10+ 1 βιβλία για την Οκτωβριανή Επανάσταση

100 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την χρονιά που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο και οι Ακυβέρνητες Πολιτείες επιλέγουν βιβλία που φωτίζουν την εποχή της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Με αφορμή τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, το συνεταιριστικό βιβλιοπωλείο της Θεσσαλονίκης Ακυβέρνητες Πολιτείες μας προτείνει 10+ 1 βιβλία που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν φέτος, βιβλία που φωτίζουν διαφορετικές πλευρές του επαναστατικού ρήγματος που άνοιξε η ρωσική επανάσταση.

Ικάρια Πτήση- Χλιουνάκης Γιάννης
εκδ. Τόπος

Ένα μικρό χρονικό των μεγάλων γεγονότων που σχετίζονται άμεσα με τη ρωσική επανάσταση. Η καταγραφή ξεκινά από το 1861 με την κατάργηση της δουλοπαροικίας στη Ρωσία και φτάνει μέχρι το θάνατο του Λένιν, τον Ιανουάριο του 1924. Ταυτόχρονα παρατίθενται αποσπάσματα από κείμενα του Λένιν -που αναφέρονται στις πιο κρίσιμες στιγμές και επιλογές της ανεπανάληπτης συγκυρίας- μαζί με σπαράγματα από «παράλληλες» αναφορές του Τρότσκι, του Στάλιν αλλά και του Μάρτοφ κι άλλων πρωταγωνιστών, καθώς επίσης και τα βασικά σημεία της κριτικής της Λούξεμπουργκ. Φιλοδοξία του συγγραφέα είναι μια «εύχρηστη» αλλά όχι επιφανειακή προσέγγιση που θα παρακινεί τον αναγνώστη στην αναζήτηση των συναφειών και των αιτιωδών σχέσεων που καθόρισαν τις τύχες του κοινωνικού απελευθερωτικού κινήματος τον αιώνα που πέρασε. Από την άποψη αυτή, κρίθηκε απαραίτητη η παρουσίαση των παράλληλων επαναστατικών εξελίξεων στη Γερμανία, το χρονικό διάστημα 1917-1923. Κρατώντας, όσο είναι δυνατό, αποστάσεις από τις βεβαιότητες, τις ομίχλες και τους παραμορφωτικούς φακούς των διάφορων «-ισμών», η έκδοση αυτή θέλει να είναι χρήσιμη για όλους εκείνους που αναζητούν, στα δύσκολα και στα τυφλά, τις δικές τους ικάριες πτήσεις.

Αναμνήσεις ενός επαναστάτη- Βικτόρ Σερζ 

από τις Ακυβέρνητες Πολιτείες

«Δεν ζούμε για τον εαυτό μας, ζούμε για να δουλεύουμε και να αγωνιζόμαστε». Γράφοντας τις Αναμνήσεις ενός επαναστάτη, ο Βικτόρ Σερζ αποδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο την παραπάνω ρήση. Οι Αναμνήσεις του δεν είναι απλώς η λεπτομερής αφήγηση της ζωής του, αλλά, πολύ περισσότερο, η κριτική παρουσίαση των μεγάλων ιστορικών και κοινωνικών γεγονότων, με τα οποία βρέθηκαν αντιμέτωποι οι άνθρωποι της εποχής του. Το Παρίσι των αρχών του περασμένου αιώνα, ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος, οι μεγάλες επαναστάσεις στη Ρωσία και την Ισπανία, οι απαρχές του Δευτέρου Παγκοσμίου συνθέτουν το σκηνικό αυτής της συγκλονιστικής μαρτυρίας. Το βιβλίο είναι γραμμένο με ένα «σοσιαλιστικό και αναρχικό, διόλου αποθαρρυμένο πνεύμα» και ακροβατεί με απόλυτη ισορροπία ανάμεσα στην κοφτερή κριτική ματιά του συγγραφέα και την σταθερή προσήλωση σε μία κατηγορική προσταγή: ποτέ να μην αρνηθείτε την υπεράσπιση του ανθρώπου ενάντια στα συστήματα που σχεδιάζουν την εκμηδένιση του ατόμου.

 Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Βικτόρ Σερζ γεννήθηκε στις Βρυξέλλες το 1890 από εξόριστους Ρώσους γονείς και πέθανε στο Μεξικό το 1947. Το πραγματικό του όνομα ήταν Βίκτορ Λβόβιτς Κιμπάλτσιτς. Στρατεύθηκε στις τάξεις των αναρχικών στη Γαλλία και την Ισπανία, όμως έγινε μέλος του Ρώσικου Κομμουνιστικού Κόμματος μετά την άφιξή του στην κόκκινη Πετρούπολη τον Ιανουάριο του 1919. Βοήθησε στη δημιουργία της Κομμουνιστικής Διεθνούς, αλλά αργότερα διαφώνησε με τον σταλινισμό, δεν συνθηκολόγησε, συνελήφθη και στάλθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στα Ουράλια. Αφέθηκε ελεύθερος χάρη στη διεθνή κατακραυγή, διώχτηκε από τη Ρωσία και επέστρεψε στη Γαλλία. Κυνηγημένος από τους ναζί στην Ευρώπη, πέθανε εξόριστος στο Μεξικό. Ένας άνθρωπος χωρίς καμιά περιουσία και χωρίς εθνικότητα, που παρέμεινε αφοσιωμένος στον αγώνα για την κοινωνική επανάσταση.

Η μεγάλη κληρονομιά του Σερζ βρίσκεται στα γραπτά του. Αυτά περιλαμβάνουν μυθιστορήματα, αξιοσημείωτα για την ικανότητά του να μεταδίδει την αίσθηση ενός συλλογικού πρωταγωνιστή, το «εμείς» της επαναστατικής πάλης. Επίσης, ιστορικά βιβλία για τη Ρωσική Επανάσταση, τον Λένιν, τον Στάλιν, τον Τρότσκι. Ακόμη, πολιτική δημοσιογραφία και μια τεράστια αλληλογραφία, που χαρτογραφεί την πολιτική ιστορία του περασμένου αιώνα.

Ο Βικτόρ Σερζ έγραψε κυρίως στα γαλλικά. Από τα σημαντικότερα βιβλία του είναι: Υπόθεση Τουλάγεφ, Η ζωή και ο θάνατος του Λέον Τρότσκι, Άνθρωποι στη φυλακή, Έτος Ένα της Ρωσικής Επανάστασης, Η γέννηση της δύναμής μας, Μεσάνυχτα στον αιώνα. Δικαιολογημένα, όμως, οι Αναμνήσεις ενός επαναστάτη αποτελούν, κατά γενική ομολογία, το σημαντικότερο έργο του, καθώς συμπυκνώνουν την συμμετοχή του συγγραφέα σε τρεις μεγάλες επαναστάσεις, την ενεργό πολιτική του δράση σε επτά χώρες, αλλά και τις φυλακίσεις του σε Ανατολή και Δύση.

Οκτώβρης-Η Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης- Μιβιλ Τσάινα 

εκδ. Μεταίχμιο, μετάφραση: Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης

“Δεν αξίζει τον επετειακό εορτασμό χάριν νοσταλγίας η αλλόκοτη εκτύλιξη της πρώτης σοσιαλιστικής επανάστασης στην ιστορία. Το σταθερό μήνυμα του Οκτώβρη διακηρύσσει ότι τα πράγματα άλλαξαν μια φορά, και μπορούν κάλλιστα να αλλάξουν πάλι”. Η Ρωσική Επανάσταση του 1917 σημάδεψε με τρόπο ανεξίτηλο τον 20ό αιώνα και επηρέασε με καθοριστικό τρόπο την παγκόσμια ιστορία. Εκατό χρόνια μετά, εξακολουθεί να εμπνέει, να προβληματίζει και να διχάζει. Τον Φεβρουάριο του 1917, εν μέσω αιματηρού πολέμου, η Ρωσία ήταν ακόμη μια αυταρχική μοναρχία. Εννέα μήνες αργότερα, ύστερα από όχι μία επανάσταση αλλά δύο, μετατράπηκε στο πρώτο σοσιαλιστικό κράτος της παγκόσμιας ιστορίας. Πώς συνέβη αυτή η απίστευτη μεταμόρφωση; Αυτή εδώ είναι η ιστορία των εκπληκτικών μηνών από τον έναν ξεσηκωμό στον άλλο, από τον Φεβρουάριο ως τον Οκτώβριο? η ιστορία των δυνάμεων και των ανθρώπων που μετέτρεψαν το 1917 σε μια χρονιά τόσο καθοριστική. Από οικεία ονόματα, όπως τον Λένιν και τον Τρότσκι, στους αντιπάλους τους, Κορνίλοφ και Κερένσκι· από τους λαβυρινθώδεις καβγάδες των αγωνιστών των πόλεων στις ακριτικές περιοχές μιας απέραντης αυτοκρατορίας? από τις σαρωτικές αλλαγές στις μικρές ξεχασμένες λεπτομέρειες. Ο China Mieville, πολυβραβευμένος συγγραφέας που ανέκαθεν εμπνεόταν από τα ιδανικά της Ρωσικής Επανάστασης, αφηγείται τα γεγονότα με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο. Η επανάσταση αποκαλύπτεται έτσι όχι µόνο ως ένα πολιτικό γεγονός, µε τεράστια και διαρκή βαρύτητα, αλλά και ως μία συγκλονιστική, σχεδόν μυθιστορηματική, ιστορία. Ένα σημείο καμπής που αντηχεί δυνατά μέχρι τις μέρες μας. Έχει επικρατήσει πια στην ιστοριογραφία η αποδοκιμασία της όποιας χιμαιρικής “αντικειμενικότητας”, μιας αμεροληψίας στην οποία κανένας ιστορικός δεν μπορεί ή δεν οφείλει να εμμένει. Συνειδητά ακολουθώ εδώ τούτον τον όρο: αν και δεν είμαι, ελπίζω, δογματικός ή στερημένος από κριτική ματιά, είμαι μεροληπτικός. Στο ιστορικό αφήγημα που ακολουθεί έχω τους κακούς και τους καλούς μου. Αλλά, μολονότι δεν παριστάνω ότι κρατώ ουδέτερη στάση, έχω μοχθήσει να είμαι δίκαιος, και ελπίζω ότι αναγνώστες ποικίλων πολιτικών αντιλήψεων θα εκτιμήσουν την εξιστόρησή μου. Υπάρχουν ήδη πολυάριθμα έργα σχετικά με τη Ρωσική Επανάσταση, και πολλά από αυτά είναι εξαιρετικά. Αν και προϊόν εμπεριστατωμένης έρευνας, το παρόν βιβλίο δεν επιχειρεί να είναι εξαντλητικό, σχολαστικό ή ειδικό. Είναι μάλλον μια σύντομη εισαγωγή για όσους έχουν την περιέργεια να μάθουν μια καταπληκτική ιστορία, να νιώσουν τους ρυθμούς της επανάστασης. Κι αυτό επειδή επιχειρώ να την αφηγηθώ εδώ ακριβώς έτσι, σαν ιστορία. Το έτος 1917 ήταν ένα έπος, μια αλληλουχία από περιπέτειες, ελπίδες, προδοσίες, απίθανες συμπτώσεις, πολέμους και ίντριγκες· από γενναιότητα και ανοησία, φάρσα, τόλμη, τραγωδία· από εφήμερες φιλοδοξίες και αλλαγές, από φώτα εκτυφλωτικά και ατσάλι και σκιές· από τρένα και σιδηροτροχιές.

Μικρή Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης- Ε.Χ Καρ

εκδ. Πατάκης, μετάφραση: Ανδρέας Παππάς

O E. X. Καρ είναι η αδιαμφισβήτητη αυθεντία στην ιστορία της Σοβιετικής Ρωσίας και των πρώτων χρόνων της Σοβιετικής Ένωσης. Η “Ιστορία της Σοβιετικής Ρωσίας”, της οποίας συμπυκνωμένη εκδοχή αποτελεί η “Μικρή ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης” υπήρξε προϊόν τεράστιου μόχθου και εξονυχιστικής έρευνας σε πηγές και αρχεία. Ο συγγραφέας θεώρησε χρήσιμο να υπάρξει ένα είδος συνοπτικής εκδοχής του τεράστιου σε όγκο αυτού έργου, το οποίο τον απασχόλησε επί περίπου τριάντα χρόνια, χωρίς συνεχείς αναφορές στις πηγές και χωρίς υποσημειώσεις, προορισμένο κυρίως για το ευρύ κοινό και για τους σπουδαστές κάθε επιπέδου που αναζητούν μια προσιτή, από κάθε άποψη, εισαγωγή στο θέμα. Η συμπύκνωση της πορείας της επανάστασης βοηθάει τον αναγνώστη να αφομοιώσει καλύτερα μια πυκνή σε γεγονότα και σε εξελίξεις περίοδο, καθώς και τις αντίστοιχες διεργασίες που τη σημάδεψαν.

Η Ρωσική Επανάσταση-Μια σύντομη ιστορία-Γιώργος Μαργαρίτης

εκδ. ΚΨΜ

Στα τέλη του 18ου αιώνα, η Γαλλική Επανάσταση οδήγησε την αστική τάξη στην πολιτική εξουσία, ολοκληρώνοντας την απελευθέρωση εκείνων των παραγωγικών δυνάμεων οι οποίες θα στήριζαν τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Ο κόσμος άλλαξε δραματικά, όχι όμως σε όφελος των πολλών. Οι αστοί, οι προύχοντες των κολεγίων της «Τρίτης κατάστασης» οι οποίοι πήραν τότε την εξουσία, ήταν περίπου το 3% του πληθυσμού, όσοι ήταν επίσης οι αριστοκράτες και οι ιεράρχες τους οποίους αντικατέστησαν. Στα 1917, μέσα στη δίνη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, μια νέα επανάσταση άλλαξε δραματικά τους όρους της πολιτικής και μαζί της ιστορίας. Το πέρασμα της εξουσίας στα Σοβιέτ δεν πρόβλεπε προύχοντες και μεσάζοντες. Με τους δικούς του όρους, τη δική του οργάνωση, τους δικούς του θεσμούς, το εργατικό κίνημα –και μαζί του όλοι όσοι με τον μόχθο τους χτίζουν τον ανθρώπινο πολιτισμό– έφερε στην εξουσία τη συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων. Μέτρησε τον κόσμο με τις δικές του ανάγκες, τα δικά του συμφέροντα. Μια νέα ιστορία ξεκίνησε για την ανθρωπότητα, εκατό χρόνια πριν από τις δύσκολες δικές μας ημέρες, κάτω από τα λάβαρα και τα συνθήματα των Μπολσεβίκων.

Η άγνωστη επανάσταση 1917-1921-Βολίν

εκδ. Πανοπτικόν, μετάφραση: Φώτης Τερζάκης

Στο βιβλίο αυτό η άγνωστη Επανάσταση είναι η ρωσική Επανάσταση· όχι εκείνη που συχνά πραγματεύτηκαν πολιτικοί άντρες και πουλημένοι κονδυλοφόροι, αλλά εκείνη που οι ίδιοι αγνόησαν, αποσιώπησαν ή πλαστογράφησαν: εκείνη που αγνοούμε.

Ξεφυλλίστε μερικά βιβλία πάνω στη ρώσικη Επανάσταση. Μέχρι τώρα, σχεδόν όλα γράφτηκαν από ανθρώπους λίγο ως πολύ ιδιοτελείς, από ιδεολογική, πολιτική ή ακόμα και προσωπική άποψη. Ανάλογα με το αν ο συγγραφέας είναι “τσαρικός”, “δημοκράτης”, “σοσιαλιστής”, “σταλινικός” ή “τροτσκιστής”, τα πάντα αλλάζουν. Η πραγματικότητα μπαίνει στο καλούπι εκείνου που υποτίθεται πως την αφηγείται. Μάταια θα προσπαθήσετε να την ξεδιακρίνετε. Γιατί οι συγγραφείς αποσιώπησαν κάθε φορά σημαντικότατα γεγονότα, εάν αυτά δεν εναρμονίζονταν με τις ιδέες τους, δεν τους ενδιέφεραν ή δεν τους βόλευαν.

Τούτα τα γεγονότα, που είναι άγνωστα κι ωστόσο εξαιρετικά ενδεικτικά, αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος αυτού του βιβλίου. Χωρίς να θέλει να υπερβάλει ούτε να καυχηθεί, ο συγγραφέας τολμά να βεβαιώσει ότι όποιος δεν λάβει γνώση αυτού του έργου, θα αγνοεί έναν σημαντικό αριθμό γεγονότων κεφαλαιώδους σημασίας.

Ιστορία και κομμουνισμός-Περικλής Παυλίδης

εκδ. ΚΨΜ

Μια θεωρητική μελέτη για την πορεία της κομμουνιστικής προοπτικής Από τους θεμελιωτές του μαρξισμού, την νίκη του Οκτώβρη, μέχρι τις αντιφάσεις της σοβιετικής κοινωνίας και την προοπτική του κομμουνισμού στον 21ο αιώνα Η Οκτωβριανή Επανάσταση, το πλέον συγκλονιστικό γεγονός του 20ού αιώνα, άνοιξε ένα πρωτόγνωρο δρόμο ιστορικής ανάπτυξης συνυφασμένο με τεράστιους αγώνες και προσπάθειες των εργαζομένων για τη χειραφέτηση της εργασίας και της κοινωνίας από όλες τις σχέσεις εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Η νικηφόρα έκβασή της σε συνδυασμό με το σοβιετικό καθεστώς που προέκυψε από αυτήν αλλά και με την ιστορική πορεία του επηρέασαν βαθύτατα την εξέλιξη των κοινωνικών σχέσεων παγκοσμίως, αναδεικνύοντας με αποφασιστικό τρόπο μια ριζικά νέα αντίληψη της κοινωνικής προόδου. Συγχρόνως η ίδια η υλοποίηση των στόχων της επανάστασης και η κοινωνία που αυτή δημιούργησε –κυρίως οι αντιφάσεις της τελευταίας– προκάλεσαν και προκαλούν πολλά ερωτηματικά, θεωρητικές συζητήσεις και αντιπαραθέσεις σχετικά με το χαρακτήρα του νέου καθεστώτος και τους παράγοντες που καθόρισαν την εξέλιξή του. Σκοπός του βιβλίου δεν είναι η παρουσίαση της ιστορίας της Οκτωβριανής Επανάστασης και της ΕΣΣΔ. Η αναφορά στην ιστορική πορεία της τελευταίας γίνεται μόνο στο βαθμό που είναι αναγκαία για τη διατύπωση μεθοδολογικών συμπερασμάτων αναφορικά με τις αντικειμενικές δυσκολίες και αντιφάσεις που σημάδεψαν το σοσιαλιστικό εγχείρημα στη χώρα αυτή, συνέβαλαν στη διαμόρφωση των ιδιότυπων χαρακτηριστικών του και οδήγησαν εντέλει στην ήττα του. Στο τελευταίο μέρος εξετάζεται ο κομμουνισμός ως ιστορική προοπτική της κοινωνίας και επιχειρείται η εξέταση ορισμένων κομβικών πλευρών του σοσιαλιστικού / κομμουνιστικού μετασχηματισμού της εργασίας, όπως αυτές μπορούν να γίνουν αντιληπτές στις σύγχρονες συνθήκες, με έμφαση στο ζήτημα της αντιμετώπισης των εμπορευματικών-χρηματικών σχέσεων.

Ο μπολσεβικικος μύθος-Αλεξάντερ Μπέρκμαν

εκδ. Πανοπτικόν, Μετάφραση: Γιάννης Ιωαννίδης

Το συγκλονιστικό ημερολόγιο του Μπέρκμαν στα 2 χρόνια (1920-1921) που έζησε, εξόριστος από τις ΗΠΑ, στη Σοβιετική Ένωση. Μια μοναδική μαρτυρία για τα πρώτα χρόνια του μπολσεβίκικου καθεστώτος και της ρώσικης κοινωνίας. Ο Μπέρκμαν μαζί με τη σύντροφό του Έμμα Γκόλντμαν και ακόμα 250 περίπου άτομα εξορίζονται από τις ΗΠΑ και φτάνουν γεμάτοι ελπίδες στη Σοβιετική Ένωση. Πρόθεσή τους να βοηθήσουν στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Σταδιακά απογοητεύονται, έως ότου -μετά την βίαιη καταστολή της εξέγερασης της Κροστάνδης- αποφασίζουν να φύγουν: “Γκρίζες είναι οι μέρες που περνούν. Μία μία έσβησαν κι οι τελευταίες αναλαμπές ελπίδας. Ο τρόμος κι ο δεσποτισμός συνέτριψαν τη ζωή που γεννήθηκε τον Οκτώβρη. Τα συνθήματα της Επανάστασης εγκαταλείφθηκαν και τα ιδεώδη της πνίγηκαν στο αίμα του λαού. Η ανάσα του Χθες καταδικάζει εκατομμύρια ανθρώπους σε θάνατο κι η σκιά του Σήμερα σκεπάζει τη χώρα σαν πέπλο βαρύ. Η Δικτατορία ποδοπάτησε τις μάζες. Η Επανάσταση πέθανε. Το πνεύμα της κατέληξε φωνή βοώντος εν τη ερήμω.

Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης Τόμοι Ι-ΙΙ-Λέων Τρότσκι

εκδ. Εργαττική πάλη, μετάφραση: Μιχαήλ Λ. 

Αν πλάι στον επαναστάτη με την αυστηρή, σλαβομογγολική μορφή του μαυσωλείου της Κόκκινης Πλατείας -που λέγαμε την περασμένη Τετάρτη- έπρεπε να υπάρχει κάποιος δεύτερος μεγάλος νεκρός, αυτός ήταν ο Λεόν Τρότσκι. Όμως λόγοι “πρακτικοί” δεν θ’ αφήσουν ποτέ να γίνει αυτή η αποκατάσταση: Το κρανίο του Τρότσκι το θρυμμάτισε το σφυρί του δολοφόνου, που έστειλε στο Μεξικό, για να διεκπεραιώσει την προσωπική αντιδικία του, ο “μέγας” Στάλιν. Έτσι, έγινε η ανίερη υποκατάσταση: Ο δήμιος πήρε στο προσκύνημα τη θέση του θυσιασμένου. Ο υπογραφόμενος δεν έχει τον κίνδυνο να θεωρηθεί τροτσκιστής, και μάλιστα κατόπιν εορτής, γι’ αυτό και ό,τι έχει να πει εδώ το λέει ξένοιαστα. Ο ιδεολογικός κόσμος του Τρότσκι δεν είναι ο δικός μας. Μα τι σημαίνει; Το δαιμόνιο είναι το δαιμόνιο και η Ιστορία είναι η Ιστορία. Οι δικές μας οι γενιές τα έζησαν τα μεγάλα γεγονότα που άλλαξαν περισσότερο από την εξωτερική όψη του πλανήτη, την εσωτερική του σύσταση. Και συνήθισαν να προφέρουν ζευγαρωτά, στο ίδιο κύμα ορθωμένα, τα δύο ονόματα, Λένιν-Τρότσκι. Ήταν οι πρωτεργάτες του κατακλυσμού. Τις μετέπειτα εσωτερικές διαμάχες του καθεστώτος, της ηγεσίας του, τις μαθαίναμε, όμως δεν μας άγγιζαν. Είχαμε πάψει κιόλας ν’ αντιδρούμε στις επιθέσεις προπαγάνδας διασυρμού που εγκαινίαζε η ανερχόμενη τότε μερίδα για να διαβάλει τον αντίπαλό της. Αν οι κομμουνιστές το πίστεψαν, εμείς δεν το πιστέψαμε ποτέ πως ο Τρότσκι ήταν προδότης. Που θα πει πως η ηθική πίστωση που ανοίγαμε στη Ρωσική Επανάσταση ήταν μεγαλύτερη από εκείνην που της άνοιγαν κάποιοι πειθήνιοι οπαδοί της… Η αποκατάσταση της αλήθειας της ιστορικής, και της ανθρώπινης επιβάλλει την επαναφορά του Τρότσκι στη θέση που του ανήκει. Όχι στο μαυσωλείο, για το οποίο άλλωστε είναι πολύ αργά πια. Στο κέντρο της επίσημης Ιστορίας. Όσο κι’ αν είναι βιαστική η εποχή μας, όσο κι’ αν έχει συνηθίσει να κλείνει γρήγορα τις αποσκευές της, τους φακέλους της και να προσπερνάει, να προχωρεί στον επόμενο σταθμό, καλό θα είναι να μη λησμονεί πως υπάρχουν κάποιες υποθέσεις που δεν κλείνονται μαζί με τους φακέλους, απομένουν ανοιχτές απέναντι στη συνείδηση του ανθρώπινου γένους. Γιατί αν ήταν όλα να τερματίζονται έτσι, συνοπτικά, ελαφροσυνείδητα, δίχως διάκριση, ενδοιασμούς, και δίχως κάποια κατάλοιπα ευλάβειας, τότε δεν θα είχε κανένα απολύτως νόημα και η ιστορία των λαών και η ζωή των ανθρώπων. Η υπόθεση Τρότσκι δεν είναι κοινή. Με το τέλος της ζωής τέτοιων προσώπων δεν τελειώνει η ιστορία τους. Είτε ασπαστήκαμε τις ιδέες τους είτε διαφωνήσαμε, είτε γοητευτήκαμε από την προσωπικότητά τους είτε την αποδοκιμάσαμε, είτε συμπολεμήσαμε μ’ αυτούς είτε τους πολεμήσαμε, δεν παύουν να είναι μεγάλα τέκνα της ανθρωπότητας, οπλισμένα με δαιμόνιο ασυνήθιστο, και που αγωνίστηκαν, έπεσαν για την ιερή υπόθεση του ανθρώπου. Από τη στιγμή που το χώμα του τάφου σκέπασε τις μορφές αυτές που η σύγκρουσή μας έληξε, ανήκουν σε όλους μας. Η υπόθεσή τους είναι υπόθεση της Ιστορίας… Σ’ άλλους καιρούς, χαρακτηρισμένους από μια διαφορετική ηθική ευαισθησία, η παγκόσμια συνείδηση είχε αναστατωθεί από την περίπτωση ενός υπόδικου αθώου: του Ντρέιφους. Ωστόσο η υπόθεση Ντρέιφους παραμένει ιδιωτική, στενή, μπροστά στην υπόθεση Τρότσκι. Κι’ ας ήταν κι’ εκεί υπερατομικό ουσιαστικά το θέμα: ας έβλεπαν την αθωότητα πέρα και πάνω από τον αθώο. Εδώ, είναι, ο συκοφαντημένος ιδεολόγος που δικάζεται. Όχι ο Λεόν Νταβίντοβιτς Μπρονστάιν, ο επιλεγόμενος Τρότσκι, αλλά η παγιδευμένη, κατασυκοφαντημένη ιδεολογία… Η αποκατάσταση του Τρότσκι πρέπει να είναι πανηγυρική κι ανεπιφύλακτη. Κι ας μη θεωρηθεί η προσδοκία τούτη εμάς των τρίτων, ανάμιξη. Το προνόμιο της Σοβιετικής Ρωσίας είναι πως επέτυχε εκείνο που η ιδεολογία της απαιτούσε: Να κάνει τις προσωπικές της υποθέσεις, υποθέσεις οικουμενικές. Η υπόθεση Τρότσκι, περίπτωση συμβολική κορυφαία, περιμένει την κάθαρση της Τραγωδία.

Απόσπασμα από την επιφυλλίδα, “Ο Κατατρεγμένος”, του διανοητή και συγγραφέα Άγγελου Τερζάκη στο “Βήμα” στις 26 Αυγούστου 1959.

Έτος ένα της Ρωσικής Επανάστασης-Βικτόρ Σερζ

εκδ. Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο, μετάφραση: Παρασκευάς Ψανης

Το Γενάρη του 1919 ο 28χρονος Βίκτορ Σερζ, ένας αναρχικός γεννημένος στο Βέλγιο από γονείς ρώσους εξόριστους επαναστάτες, έφτασε στην Πετρούπολη σε μια από τις πιο κρίσιμες φάσεις του εμφυλίου πολέμου, όταν η επανάσταση έμοιαζε να ψυχορραγεί. Έγινε μέλος του μπολσεβίκικου κόμματος. Δέκα χρόνια μετά άρχισε να γράφει το “Έτος Ένα της Ρώσικης Επανάστασης”. Το 1917 ήταν μια χρονιά σεισμός για όλον τον κόσμο. Το επίκεντρό του ήταν η Ρωσία. Για πρώτη φορά μετά την “έφοδο στον ουρανό” της Παρισινής Κομμούνας, η εργατική τάξη έπαιρνε το τιμόνι και έβαζε μπροστά το έργο της κοινωνικής απελευθέρωσης. Η επανάσταση στη Ρωσία ήταν το πρώτο κύμα μιας παγκόσμιας επαναστατικής παλίρροιας χωρίς προηγούμενο. Το “Έτος Ένα της Ρώσικης Επανάστασης” είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο για το πιο συγκλονιστικό γεγονός του 20ού αιώνα. Καλύπτει την περίοδο από τη νίκη της επανάστασης τον Οκτώβρη του 1917 στη Ρωσία μέχρι το Γενάρη του 1919 και την αιματηρή καταστολή της “εξέγερσης των Σπαρτακιστών” στο Βερολίνο. Ο Σερζ μας έχει αφήσει ένα κείμενο γεμάτο από τη ζωντάνια ενός ρεπορτάζ, το πάθος ενός πρωταγωνιστή και την ειλικρίνεια ενός πεισμένου επαναστάτη. Μια φλογερή υπεράσπιση του Κόκκινου Οκτώβρη ως μιας γνήσιας εργατικής επανάστασης και του μπολσεβίκικου κόμματος ως “νευρικού συστήματος” της εργατικής τάξης. Δεν ωραιοποιεί ανθρώπους και καταστάσεις, αλλά βάζει τις σκληρές τους επιλογές στο ιστορικό τους πλαίσιο. Δηλαδή, δεν κάνει μια “αγιογραφία” σαν κι αυτές που είχαν αρχίσει ήδη να περνιόνται σαν Ιστορία με την επικράτηση του σταλινισμού στην Ρωσία. Ο Σερζ οργανώνει το υλικό του με χρονολογική σειρά στα δέκα κεφάλαια που ακολουθούν δίνοντάς τους τίτλους που συνοψίζουν το κύριο γνώρισμα κάθε περιόδου. Για παράδειγμα, μετά το κεφάλαιο για την ‘Εξέγερση της 25 Οκτώβρη 1917’ ακολουθεί ένα κεφάλαιο με τίτλο ‘Τα Μεσαία Στρώματα των Πόλεων ενάντια στο Προλεταριάτο’ που καταπιάνεται με τις πρώτες αντεπαναστατικές απόπειρες, το σαμποτάζ του παλιού κρατικού μηχανισμού και των καπιταλιστών, τη στάση κομμάτων. Ο όγκος των πληροφοριών που διασώζει είναι κυριολεκτικά ανεκτίμητος. Έναν αιώνα μετά, όσες αντεπαναστάσεις κι αν μεσολάβησαν από τότε, η Ρώσικη Επανάσταση παραμένει η πηγή έμπνευσης για όλους και όλες που αγωνίζονται να αλλάξουν τον κόσμο. Και το βιβλίο του Σερζ είναι μια πολύτιμη μαρτυρία του μεγαλείου της.

Φλέγομαι- Σεβε Τουρμπγιερν

εκδ. Μεταιχμιο, μετάφραση: Γρηγόρης Κονδύλης

26 Μαρτίου 1930, ο τριανταεπτάχρονος ρώσος ποιητής Βλαντίµιρ Μαγιακόφσκι νοσηλεύεται σε ψυχιατρική κλινική µε κατάθλιψη· λίγες µέρες αργότερα θα αυτοκτονήσει φυτεύοντας µια σφαίρα στην καρδιά του. Ενθουσιώδης και διαυγής, ανυποχώρητος και απελπισµένος, ο Μαγιακόφσκι θα σφραγίσει µε τον θάνατό του το τέλος της σοσιαλιστικής αθωότητας. Σε αυτό το εκρηκτικό µυθιστόρηµα ξεδιπλώνονται τα τελευταία εικοσιτετράωρα της ζωής του και παράλληλα φωτίζεται όλη του η αντικοµφορµιστική διαδροµή που ταυτίστηκε µε τα πρώτα χρόνια της Ρωσικής Επανάστασης. Συµπρωταγωνιστές του ιστορικά πρόσωπα, ποιητές, καλλιτέχνες και θεωρητικοί, οι οποίοι µέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου εξηγούν µε πάθος τις απόψεις τους και διαπληκτίζονται ή συµφωνούν, ζωντανεύοντας µια εποχή που πραγµατικά έφερε “τον κόσµο ανάποδα”.