Μετά από εξήντα χρόνια απαγόρευσης, στις 26 Σεπτεμβρίου ολοκληρώθηκε ο θερισμός των πρώτων πειραματικών καλλιεργειών βιολογικής κάνναβης στην Ελλάδα. Η αρχή έγινε από εφτά στρέμματα στα Ψαχνά Εύβοιας και ένα στρέμμα στον Κουφό Χανίων.
O Μιχάλης Θεοδωρόπουλος, πρόεδρος του Δ.Σ. της ΚΟΙΝΣΕΠ KANNABIO και ιδρυτικό μέλος του συνεταιρισμού, μαζί με άλλους τέσσερις συνεργάτες, μας απάντησε σε κάποιες ερωτήσεις σχετικά με το συνεταιρισμό τους, την κατάσταση που αντιμετώπισαν, την προκατάληψη, τις δυνατότητες αυτού του θαυματουργού φυτού, τις προκλήσεις και τις προοπτικές της παραγωγής και επεξεργασίας βιομηχανικής κάνναβης στην Ελλάδα. Τα τελευταία 15 χρόνια ο Μιχάλης είναι εκπαιδευτής βιωσιμότητας, σύμβουλος περιβαλλοντικής πολιτικής και διαχείρισης, και Ευρωπαϊκών περιβαλλοντικών προγραμμάτων. Από το 2005 ασχολείται ερευνητικά και ακτιβιστικά με την μεταρρύθμιση του νομικού/ θεσμικού πλαισίου για την κάνναβη και συντονίζει την αντίστοιχη εκστρατεία ενημέρωσης και διεκδίκησης.
Αυτή τη στιγμή με πόσους παραγωγούς συνεργάζεστε και σε ποιες περιοχές έχει ήδη ξεκινήσει η σπορά βιομηχανικής κάνναβης;
Το 2016 ήταν η χρονιά που νομιμοποιήθηκε πάλι η καλλιέργεια κλωστικής κάνναβης στην Ελλάδα και σαν ΚΟΙΝΣΕΠ ΚΑΝΝΑΒΙΟ συνεργαστήκαμε με 2 παραγωγούς που είναι και ιδρυτικά μέλη του συνεταιρισμού. Οι πρώτες πειραματικές και πιλοτικές μας καλλιέργειες πραγματοποιήθηκαν σε Εύβοια και Κρήτη. Έχουν ήδη έρθει σε επαφή μαζί μας όμως εκατοντάδες αγρότες, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, που έχουν δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για την καλλιέργεια κλωστικής κάνναβης από την επόμενη καλλιεργητική περίοδο.
Αντιμετωπίζεστε με προκατάληψη από τις τοπικές κοινωνίες;
Δυστυχώς επικρατεί ακόμα προκατάληψη και άγνοια γύρω από την κλωστική κάνναβη και είναι απόρροια των πολλών ετών απαγόρευσης αλλά και μιας μεθοδευμένης προπαγάνδας παραπληροφόρησης από συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα και συντηρητικούς πολιτικούς και επιχειρηματικούς κύκλους. Παρόλα αυτά επειδή η κάνναβη έχει γίνει πιο mainstream τα τελευταία 2-3 χρόνια και οι αναφορές ιδιαίτερα στο διαδίκτυο είναι πάρα πολλές, υπάρχει μια μεταστροφή της κοινής γνώμης. Ιδιαίτερα στο χώρο των αγροτών υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για τη νέα υποσχόμενη καλλιέργεια, κυρίως σε ό,τι αφορά τις οικονομικές αποδόσεις σε σχέση με τις παραδοσιακές καλλιέργειες. Μεγάλο ενδιαφέρον υπάρχει επίσης από κύκλους ασθενών με νευρολογικές και χρόνιες παθήσεις, αλλά και από τον κόσμο που ασχολείται με ζητήματα υγιεινής διατροφής. Εμείς δεν αντιμετωπίσαμε κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα και στις δύο περιοχές, πέρα από την καχυποψία μερικών κρατικών υπαλλήλων κατά τη διαδικασία αδειοδότησης. Σίγουρα εξακολουθεί και υπάρχει η σύγχυση με την ευφορική κάνναβη, κυρίως λόγω του ονόματος και του γεγονότος ότι πολλοί αγνοούν ότι η κλωστική δεν έχει καθόλου ευφορική χρήση, ενώ πολλοί λανθασμένα θεωρούν ότι αφού ασχολείσαι με την μία θα ασχολείσαι και με την άλλη. Σαν γεωργός δεν μπορείς να φυτεύσεις και τις δύο ταυτόχρονα πάντως, γιατί λόγω της επικονίασης θα κάνεις ζημιά και στα δύο φυτά. Το πόσο σύντομα θα αλλάξουν αυτές οι νοοτροπίες είναι καθαρά στο χέρι μας.
Μετά από τόσα χρόνια καλλιεργείται στην Ελλάδα κλωστική κάνναβη. Στο παρελθόν καλλιεργούνταν κλωστική κάνναβη στην Ελλάδα. Μπορείτε να μας πείτε για αυτό;
Η κλωστική (ή πολυχρηστική) κάνναβη ήταν μια παραδοσιακή καλλιέργεια στην Ελλάδα από την αρχαιότητα μέχρι πριν από 60 χρόνια περίπου που απαγορεύτηκε. Οι αρχαίοι είχαν αναγνωρίσει τις διατροφικές, θεραπευτικές και υφαντικές της ιδιότητες και την χρησιμοποιούσαν ευρέως είτε για την παραγωγή σχοινιών και πανιών για τα πλοία τους, είτε για ένδυση, ακόμα και για τροφή. Τον προηγούμενο αιώνα παράγαμε και εξάγαμε εκατοντάδες τόνους κάνναβης ετησίως σε γείτονες χώρες. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950 λειτουργούσαν και αρκετά κανναβουργεία στην Ελλάδα, με πιο γνωστά αυτά της Κέρκυρας και της Έδεσσας, που παρήγαγαν σκοινιά και ίνες, ενώ λειτουργούσαν και πολλές μικρές μεταποιητικές μονάδες, π.χ. για τσουβάλια και στρατιωτικό εξοπλισμό. Το κλίμα και η γεωμορφολογία της Ελλάδας είναι ιδανικά για την καλλιέργεια κλωστικής κάνναβης, αν υπάρξει ταυτόχρονη ενίσχυση της μεταποίησης και επεξεργασίας τότε ο κλάδος μπορεί να ανθήσει και πάλι. Εξήντα χρόνια απαγόρευσης δημιούργησαν δυστυχώς ένα κενό γνώσης που καλούμαστε να ξεπεράσουμε μαθαίνοντας και δοκιμάζοντας.
Ποιο ήταν το κίνητρο για να ασχοληθείτε με αυτού του είδους την καλλιέργεια;
Η Κάνναβη είναι ένα θαυματουργό φυτό που μπορεί να σώσει την ανθρωπότητα και τον πλανήτη. Είναι μια βιοδιασπώμενη και ανανεώσιμη πρώτη ύλη από την οποία μπορούμε να καλύψουμε πολλές από τις βασικές μας ανάγκες (ένδυση, τροφή, δόμηση, ενέργεια, θεραπεία), μπορούμε να αντικαταστήσουμε πλήρως τα χημικά πλαστικά που κατακλύζουν τον πλανήτη και τον χαρτοπολτό από ξυλεία για τον οποίο αποψιλώνουμε εκατομμύρια δέντρα κάθε χρόνο. Μπορούμε επίσης να αντικαταστήσουμε πλήρως την καλλιέργεια του περιβαλλοντοκτόνου βαμβακιού, να παράγουμε βιοκαύσιμο, καθώς και φυσικά θεραπευτικά σκευάσματα που αντικαθιστούν πολύ επικίνδυνα συνθετικά φάρμακα. Τα σπίτια που φτιάχνουμε από κλωστική κάνναβη δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα και απορροφούν ατμοσφαιρικούς ρύπους, ενώ παρέχουν την καλύτερη θερμομόνωση και ηχομόνωση. Συμβάλλει με τον καλύτερο τρόπο δηλαδή στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, προστατεύει, αποκαθιστά και εμπλουτίζει τα εδάφη, και βοηθάει στην απορρύπανση των υδατικών πόρων. Για μένα ως περιβαλλοντολόγος είναι ένα θαυματουργό φυτό με απεριόριστες εφαρμογές σε ζητήματα αυτάρκειας, αγρο-οικολογίας και βιωσιμότητας, ιδανικό για τον οικολογικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και της οικονομίας.
Γνωρίζουμε ότι στο παρελθόν επιχειρηματίες είχαν πληρώσει ακριβά την ενασχόλησή τους με προϊόντα κλωστικής κάνναβης. Εσείς τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε; Ποια είναι τα επόμενα βήματα που πιστεύετε ότι πρέπει να γίνουν ώστε να πάψει η δαιμονοποίηση αυτού του φυτού;
Γνωρίζουμε από πρώτο χέρι τις δυσκολίες του παρελθόντος καθώς οι δύο παραγωγοί- μέλη του συνεταιρισμού μας είναι οι δύο επιχειρηματίες που τους είχαν κλείσει τα μαγαζιά (kannabishop) σε Χανιά και Χαλκίδα και είχαν κατασχέσει το εμπόρευμα (ρούχα) την περίοδο 1998-2000. Ενώ έχουν αθωωθεί από τις κατηγορίες (προώθηση ναρκωτικών!), δυστυχώς η Δικαιοσύνη αρνείται να εκδικάσει την υπόθεση αποζημίωσης (μια περίπτωση αρνησιδικίας που κρατάει 14 χρόνια).
Οι πιο πρόσφατες δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε είχαν να κάνουν κυρίως με την καθυστέρηση της υπογραφής της ΚΥΑ και την άρνηση ορισμένων κρατικών υπαλλήλων να ξεμπλοκάρουν έγκαιρα το ζήτημα (το οποίο ρυθμίστηκε με παρέμβαση της πολιτικής ηγεσίας αφού απειλήσαμε με επίσημη καταγγελία στην ΕΕ).
Οι δυσκολίες του παρελθόντος, όπως και τα λάθη μας έμαθαν πολλά πράγματα και μας έκαναν δυνατότερους. Το μέλλον και η σωστή ανάπτυξη αυτού του παραγωγικού κλάδου είναι η επόμενη πρόκληση, για να μην αφήσουμε την κλωστική κάνναβη βορά στα εδραιωμένα οικονομικά συμφέροντα της αγροτοβιομηχανίας, αλλά και στην στρεβλή έννοια και διαχείριση της ανάπτυξης με μόνο σκοπό το κέρδος. Με την ΚΟΙΝΣΕΠ ΚΑΝΝΑΒΙΟ θα επενδύσουμε στην εκπαίδευση των αγροτών και άλλων ενδιαφερομένων πάνω στις προοπτικές της καλλιέργειας και μεταποίησης της κλωστικής κάνναβης και θα συμβάλουμε με όλα μας τα μέσα στο να αναπτυχθεί ο κλάδος στην Ελλάδα με ένα βιώσιμο και συνεταιριστικό τρόπο. Χρειάζεται ευρέα ενημέρωση της κοινής γνώμης από ένα σύνολο παραγωγικών και θεσμικών φορέων για να ξεπεράσουμε σε σύντομο χρονικό διάστημα την δαιμονοποίηση αυτού του μαγικού φυτού και να αξιοποιήσουμε πλήρως τις προοπτικές του.
Τι προϊόντα να περιμένουμε να βγουν στην αγορά;
Από την κλωστική κάνναβη μπορούμε να βγάλουμε περισσότερα από 25.000 οικολογικά προϊόντα καθημερινής χρήσης. Μεγάλη ζήτηση υπάρχει αυτή τη στιγμή παγκοσμίως σε διατροφικά προϊόντα, σε θεραπευτικά σκευάσματα, φυσικά καλλυντικά, καθώς και σε μονωτικά και κατασκευαστικά υλικά. Από την κλωστική κάνναβη μπορούμε να παράγουμε βιοδιασπώμενα βιοπολυμερή που μπορούν να αντικαταστήσουν όλα τα χημικά πλαστικά μιας χρήσης που ρυπαίνουν το περιβάλλον, ήδη κυκλοφορεί υλικό από κάνναβη για τρισδιάστατη εκτύπωση, ενώ μπορούμε να παράγουμε ανανεώσιμο χαρτοπολτό (π.χ. για χαρτιά υγείας και κουζίνας, χαρτονομίσματα κλπ). Κάθε τι που παράγεται από πετρέλαιο και από ξυλεία μπορεί να παραχθεί οικολογικά από κλωστική κάνναβη. Αυτά τα προϊόντα θα έχουν μεγάλη αύξηση της ζήτησης το αμέσως επόμενο διάστημα. Εμείς θα βγούμε στην αγορά με φυσικά προϊόντα διατροφής και ευεξίας, φέτος σε αριθμημένες συλλεκτικές σειρές και από του χρόνου πιο ευρέως.
Η επιλογή να λειτουργήσετε συνεταιριστικά έχει ιδιαίτερη σημασία για εσάς;
Το ότι λειτουργούμε συνεταιριστικά είναι μια συνειδητή επιλογή και μια πολιτική αν θες δήλωση ταυτόχρονα. Επιλέξαμε τον συνεταιριστικό (cooperative) κλάδο από τον καθαρά εμπορικό (corporate), αν και είναι πιο δύσκολο να σταθείς στα πόδια σου αρχικά ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την αναζήτηση κεφαλαίων για την ανάπτυξη της επιχείρησης, γιατί το ίδιο το φυτό έχει μια έντονη κοινωφελή διάσταση. Ο λόγος που το κάναμε αυτό είναι γιατί αφενός πιστεύουμε ότι μαζί μπορούμε να πετύχουμε περισσότερα απ’ ότι ο καθένας μόνος του, και αφετέρου γιατί σαν παραγωγικό εγχείρημα δεν αντιμετωπίζουμε την πρώτη ύλη στεγνά με γνώμονα το κέρδος, αλλά θέλουμε να επενδύσουμε σε αυτήν γιατί βλέπουμε τα τεράστια κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη που προσφέρει. Σαν συνεταιρισμός θέλουμε να εκμεταλλευτούμε τις οικονομίες κλίμακας σε ό,τι αφορά την αγορά κοινών μηχανημάτων, την επεξεργασία, μεταποίηση, συσκευασία και προώθηση των τελικών προϊόντων στην ελληνική και σε διεθνείς αγορές. Μέσα από το συνεταιριστικό μοντέλο μοιράζεσαι το ρίσκο και τα οφέλη και ο παραγωγός συμμετέχει ισόποσα στον διαμοιρασμό των κερδών από το τελικό προϊόν μέσα από την συμμετοχή του στην καθετοποίηση της παραγωγής. Η κλωστική κάνναβη δεν είναι κηπευτικό που πουλιέται στην λαϊκή αγορά, αλλά απαιτεί επεξεργασία και μεταποίηση για την παραγωγή τελικών προϊόντων. Σε αυτά βρίσκεται η προστιθέμενη αξία και το ουσιαστικό κέρδος επομένως για τον παραγωγό.
Μετά από όλα αυτά ποια είναι για εσένα η πιο σημαντική στιγμή σε αυτή την πορεία;
Αυτή που δεν έχει έρθει ακόμα. Σίγουρα υπήρξαν πολύ σημαντικές στιγμές, όπως η πρώτη σπορά και ο πρώτος θερισμός που ήδη πραγματοποιήσαμε. Πολύ δυνατά συναισθήματα και μια διάχυτη ανακούφιση ότι ο αγώνας τόσων χρόνων δεν πάει στράφι. Αργούν οι αλλαγές αλλά έρχονται, ιδιαίτερα αν είσαι υπομονετικός και επίμονος. Τα καλύτερα είναι μπροστά μας όμως γιατί μόλις άνοιξε ο δρόμος. Πρέπει να εστιάσουμε τώρα στο πως θα το κάνουμε να λειτουργήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για όλους. Πως θα αναπτυχθεί (συνεταιριστικά) ο κλάδος με τη συμμετοχή πολλών μικρομεσαίων παραγωγών, πως θα βελτιωθούν και θα εξορθολογιστούν οι διαδικασίες αδειοδότησης και ελέγχου, πως θα ενημερώσουμε τους παραγωγούς και τους μεταποιητές για τις ρεαλιστικές προοπτικές ανάπτυξης, αλλά και το πως θα παράγουμε καινοτόμα προϊόντα που θα αξιοποιούν όλες τις τεχνολογικές δυνατότητες που παρέχονται, που θα σέβονται τον καταναλωτή, τον παραγωγό και το περιβάλλον, και που θα επιστρέφουν την προστιθέμενη αξία πίσω στον παραγωγό και την κοινωνία.
Ευχαριστούμε τον Μιχάλη Θεοδωρόπουλο για τις φωτογραφίες.
Facebook: Kannabio Hemp Cooperative
Site: kannabio.wordpress.com
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.