“Οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να ΄ναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους για το ποιοι πραγματικά είναι. Δεν μπορούν να μιλάν για εκείνους χωρίς να τους ομορφαίνουν. Το σενάριο δείχνει ακριβώς έτσι τους ανθρώπους -το είδος εκείνο που δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς ψέματα τα οποία τους κάνουν να δείχνουν καλύτεροι απ’ ό,τι είναι. Λες πως δεν μπορείς να καταλάβεις αυτό το σενάριο καθόλου αλλά είναι η ανθρώπινη καρδιά που είναι αδύνατον να το καταλάβει”
Με αυτό τον τρόπο ο Ακίρα Κουροσάβα έγραψε στα απομνημονεύματα του, το 1982, για το σενάριο της ταινίας “Rashomon”. Μια ταινία που άφησε εποχή και σήμερα θεωρείται μια από τις καλύτερες ταινίες του 20ου αιώνα κερδίζοντας Χρυσό Λέοντα το 1952 και Τιμητικό Όσκαρ την ίδια χρονιά.
Οι Ιάπωνες κριτικοί δεν ήξεραν πως να την χαρακτηρίσουν όταν την πρωτοείδαν στις αίθουσες. Το σενάριο το βρήκαν ακαταλαβίστικο. Ο συντηρητισμός, τα ήθη της εποχής και η σεμνοτυφία της Ιαπωνικής κοινωνίας ήταν ανέτοιμα να την αντιμετωπίσει. Όχι πως οι δυτικοί κριτικοί είχαν καλύτερη άποψη. Και εκείνοι να αναρωτιούνται, μήπως εκεί στην μακρινή Ιαπωνία ο κινηματογράφος είναι έτσι; Δεν βγάζεις άκρη βρε αδερφέ;
Θυμηθείτε ο κινηματογράφος μέχρι τότε έχει περισσότερο χαρακτήρα μυθοπλαστικό. Είναι ένας τρόπος διασκέδασης ώστε να ξεφύγεις από τη σκληρή πραγματικότητα. Οι ήρωες, τις περισσότερες φορές δεν έχουν πολυεπίπεδο χαρακτήρα. Είναι ή απόλυτα καλοί ή απόλυτα κακοί. Ο θεατής ξέρει ποιον να συμπονέσει και ποιον να μισήσει.
Για πολλά χρόνια ο Ιαπωνικός κινηματογράφος, όπως και η Ιαπωνική κοινωνία, ήταν ιδιαίτερα εσωστρεφής και σχεδόν καμία ταινία ως το 1951, με την εμφάνιση του “Rashomon”, δεν είχε τραβήξει παγκοσμίως τα βλέμματα.
Η κεντρική ιστορία της ταινίας είναι απλή. Στην Ιαπωνία του 12ου αιώνα, ένας ληστής βιάζει μια γυναίκα στο δάσος της πόλης Rashomon και σκοτώνει τον σαμουράι άνδρα της. Στο δικαστήριο, τα γεγονότα παρουσιάζονται από 3 διαφορετικές εκδοχές : Του ληστή, της γυναίκας και του δολοφονημένου συζύγου μέσα από ένα μέντιουμ. Στην συνέχεια,ακούμε και μια τέταρτη εκδοχή από έναν αυτόπτη μάρτυρα, ξυλοκόπο, ο οποίος όμως δεν δέχτηκε να καταθέσει στην δίκη και απλά αφηγείται την ιστορία σε ένα κάτοικο της περιοχής και σε έναν ιερέα.
Στη σημερινή εποχή, αυτή η δομή της ιστορίας μας φαίνεται αρκετά οικεία. Εκατοντάδες ταινίες και σειρές μας έχουν δείξει διαφορετικές εκδοχές και οπτικές ενός γεγονότος, για την δεκαετία του ‘50, όμως, και με τον τρόπο που το έγραψε και το σκηνοθέτησε ο Κουροσάβα ήταν κάτι το πρωτοφανές ή όπως διάβασα παντού σε ξένα άρθρα “brilliant”.
Για πρώτη φορά η ανθρώπινη ψυχή απογυμνώνεται μπροστά στα μάτια του φακού μένοντας ωστόσο ταυτόχρονα και τόσο καλά καλυμμένη πίσω από ψέματα. Ο φακός εδώ, δηλαδή εγώ και εσύ σαν θεατές, γινόμαστε το δικαστήριο που καλείται να κρίνει ποιος λέει αλήθεια και ποιος λέει ψέματα. Και η αλήθεια είναι πως κανείς δεν μπορεί να το πει αυτό με το χέρι στην καρδιά.
Κάθε εκδοχή φαίνεται αρκετά πειστική να ΄χει συμβεί μέχρι να ακούσεις την επόμενη και να αρχίσεις να αναρωτιέσαι για την αλήθεια και το ψέμα που μπορεί να κρύβει κάθε εξιστόρηση.
Κάθε πρωταγωνιστής προσπαθεί να αποποιηθεί τις ευθύνες του, να δείξει έναν καλό χαρακτήρα και να αποδείξει πως οι άλλοι δυο ή ο ένας από αυτούς ήταν ο πραγματικά κακός της ιστορίας.
Η αλήθεια των γεγονότων δεν αποκαλύπτεται ποτέ. Ακόμα και όταν ο αυτόπτης μάρτυρας εξομολογείται στον ιερέα και στον κάτοικο τι συνέβη στο δάσος, κρύβει επιμελώς τον ρόλο που έπαιξε και ο ίδιος μέσα στην ιστορία αυτή.
Το ανθρώπινο μυαλό είναι μια πολύ απλή ‘’μηχανή’’ ρυθμισμένη αυτόματα να λειτουργεί και να εξάγει συμπεράσματα για το περιβάλλον και την συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων. Θέλει να κάνει λογικούς συνδυασμούς και να ικανοποιείται από το αποτέλεσμα που παίρνει πίσω. Όταν αυτό δεν συμβαίνει το μυαλό “κολλάει”.
Δεν μπορεί να ισχύουν όλα μαζί σωστά; Δεν μπορεί να μην ισχύει και τίποτα απ’ όλα αυτά σωστά; Πού είναι η αλήθεια και που είναι το ψέμα;
Γιατί ο Κουροσάβα μας αποκρύπτει ποια είναι η αληθινή πτυχή των γεγονότων ; Γιατί βρε αδερφέ δεν μας έδωσε ποτέ την αλήθεια, την πραγματικότητα, τη ‘’λύση’’ της ιστορίας; Γιατί μας στερεί την ανακούφιση μας σαν θεατές;
Γιατί αν δεν υπάρχει πραγματικό “τέλος” στην ιστορία αυτή, δεν υπάρχει και πραγματική δικαίωση.. Όχι του νεκρού.. Κυρίως δική μας ανακούφιση και δικαίωση πως “καταλάβαμε” από την αρχή ποιος ήταν ο καλός και ο κακός.
Αν δεν υπάρχει ένα τελικό αποτέλεσμα μένουμε να αναρωτιόμαστε διαρκώς για το τι συνέβη. Είμαστε μετέωροι και αβέβαιοι ποιοι είναι οι άλλοι, τι προθέσεις έχουν και ποιοι είμαστε εμείς;
Πώς μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ακόμα και για μας τους ίδιους όταν τίποτα γύρω μας δεν είναι βέβαιο;
Ο Κουροσάβα θέτει με μια απλή ιστορία το μεγαλύτερο απωθημένο άγχος ολόκληρης της ανθρωπότητας: η ίδια της η ύπαρξη κλονίζεται όταν δεν μπορεί να στηριχθεί σε λογικά συμπεράσματα. Να αισθανθεί ασφαλής.
Δεν είναι τυχαίο που επιλέγει τον ιερέα μέσα στην ιστορία αυτή να περνά μια βαθιά υπαρξιακή κρίση προς το τέλος της ταινίας για το που βαδίζει η ανθρωπότητα. Ο άνθρωπος ‘’δημιούργησε’’ τον Θεό για να δώσει μια εξήγηση της ύπαρξής του πάνω στην γη. Κατάπιε αυτό ψέμα της ύπαρξης του Θεού για να προσδώσει ‘’αξία’’ στην δική του ύπαρξη και πίστεψε τόσο πολύ στο δικό του ψέμα, δηλαδή το Θεό, που έφτιαξε καταδυναστευτικούς κανόνες οι οποίοι, ουσιαστικά τι έκαναν; Καταπίεζαν την αληθινή του φύση.
Ο ληστής, η γυναίκα, ο σαμουράι και ο ξυλοκόπος δεν είναι ούτε καλοί, ούτε κακοί είναι απλά άνθρωποι που φοβούνται να μην γίνουν τα κίνητρα τους γνωστά. Η απληστία, η λαγνεία, το ψέμα, ο φόβος, η απιστία όλα αυτά που υπάρχουν στην ιστορία και θεωρούνται απο την κοινωνία ανήκουστα, τρομερά και μιαρά υπάρχουν στους πρωταγωνιστές, όπως υπάρχουν και μέσα στον θεατή, όπως υπάρχουν και μέσα στην ανθρωπότητα αλλά οι κοινωνικές επιταγές και οι θρησκείες μας έχουν μάθει να απωθούμε την ίδια μας την φύση για να είμαστε καλοί.
Και ναι, πέρα από τα ελαττώματα μας έχουμε και πολλά προτερήματα. Την τρυφερότητα, τη συμπόνια, την αγάπη, την αλληλεγγύη και τόσα άλλα.
Αυτό που “πρέπει να ‘μαι ο καλός της ιστορίας” είναι ο λόγος που κάνει τους ανθρώπους να λένε τόσα ψέμματα γιατί ξέρουν πως ο θεατής -δικαστήριο θα τους κρίνει μια απλή φοβισμένη λογική του άσπρου-μαύρου και δεν θα ψάξει καμία δικαιολογία, ούτε θα ενδιαφερθεί για το πολυεπίπεδο του χαρακτήρα τους. Είπαμε δικαστήριο του 12ου αιώνα.. αλλά και σήμερα κανένας νομός δεν θα πάει τόσο φιλοσοφικά μακριά την βαλίτσα.
Το τέλος της ταινίας, δεν είναι το τέλος της κεντρικής ιστορίας. Είναι ένα “ελπιδοφόρο τέλος” για το μέλλον της ανθρωπότητας, όπως θέλει να πιστεύει ο ιερέας, όταν βλέπει την καλή πράξη του ξυλοκόπου. Αποδοχή της ανθρώπινης ψυχής πως παρά τα ελαττώματα της έχει και προτερήματα που θα την ισορροπούν πάντα; Θρησκευτική εθελοτυφλία του ιερέα που θέλει να εξακολουθήσει να πιστεύει την δική του “αλήθεια” και “πίστη” μετά από τόσα ψέματα ώστε να μην κλονιστεί ο δικός του λόγος ύπαρξης; Ή μήπως τελικά όντως υπάρχει ελπίδα για όλους μας;
Ποιος ξέρει;
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.