιο διάστημα στον τομέα των ΛΟΑΤ δικαιωμάτων αλλά και αλλού, χρηματοδοτώντας δράσεις όπως η γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης ΛΟΑΤ ατόμων, που αρχικά είχε χρηματοδοτηθεί από τη γενική γραμματεία Νέας Γενιάς και η χρηματοδότηση διακόπηκε από την κυβέρνηση Σαμαρά.
• Ο Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος, που έχουν συστήσει η Ισλανδία, η Νορβηγία και το Λιχτενστάιν, χορηγεί χρήματα για δράσεις ενάντια στην ομοφοβία όπως προγράμματα σαν το «Πες το σ’ εμάς»
• Το πρόγραμμα It Gets Better Greece, με την παραγωγή βίντεο από θύματα ομοφοβικών συμπεριφορών και επιθέσεων, επεκτείνεται και στην Ελλάδα, στα πλαίσια της επέκτασής του παγκοσμίως.

Σε αντιπαράθεση προς αυτή την πλούσια δράση, με ξένη χρηματοδότηση, το ελληνικό κράτος είναι θεαματικά απόν. Η όποια δράση ενάντια στην ομοφοβία αφήνεται στα χέρια ξένων φορέων και οργανώσεων, ακριβώς όπως στις τριτοκοσμικές χώρες, κάνοντας σαφές ότι είναι αδύνατον να συνυπάρξει η εφαρμογή του μνημονίου με τη δουλειά πεδίου, που είναι ιδιαιτέρως απαραίτητη.

Στη δικαιοδοσία του κράτους είναι μια σειρά από δράσεις που είναι απαραίτητο να γίνουν, αν θέλουμε να μιλάμε για καταπολέμηση διακρίσεων:

• Η επιμόρφωση δικαστικών και γενικά δημοσίων λειτουργών (υπαλλήλων των δήμων, δημοσίων υπαλλήλων, εκπαιδευτικών καθώς και επαγγελματιών υγείας) για τις ΛΟΑΤ διακρίσεις
• Η καταπολέμηση της ομοφοβίας και του μπούλινγκ στα σχολεία και γενικά στους εκπαιδευτικούς χώρους
• Η ανάληψη δράσης για εκστρατεία στα ΜΜΕ και την απάλειψη της ρητορικής μίσους που είναι σήμερα διάχυτη παντού.                                                                

Πού βρίσκεται σήμερα η ΛΟΑΤ κοινότητα;

Η ΛΟΑΤ κοινότητα σήμερα είναι ίσως πιο ισχυρή από ποτέ. Οργανώσεις ΛΟΑΤ ατόμων υπάρχουν πολλές και φτιάχνονται κάθε χρόνο και καινούργιες σε κάθε πόλη της χώρας. Οι Γιορτές Υπερηφάνειας επεκτείνονται σε καινούργιες πόλεις στη χώρα, ήδη αριθμούν τρεις και υπάρχει στόχος να γίνουν περισσότερες.

Ωστόσο υπάρχει μεγάλη διάσταση σε σχέση με αυτού του είδους τη δραστηριοποίηση και την  δουλειά των οργανώσεων. Η δουλειά πεδίου δεν καταλήγει πάντα σε δικτύωση των ΛΟΑΤ ατόμων και, αν σκεφτεί κανείς το πόσο πολυάριθμη είναι η ΛΟΑΤ κοινότητα, ο αριθμός των ατόμων που κάνουν δουλειά πεδίου είναι απελπιστικά μικρός. Κάποιες λίγες οργανώσεις, με τα πενιχρά μέσα που διαθέτουν αγωνίζονται σθεναρά για την ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση του πληθυσμού, αλλά δεν αποτελούν δυστυχώς την πλειοψηφία. Γνωρίζοντας ότι οι οποιεσδήποτε διεκδικήσεις για να ευοδοθούν πρέπει να έχουν και την ανάλογη κινηματική υποστήριξη, αυτό είναι ζωτικής σημασίας να αλλάξει. Η μαζική ενίσχυση των οργανώσεων και η δραστηριοποίηση των νέων μελών είναι αυτή που αποτελεί την πραγματική πολιτική δύναμη και είναι αυτή που θα οδηγήσει σε ουσιαστικές κατακτήσεις σπάζοντας τα στεγανά, αλλά και το στίγμα.

Η διεκδίκηση της ορατότητας, που ήταν και είναι το κυρίαρχο αίτημα θα επιτευχθεί μέσα από αυτού του είδους τη μαζικότητα και τη στελέχωση όλων των κομματιών της ελληνικής κοινωνίας με ΛΟΑΤ ανθρώπους που θα συμβιώνουν, θα συνεργάζονται και θα συμπράττουν, με τους ετεροφυλόφιλους συναδέλφους και συνεργάτες τους. Ειδικό βάρος εδώ μπορεί να παίξει η στράτευση σε αυτόν τον αγώνα ανθρώπων που είναι γνωστοί στον επαγγελματικό τους χώρο, αλλά και ευρύτερα, βουλευτές, ηθοποιοί, δημοσιογράφοι και άνθρωποι των ΜΜΕ.

Νομικές διεκδικήσεις

Όπως ανέφερα και στην αρχή, η ψήφιση του συμφώνου συμβίωσης δεν έλυσε τα ζητήματα της εξίσωσης των δικαιωμάτων των ομοφύλων με τα ετερόφυλα ζευγάρια. Τα βασικά δικαιώματα που λείπουν είναι το δικαίωμα της τεκνοθεσίας και της γονικής μέριμνας. Κατά την άποψή μου, και με δεδομένη την πολιτική κατάσταση, η πλήρης εξίσωση δικαιωμάτων θα γίνει με τη θέσμιση του γάμου για όλους, με πλήρη και ίσα δικαιώματα, που είναι πάγια διεκδίκηση της ΛΟΑΤ κοινότητας.

Ένα εξίσου σημαντικό ζήτημα είναι η αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, και η αλλαγή εγγράφων για τα διεμφυλικά άτομα, χωρίς την επέμβαση επαναπροσδιορισμού φύλου, που στην πραγματικότητα αποτελεί στείρωση.

Τελευταίο, αλλά όχι έσχατο: Είναι σαφές ότι η πλήρης άρση των διακρίσεων εναντίον των ΛΟΑΤ ατόμων δε θα γίνει αναίμακτα, με δεδομένη την πολιτική κατάσταση, ούτε θα γίνει από τη μια μέρα στην άλλη. Η αντίδραση ενάντια στα συντηρητικά κέντρα οπισθοδρόμησης θα πρέπει να είναι συνεχής και ανένδοτη. Είναι επίσης σαφές ότι με δεδομένη την αντίδραση της εκκλησίας και τη ρητορική μίσους από ένα μεγάλο μέρος της εναντίον των ΛΟΑΤ ατόμων, η πλήρης άρση των διακρίσεων δεν μπορεί να μην περιλαμβάνει το χωρισμό εκκλησίας και κράτους.

Η συνεχής και απαρέγκλιτη αξίωση της εκκλησίας να εκφέρει γνώμη επί παντός επιστητού, ειδικά όταν αναφέρεται σε ζητήματα και σχέσεις που αφορούν τις ζωές άλλων ανθρώπων και που ανήκουν στην ιδιωτική σφαίρα, είναι μια μεγάλη τροχοπέδη στην πρόοδο των ΛΟΑΤ διεκδικήσεων. Το ελληνικό κράτος δεν είναι δυνατόν πλέον να κωφεύει ούτε να αποστασιοποιείται από αυτές τις φασίζουσες πρακτικές και πρέπει να προχωρήσει με αργά αλλά σταθερά βήματα στην προώθηση των διακριτών ρόλων. Παρατηρώντας όμως το πολιτικό σκηνικό, αλλά και τον εναγκαλισμό του ΣΥΡΙΖΑ και ειδικά της ηγεσίας του με την ηγεσία της εκκλησίας, αυτό δεν είμαι πολύ αισιόδοξος ότι θα προωθηθεί σύντομα.