Το Positively Different Short Film Festival βγήκε sold out ένα χιονισμένο Σαββατοκύριακο του Μαρτίου

Συνέντευξη με το Μελ Καλφαντή

Μεγαλώνοντας, εμποτιστήκαμε με την ιδέα πως οτιδήποτε εκλαμβάνεται ως διαφορετικό, είναι καταδικασμένο να χαρακτηριστεί ως νοσηρό. Έτσι, έχει χτιστεί μία κοινωνία με συγκεκριμένες συντεταγμένες, στην οποία όσα ξεφεύγουμε από την καλά υπολογισμένη νόρμα, όσα δεν έχουμε λευκή επιδερμίδα, όσα έχουμε ψυχικές νόσους, όσα θέλουμε να φοράμε φούστες ενώ η μαμά μας θέλει να φοράμε παντελόνια, όσων η ταυτότητα φύλου μας δεν συνάδει με τα «επίσημα» έγγραφά μας, όσα είμαστε ανάπηρα, όσα είμαστε χοντρά, όσα αναζητούμε κάτι περισσότερο από το μπλε και το ροζ, δηλώνουμε με την ορατή ύπαρξή μας θέλοντας ή/και μη μία πολιτική θέση. Στην προσπάθειά μας να χωρέσουμε όντας αυτό που είμαστε, κατηγορούμαστε πως ξεχειλώνουμε τα καλά προδιαγεγραμμένα όρια, πως τραβάμε τις γραμμές στο περιθώριο, και έτσι συνεχώς μας υπενθυμίζεται πως η θέση μας ανήκει σε αυτό. Πρωτοβουλίες όπως το Positively Different Film Festival, οι οποίες προβάλουν όλα όσα η τυπική, μικροαστική έννοια του προνομιούχου Έλληνα οικογενειάρχη φοβάται, διώχνουν τις αμφιβολίες και μας δηλώνουν ξεκάθαρα πως είμαστε πολλά και υπήρχαμε από πάντα, πως οι περιορισμοί που αυθαίρετα μας φόρεσαν υπάρχουν για να τους σπάμε, πως ανήκουμε, πως είμαστε εδώ, πως πράγματι χωράμε.

Θέλεις να ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας μιλώντας για τον τίτλο του φεστιβάλ;

Ο τίτλος “Positively Different” αντικατοπτρίζει την κοινή μας ιδεολογία, το λόγο για τον οποίο διοργανώνουμε το φεστιβάλ. Στόχος μας είναι να δοθεί χώρος για την ανάδειξη της διαφορετικότητας και των διαφορετικών θέσεων στις οποίες ανήκουν τα εκάστοτε υποκείμενα λόγω του τόπου στον οποίο γεννήθηκαν, του τρόπου με τον οποίο αναπτύχθηκαν και των ταυτοτήτων που φέρουν. Θέλουμε να μιλήσουμε για το πως αυτές οι ταυτότητες ή αλλιώς θέσεις, επηρεάζουν τις ζωές μας, πως δημιουργούν συνδέσεις και αποστάσεις, επικοινωνώντας υπό το πρίσμα της μη κακοποιητικής, μη στοχοποιητικής αίσθησης της διαφορετικότητας. Αναγνωρίζουμε, δηλαδή, τη διαφορετικότητα σαν μία θετική έκφανση της κοινωνίας μας και ως τέτοια πρέπει να συζητιέται γιατί υπάρχουν πολλές εκφάνσεις της διαφορετικότητας που πράγματι συζητιούνται, υπάρχουν στον δημόσιο λόγο και αναδεικνύονται, αλλά αναδεικνύονται με τρόπο προβληματικό. Αυτό το οποίο προσπαθούμε είναι να φέρουμε την αλλαγή αυτής της αφήγησης, μέσα από τη συλλογική προσπάθεια και συνύπαρξη.

Πότε ξεκίνησε η ιδέα για τη διοργάνωση αυτού του φεστιβάλ;

Το φεστιβάλ έκανε τα πρώτα του βήματα το 2018, μέσω του ευρωπαϊκού project εκπαίδευσης “Through the Lens of the other”. Μέσα από το πρόγραμμα αυτό φέραμε κοντά οργανώσεις που εργάζονται από κοινού με διαφορετικές ομάδες μειονοτήτων, και αξιοποιήσαμε τον κινηματογράφο ως μέσο ελεύθερης έκφρασης των εμπειριών τους μέσω της δημιουργίας αναπαραστάσεων. Το φεστιβάλ, ωστόσο, ξεκίνησε επίσημα το 2020 και διένυσε φέτος την τρίτη του χρονιά.

Πώς κύλησε αυτό το ταξίδι από το 2018 ως και σήμερα;

Δεν είχαμε φανταστεί πως το φεστιβάλ θα αναπτυχθεί σε κάτι το τόσο μεγάλο. Στην αρχή αντιμετωπίσαμε αρκετές δυσκολίες γιατί στοχεύσαμε στο να προσελκύσουμε άτομα με πολύ διαφορετικές διαδρομές, χωρίς να είναι καθόλου δεδομένο πως θα υπήρχε αλληλοκατανόηση και σύμπνοια προς έναν κοινό στόχο μεταξύ τους. Τα εμπόδια, ωστόσο, πολύ γρήγορα μετατράπηκαν σε ενδυνάμωση, και κάπως έτσι αυτό το project κατέληξε σε δημιουργίες ερασιτεχνικών ταινιών μικρού μήκους, από ερασιτεχνικές ομάδες νέων που συμμετείχαν σε αυτές. Τότε, αποφασίσαμε πως αντί να προγραμματίσουμε μία απλή προβολή των ταινιών όπως συνηθίζεται στα πλαίσια των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, θέλουμε να κάνουμε ένα άνοιγμα σε περισσότερο επαγγελματικές δουλειές και να δημιουργήσουμε ένα χώρο ο οποίος μπορεί να είναι συμπεριληπτικός και να προσελκύσει ακόμη περισσότερο κόσμο. Εν τέλει, και χωρίς να το περιμένουμε, ένα φεστιβάλ στο οποίο δουλεύουμε πρακτικά πέντε άτομα και μια ομάδα εθελοντών, έφτασε να έχει sold out προβολές ένα Σαββατοκύριακο που χιόνιζε στην Αθήνα τον Μάρτιο. Αυτό είναι κάτι που μας συγκίνησε, γιατί φαίνεται πως παρόλη την ένταση και το άγχος, το γεγονός πως δουλεύουμε αλληλέγγυα και με αγάπη φέρνει ανταπόκριση.

Με ποιο τρόπο επιλέγονται οι ταινίες προς προβολή;

Αρχικά, ανακοινώνουμε έναν ανοιχτό διαγωνισμό μέσω της πλατφόρμας FilmFreeway, καλώντας δημιουργούς από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου να υποβάλλουν την ταινία τους.  Ο διαγωνισμός παραμένει εν ενεργεία για δύο μήνες, που σημαίνει πως λαμβάνουμε κάθε χρόνο έναν μεγάλο αριθμό ταινιών-  φαντάσου πως την πρώτη χρονιά ξεκινήσαμε με 3.000 ταινίες! Προκειμένου να γίνει η διαλογή των ταινιών που θα προβληθούν στο φεστιβάλ,  συγκροτούμε μία ομάδα εθελοντών και εθελοντριών η οποία ακολουθεί μία σειρά εκπαιδεύσεων αναφορικά με το ζήτημα της διαθεματικότητας και των διακρίσεων, και τη διαδικασία εκπαιδευτικής κινηματογράφου και αξιολόγησης ταινιών. Στη συνέχεια, χωριζόμαστε σε ομάδες, βλέπουμε τις ταινίες, τις συζητάμε ανά εβδομάδα και εξετάζουμε συλλογικά την πρόσθετη αξία τους στο πρόγραμμα. Μέσω της καταληκτικής μας επιλογής στοχεύουμε σε μία ισορροπία, αναλογιζόμενα όχι μόνο την ποιότητα και το περιεχόμενο της εκάστοτε ταινίας, αλλά και τη σύνδεση των ταινιών μεταξύ τους, τον τρόπο με τον οποίο «συνομιλούν» δηλαδή, προκειμένου να επιτύχουμε την ύπαρξη μιας διαθεματικής οπτικής, και την εκπροσώπηση διαφορετικών χωρών και καταγωγών.

Επομένως, ποιο είναι το περιεχόμενο των θεματικών του φεστιβάλ;

Οι ενότητες περιεχομένου φτιάχνονται κάθε χρόνο εξαρχής. Η εστίαση του φεστιβάλ επικεντρώνεται σε ζητήματα διακρίσεων, μειονοτήτων, και κοινωνικών συνθηκών όπως είναι το φύλο, η φυλή, η τάξη, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η σωματική ικανότητα, η ψυχική υγεία. Αυτά είναι τα θέματα που πάντα έρχονται και επανέρχονται στο φεστιβάλ, ο τρόπος ωστόσο με τον οποίο διαμορφώνονται οι τελικές θεματικές συμπεριλαμβανομένων των πάνελ, εξαρτάται από τις ταινίες που προβάλουμε. Φέτος, για παράδειγμα, διοργανώσαμε μία ανοιχτή συζήτηση με τίτλο: “Συμπτώματα Αρρενωπότητας”, η οποία πλαισιώθηκε από ταινίες που προέβαλαν το πως η έννοια της αρρενωπότητας, μία έννοια την οποία καταλαβαίνουμε κυρίως κακοποιητικά, μπορεί να επανανοηματοδοτηθεί, και πως ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η ικανότητα, η ηλικία τη διαρρηγνύουν, την αποσταθεροποιούν. Ήταν ένα έναυσμα για να διερευνήσουμε πως μπορούμε να σκεφτούμε με άλλους τρόπους.

Προηγουμένως μου είπες πως τα εισιτήρια του φεστιβάλ ήταν sold out. Θεωρείς πως ενός τέτοιου τύπου φεστιβάλ το οποίο με φεμινιστική και ακτιβιστική χροιά δίνει χώρο στην έκφραση της διαφορετικότητας γεμίζοντας με κόσμο τις αίθουσες του, δείχνει μία κοινωνία που ωριμάζει;

Νομίζω ότι το φεστιβάλ εντάσσεται σε ένα πλαίσιο κόσμου που έχει την ανάγκη να μιλήσει για τις έννοιες που διαπραγματευόμαστε, έχει ανάγκη να συναντηθεί, και κυρίως έχει ανάγκη να δει ένα διαφορετικό  δημιούργημα από τις συνήθεις ταινίες που παράγονται από λευκούς cis άντρες. Επίσης, με την πρόσφατη έκρηξη του ελληνικού “me too”, την αναγνώριση της έννοιας της γυναικοκτονίας στο δημόσιο λόγο και της αυξημένης ορατότητας που δίνεται στα ολοένα αυξανόμενα περιστατικά γυναικοκτονιών, έχει δημιουργηθεί αυτόματα ο χώρος και κυρίως η ανάγκη να συζητήσουμε περισσότερο ανοιχτά. Είναι γεγονός ότι η έννοια της εθνοτικότητας, ίσως όχι με τον ακαδημαϊκό της χαρακτήρα, αλλά με την ουσιαστική της κατανόηση, παίρνει πλέον χώρο και πολύς περισσότερος κόσμος ενδιαφέρεται να μιλήσει για αυτήν. Υπάρχει ωστόσο σίγουρα και η άλλη πλευρά, η αντιδραστική, η οποία γίνεται παράλληλα πιο βίαιη και έντονη. Ο περισσότερος κόσμος είναι, δηλαδή, μαζί μας, αλλά υπάρχει και πολύς κόσμος που βρίσκεται απέναντί μας.

Αν μπορούσες να ξεχωρίσεις μία δυνατή στιγμή του φεστιβάλ, ποια θα ήταν αυτή?

Φέτος, αποτέλεσε εξαιρετική πρωτοβουλία η διοργάνωση πρωινών προβολών αποκλειστικά για μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου. Προσαρμόσαμε την απεύθυνση του  προγράμματος σε ηλικίες 13 έως 17 ετών, χωρίς να κάνουμε ωστόσο εκπτώσεις σε όσα θέλαμε να δείξουμε και να συζητήσουμε. Συνομιλώντας, εκτός άλλων, για τρανς ταυτότητες, και αναπηρία, τα παιδιά μας απέδειξαν πως είναι πολύ πιο έτοιμα και ανοιχτά στην αποδοχή από το ενήλικο κοινό και η θετική τους ανταπόκριση ήταν συγκλονιστική. Μία πολύ έντονη στιγμή ήταν όταν στο τέλος της προβολής, και εφόσον είχαμε ολοκληρώσει ένα q&a δυόμιση ωρών, ανέβηκαν ξαφνικά σαράντα παιδιά στη σκηνή, φτιάχνοντας ένα μεγάλο κύκλο γύρω από τις σκηνοθέτριες, λέγοντάς τους «ευχαριστώ», αρνούμενα να αφήσουν τον χώρο. Υπήρξαν πολλές ξεχωριστές στιγμές στη διάρκεια του φεστιβάλ, αλλά η εικόνα αυτή μας άγγιξε πολύ.

Έχω την αίσθηση πως δεν δίνονται ιδιαίτερες ευκαιρίες σε μαθητές και μαθήτριες να εκτίθενται σε τέτοιου είδους θεματικές και προβολές. Εσείς πως καταφέρατε να φέρετε τόσα παιδιά στο φεστιβάλ?

Χρειάστηκε πολύ προσωπική προσπάθεια στην επίτευξη της επικοινωνίας με τα σχολεία, λαμβάνοντας υπόψιν το ζήτημα της σκληρής γραφειοκρατίας που υπάρχει γύρω από την πρόσβαση σε αυτά. Δεν το βάλαμε ωστόσο κάτω και στο τέλος η επιμονή μάς μας δικαίωσε . Βέβαια, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γονείς δεν  ενέκριναν την παρουσία των παιδιών τους στις προβολές και υπήρξαν απουσίες μαθητών. Σε κάθε περίπτωση,  πολλά παιδιά παρευρέθηκαν και φάνηκε να τους ενδιαφέρει και να τους αρέσει το περιεχόμενο των όσων είδαν και άκουσαν. Την επόμενη χρονιά στοχεύουμε στην προσέγγιση ακόμη μεγαλύτερου αριθμού παιδιών.

Υπάρχει κάποια σκέψη που θα ήθελες να μοιραστείς κλείνοντας την κουβέντα μας;

Το φεστιβάλ αντικατοπτρίζει το πως θα θέλαμε να είναι ο κόσμος εν γένει: γεμάτος πολυφωνία, και χρώματα που ακούγονται, βλέπονται και βιώνονται. Κάθε φορά που έχουμε τόσο έντονο και θετικό συναίσθημα μέσα στην αίθουσα στο τέλος των προβολών και των συζητήσεων που τις ακολουθούν, νιώθουμε ότι ο κόσμος αυτός μπορεί τελικά να είναι εφικτός.

Εμείς από την πλευρά μας επιβεβαιώνουμε πως ο κόσμος αυτός είναι εφικτός και είναι δικός μας. Πως όσο και να μας πληγώνουν, σκοτώνουν, περιορίζουν, φιμώνουν, ο δρόμος μας είναι προς το φως- και πως το φως αυτό που βγαίνει από μέσα μας είναι αυτό που μας κρατάει αλληλέγγυα και ζωντανά. Πως την ασφάλεια που διεκδικούμε έχουμε τη συλλογική δύναμη να τη δημιουργήσουμε, πως ο δικός μας πλανήτης δεν έχει αυστηρές κάθετες γραμμές, αλλά πολύχρωμες ακαθόριστες ζωγραφιές. Πως δεν ρομαντικοποιούμε το τραύμα μας, αλλά το φροντίζουμε, το ενσωματώνουμε και το μετατρέπουμε σε χώρο συμπεριληπτικό, χώρο ακτιβιστικό, πως αντέχουμε, θα αντέχουμε και πως με αγάπη και αποδοχή θα συνεχίσουμε να είμαστε όσα οι πολλοί φοβούνται: ορατά.