Απάνθρωπη μεταχείριση κρατουμένων στο Ελ Σαλβαδόρ μετά από Lockdown

*Μετάφραση από το hrw.org

Ο πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ Nayib Bukele διέταξε υποχρεωτικό lockdown στις φυλακές που κρατούν μέλη συμμοριών, επιβάλλοντας απάνθρωπες συνθήκες στους κρατούμενους, σύμφωνα με την οργάνωση Human Rights Watch. Ανακοίνωσε επίσης, ότι εξουσιοδοτεί «τη χρήση φονικής βίας» από τις δυνάμεις ασφαλείας για «αυτό-άμυνα και για την προστασία των ζωών των Σαλβαδοριανών» ακόμα και αν αυτό δεν είναι το έσχατο μέτρο, που απαιτεί το Σαλβαδοριανό και το διεθνές δίκαιο.

Μετά από κάποιες εβδομάδες πολύ λίγων καταγεγραμμένων δολοφονιών στο Ελ Σαμβαδόρ, 77 άνθρωποι δολοφονήθηκαν μεταξύ 24 και 27 Απριλίου 2020. Ο πρόεδρος ισχυρίζεται ότι είχε «απόρρητες πληροφορίες» ότι οι ανθρωποκτονίες ενορχηστρώθηκαν από μέλη συμμοριών μέσα στη φυλακή. Το lockdown που διέταξε ως συνέπεια, περιλαμβάνει την κράτησή τους σε απάνθρωπες συνθήκες που μπορεί να ισοδυναμούν με βασανιστήρια ή βίαιη, απάνθρωπη, ή ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία. Έκανε επίσης ένα tweet σχετικά με τη χρήση φονικής βίας απέναντι στους αρχηγούς συμμοριών στους δρόμους.

«Δεδομένης της πανδημίας Covid-19, οι φυλακές στο Ελ Σαλβαδόρ, όπως και αλλού, είναι μια πιθανή εστία έξαρσης και το lockdown της διοίκησης του Bukele εντείνει τον ήδη υψηλό κίνδυνο», είπε ο José Miguel Vivanco, διευθυντής του Αμερικανικού τμήματος της Human Rights Watch. «H προσέγγιση της σκληρής στάσης του πρόεδρου Bukele απέναντι στο έγκλημα για την διαχείριση των 77 δολοφονιών σε 4 μέρες θέτει, κατά τραγική ειρωνεία, σε κίνδυνο περισσότερες ζωές από μια πιθανή μόλυνση – μέσα και έξω από τα κέντρα κράτησης».

Στις 25 Απριλίου, ο Bukele, μέσω twitter, διέταξε τους διευθυντές των φυλακών της χώρας να κηρύξουν σε «έκτακτη ανάγκη κάθε δομή κράτησης όπου κρατούνται μέλη συμμορίας». Στη συνέχεια οι αρχές επέβαλαν «απόλυτο lockdown» στα μέλη συμμοριών, κλείνοντάς τους σε ένα κελί για 24 ώρες και «κράτηση σε απομόνωση» για τους αρχηγούς συμμορίας για αδιευκρίνιστο χρονικό διάστημα.

Για να αποφύγουν την επικοινωνία μεταξύ μελών της ίδιας συμμορίας, οι αρχές έβαλαν μέλη διαφορετικών συμμοριών στα κοινά κελιά και στις 27 Απριλίου, ο Bukele διέταξε όλα τα κελιά των συμμοριών να σφραγιστούν, ώστε οι κρατούμενοι «δεν θα μπορούν να βλέπουν έξω από το κελί» και θα είναι «μέσα, στο σκοτάδι, με τους φίλους τους από τις άλλες συμμορίες». Ο Αναπληρωτής Υπουργός Δικαιοσύνης και διοικητής των φυλακών, Osiris Luna, είπε αργότερα ότι «ούτε μια ακτίνα ήλιου δεν θα μπει σε κανένα από αυτά τα κελιά».

Η τοποθέτηση μελών διαφορετικών συμμοριών μαζί μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εξεγέρσεων και βίας μέσα στις φυλακές, είπε η Human Rights Watch.

Ένα παρόμοιο μέτρο είχε τεθεί σε εφαρμογή στις 3 Μαρτίου, όταν ο Bukele κήρυξε «έκτακτη ανάγκη» σε κάθε κρατητήριο μετά από τη δολοφονία δύο στρατιωτών που φέρεται να έγινε από μέλη συμμορίας. Η κυβέρνηση είπε ότι είχε «απόρρητες πληροφορίες» ότι η διαταγή δόθηκε μέσα από κέντρο κράτησης. Σε tweet του έγραψε: «[όλοι οι κρατούμενοι πρέπει να είναι σε] απόλυτη απομόνωση, ούτε μια ακτίνα ήλιου … όλοι στα κελιά τους χωρίς καμιά επικοινωνία 24/7 μέχρι νεοτέρας».

Για να μειωθεί η διάδοση του Covid-19 στις φυλακές, στις 10 Μαρτίου, o Bukele είπε στον Luna να «άρει τα μέτρα» και να εφαρμοστούν τα «υγειονομικά πρωτόκολλα για την προφύλαξη από τον Covid-19 στις φυλακές».

Στις φωτογραφίες και τα βίντεο που δημοσιεύθηκαν από την προεδρία το Σαββατοκύριακο στις 25 Απριλίου φαίνονται χιλιάδες κρατούμενοι σχεδόν ολόγυμνοι και στριμωγμένοι στο πάτωμα μέσα στις φυλακές ενώ η αστυνομία ερευνούσε τα κελιά τους. Μόνο κάποιοι φορούσαν μάσκες και ήταν τοποθετημένοι μαζί χωρίς να έχει ληφθεί υπόψη η κοινωνική αποστασιοποίηση, χωρίς να ακολουθούνται οι οδηγίες δημόσιας υγείας για την πρόληψη της διάδοσης του Covid-19.

O Luna είπε πως η κήρυξη έκτακτης ανάγκης σε δομές κράτησης θα παραταθεί «επ’ αόριστον». Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία ξεκάθαρη νομική βάση για τέτοια μέτρα και όπως προβλέπει ο κανονισμός των φυλακών οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκη θα πρέπει να διαρκεί το μέγιστο 15 ημέρες, εκτός αν παραταθούν. Ο νόμος απαιτεί επίσης την ενημέρωση του γραφείου διαμεσολαβητών και τον γενικό εισαγγελέα αμέσως για την απόφαση να κηρυχθεί καθεστώς έκτακτης ανάγκης σε δομές κράτησης. Ένας εκπρόσωπος του γραφείου διαμεσολαβητών είπε στην Human Rights Watch ότι δεν είχαν ενημερωθεί.

Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι αρχές πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων περιλαμβάνουν πρόσβαση σε κατάλληλο φως και αερισμό, προαυλισμό και σωματική άσκηση, υγιεινή και επαρκή προσωπικό χώρο. Όταν οι κρατούμενοι μοιράζονται ένα κελί, οι αρχές καλούνται να επιλέξουν προσεκτικά για να διασφαλίσουν ότι είναι «κατάλληλοι» για να συμβιώσουν. Η απεριόριστη και παρατεταμένη απομόνωση, η τοποθέτηση ενός φυλακισμένου σε κάποιο σκοτεινό κελί και η συλλογική τιμωρία απαγορεύονται σε κάθε περίπτωση.

Επιπλέον, το άρθρο 10 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα προβλέπει ότι «όλα τα άτομα που στερούνται της ελευθερίας τους θα αντιμετωπίζονται με ανθρωπιά και με σεβασμό στην εγγενή αξιοπρέπεια του ανθρώπινου ατόμου». Η Αμερικανική Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα προβλέπει παρόμοια διάταξη.

Οι αστυνομικές έρευνες μετά την κήρυξη έκτακτης ανάγκης σε δομές κράτησης, οι οποίες οδήγησαν να στοιβάζονται άτομα χωρίς προστατευτικές μάσκες, μπορεί να έχουν επιδεινώσει τον ήδη υψηλό κίνδυνο εξάπλωσης του Covid-19 στα υπερπλήρη ιδρύματα, ανέφερε η Human Rights Watch.

Ο Buckele «εξουσιοδότησε» τη χρήση φονικής βίας για αυτοάμυνα και για την προστασία των ζωών των Σαλβαδοριανών στις 26 Απριλίου και πρόσθεσε ότι «η κυβέρνηση θα φροντίσει για τη νομική υπεράσπιση όσων ενδέχεται να κατηγορηθούν αδικαιολόγητα, για την υπεράσπιση της ζωής των τίμιων ανθρώπων».  Την επόμενη μέρα, έγραψε στο Twitter ότι οι δυνάμεις ασφαλείας συνελάμβαναν τους ηγέτες συμμοριών στους δρόμους και προειδοποίησε ότι «το μέλος της συμμορίας που αντιστέκεται θα υποβληθεί σε ανάλογη και ενδεχομένων φονική βία από τις δυνάμεις ασφαλείας μας».

Οι Βασικές Αρχές των Ηνωμένων Εθνών για τη Χρήση Βίας και Πυροβόλων Όπλων από αξιωματούχους επιβολής του νόμου προβλέπουν ότι οι αξιωματούχοι επιβολής του νόμου θα πρέπει να χρησιμοποιούν πυροβόλα όπλα μόνο για να αποτρέπουν απειλή της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας και μόνο όταν «τα λιγότερο ακραία μέσα είναι ανεπαρκή». Η σκοπίμως θανατηφόρα χρήση πυροβόλων όπλων – δηλαδή, πυροβολισμός με σκοπό να σκοτώσει – επιτρέπεται μόνο όταν «είναι απολύτως αναπόφευκτο για την προστασία της ζωής».

Η χρήση φονικής βίας έχει ήδη ρυθμιστεί στα αστυνομικά πρωτόκολλα του Ελ Σαλβαδόρ για τη χρήση βίας και στον Ποινικό Δικονομικό Κώδικα. Και τα δύο έγγραφα προβλέπουν ότι η φονική βία πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο ως έσχατη λύση, μόνο σε περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει κίνδυνος κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας, και αυστηρά σύμφωνα με τις αρχές της αναλογικότητας, της νομιμότητας και της αναγκαιότητας.

«Οι απερίσκεπτες δηλώσεις του Προέδρου Buckele σχετικά με τη χρήση φονικής βίας είναι επίφοβο να ενθαρρύνουν τις δυνάμεις ασφαλείας να εκτελέσουν φερόμενα μέλη συμμοριών, κατά παράβαση του εθνικού και του διεθνούς δικαίου», δήλωσε ο Vivanco.