7+1 λογοτεχνικές βιβλιοπροτάσεις για τις «ανήσυχες μέρες» του Αυγούστου και όχι μόνο…

Τριγυρνώντας στους διαδρόμους των βιβλιοπωλείων και ρίχνοντας κλεφτές ματιές σε οπισθόφυλλα λίγο πριν το καλοκαιρινό φευγιό.

Ονειροπόλοι (Όταν οι συγγραφείς πήραν την εξουσία, Γερμανία 1918), του Φόλκερ Βάιντερμαν (Εκδόσεις Άγρα, 2019)

Συνέβη πράγματι κάποτε κάτι τέτοιο, μια επανάσταση που έδωσε στους συγγραφείς την εξουσία; Κι όμως, στην ιστορία υπάρχουν μερικές σύντομες στιγμές όπου όλα μοιάζουν εφικτά… Για μια τέτοια στιγμή γράφει ο Φόλκερ Βάιντερμαν: τη Δημοκρατία των Συμβουλίων του Μονάχου, από τον Νοέμβριο του 1918 μέχρι τον Απρίλιο του 1919. Και το συναρπαστικό του χρονογράφημα καθιστά τον αναγνώστη αυτόπτη μάρτυρα της ταραχώδους, φαρσικής και τραγικής περιόδου που συντάραξε το Μόναχο, τη Βαυαρία και τη Γερμανία.

Η μαγική όμως στιγμή συνέβη πράγματι μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου και την εκθρόνιση του Βαυαρού βασιλιά: Ριζοσπαστικός πασιφισμός, άμεση δημοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη, βασίλειο της φαντασίας. Στην πρώτη γραμμή του κινήματος για την εγκαθίδρυση ενός σοσιαλιστικού κράτους βρέθηκαν ο δημοσιογράφος και κριτικός θεάτρου Κουρτ Άισνερ, οι συγγραφείς Έρνστ Τόλλερ, Γκούσταφ Λάνταουερ και Έριχ Γκούσταφ Μύζαμ, τους οποίους, αμέσως μετα το πέρας της ευφορίας και της απογοήτευσης που την ακολούθησε, περίμεναν εξοντωτικές ποινές φυλάκισης και θανάτου. Στην καταιγιστική αφήγηση, τον λόγο παίρνουν οι ίδιοι οι συμμετέχοντες και μάρτυρες των γεγονότων – ο Τόμας και ο Κλάους Μανν, ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε, ο Βίκτορ Κλέμπερερ, ο Όσκαρ Μαρία Γκραφ, ο Άντολφ Χίτλερ – υφαίνοντας ένα ιστορικό θρίλερ βασισμένο σε ένα ανεπανάληπτο περιστατικό της γερμανικής ιστορίας. Εξάλλου, το όνειρο της άμεσης δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης που η Δημοκρατία των Σοβιέτ ήθελε να πραγματώσει μας συγκινεί και μας απασχολεί έως σήμερα.

Όπως στο “Οστάνδη 1936. Στέφαν Τσβάιχ και Γιόζεφ Ροτ. Το καλοκαίρι πριν από το σκότος”, έτσι και σε τούτη την γράφη, ο Φόλκερ Βάιντερμαν εστιάζει σε μια κρίσιμη ιστορική στιγμή της ευρωπαϊκής ιστορίας, την περίοδο του μεσοπολέμου, δημιουργώντας ένα εξαιρετικό και συγκινητικό συνάμα πεζογράφημα.

Ο συνταγματάρχης δεν έχει πού να κλάψει, του Κάρλος Φονσέκα (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2019)

Απομονωμένος στα Πυρηναία, ο διάσημος και αινιγματικός μαθηματικός Αλεξάντερ Γκρότεντικ επεξεργάζεται με μανία το τελικό του έργο. Αλλά τι ακριβώς είναι αυτό το μνημειώδες, μυστηριώδες εγχείρημα; Γιατί ο συγκεκριμένος άνθρωπος, μία από τις μεγαλύτερες ιδιοφυΐες της εποχής του, αποφάσισε ξαφνικά να εγκαταλείψει εντελώς την κοινωνία;

Καθώς ο αναγνώστης ψάχνει τις απαντήσεις στο λογοτεχνικό δημιούργημα του Κοσταρικανού συγγραφέα Κάρλος Φονσέκα, ξεδιπλώνονται μέσα από χωροχρονικές ιστορικές και πολιτικές διαδρομές, δύο πολυεπίπεδες αφηγήσεις.

Η πρώτη αφορά στις προσωπικότητες που ενέπνευσαν τη φαντασία του ήρωα: τη Χάνα Αμπράμοφ, που ζωγραφίζει χίλιες φορές το ίδιο ηφαίστειο, τον Βλαντίμιρ Βοστόκοφ, που συγκρούεται με την τεχνολογική πρόοδο, τον Μαξιμιλιάνο Σιενφουέγος, που αποτελεί το σύμβολο όχι μόνο της συνείδησης του συνταγματάρχη αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης.

Η δεύτερη αφήγηση ταυτίζεται με την ιστορία ζωής του ίδιου του πρωταγωνιστή: από τη Ρωσία της Οκτωβριανής Επανάστασης στο Μεξικό της αναρχικής δεκαετίας του 1920, από τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο μέχρι το Βιετνάμ, και από τη Γαλλία ως τα νησιά της Καραϊβικής. Το εκλεπτυσμένο ντεμπούτο ενός ταλαντούχου συγγραφέα, μια κωμικοτραγική αλληγορία για το πολιτικό φάσμα του περασμένου αιώνα.

Μέση Αγγλία, του Jonathan Coe (Εκδόσεις Πόλις, 2019)

Η “Μέση Αγγλία” ξεκινά το 2010 στο Μπέρμιγχαμ -όπου το οικονομικό και κοινωνικό τοπίο αλλάζει ραγδαία, καθώς τα άλλοτε ακμάζοντα εργοστάσια αυτοκινήτων έχουν παραχωρήσει τη θέση τους σε μαζικά εμπορικά κέντρα-, περνάει από το Λονδίνο, όπου οι πολιτικές ταραχές παραδίδουν τη σκυτάλη στον πυρετό των Ολυμπιακών Αγώνων, και φτάνει έως το σήμερα.

Συναντάμε τους νιόπαντρους, τον Ίαν και τη Σόφι, οι οποίοι διαφωνούν για το μέλλον της χώρας και, ενδεχομένως, για το μέλλον της ίδιας τους της σχέσης· τον Νταγκ, τον πολιτικό σχολιαστή που γράφει παθιασμένα άρθρα για τη λιτότητα από την έπαυλή του στο Τσέλσι, και την επαναστάτρια έφηβη κόρη του που δεν είμαστε σίγουροι αν η στράτευσή της στον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη οφείλεται στις πεποιθήσεις της ή σε μια αόριστη εξεγερσιακή διάθεση· τον Μπέντζαμιν Τρότερ που, μεσήλικας πια, προσπαθεί επιτέλους να γράψει το μεγάλο μυθιστόρημα που τον κατατρύχει από τη νιότη του, και τον πατέρα του τον Κόλιν, που η τελευταία του επιθυμία πριν πεθάνει είναι να ψηφίσει στο δημοψήφισμα υπέρ του Brexit. Ένα δημοψήφισμα που έφερε στην επιφάνεια τον πολιτικό αμοραλισμό, τη μισαλλοδοξία και τις οξυμμένες κοινωνικές και φυλετικές εντάσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι ήρωες βρίσκονται αντιμέτωποι με όνειρα που διαψεύστηκαν και ρομαντικές εμμονές που ξεθώριασαν, συμβιβασμένοι με πιο κοινότοπες επιλογές. Γάμοι διαλύονται, γονείς πεθαίνουν, παιδιά επαναστατούν, ενώ ο κόσμος, όπως δείχνει ο συγγραφέας, πάει κατά διαβόλου.

Ο Jonathan Coe, παθιασμένος παρατηρητής, πότε συναισθηματικός, πότε σατιρικός και κυνικός, αναδεικνύει τα αδιέξοδα των ηρώων του και της κοινωνίας στην οποία ζουν, αφηγείται αριστοτεχνικά τις παράλληλες ιστορίες τους και προβληματίζεται, για μία ακόμα φορά, πάνω στην έννοια της “βρετανικότητας”. Παρακολουθούμε την ιστορία της σύγχρονης Αγγλίας, μια ιστορία νοσταλγίας και αυταπάτης, σύγχυσης και ασυγκράτητης οργής, σε ένα μυθιστόρημα για τους νέους, παράδοξους και δύσκολους καιρούς μας.

Στη “Μέση Αγγλία” βρίσκουμε ξανά τους ήρωες της Λέσχης των τιποτένιων και του Κλειστού κύκλου, αρκετά χρόνια μετά, παρακολουθώντας την εξέλιξή τους και τη συνάντησή τους με καινούργια πρόσωπα.

Φαλκό, του Αρτούρο Πέρεθ – Ρεβέρτε (Εκδόσεις Πατάκη, 2018)

“Ο κόσμος του “Φαλκό” ήταν άλλος, και σ’ αυτόν οι πλευρές ήταν απόλυτα ξεκάθαρες – από τη μια μεριά ο ίδιος και από την άλλη όλοι οι υπόλοιποι”.

Ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε δημιουργεί μια μυθιστορία με φόντο την ταραγμένη Ευρώπη των δεκαετιών του ’30 και του ’40. Μέσα σε αυτό το ιστορικό κάδρο ξεδιπλώνεται η δράση του ήρωά του, ενός παλιού λαθρέμπορου όπλων, αδίστακτου κατασκόπου, πράκτορα των υπηρεσιών πληροφοριών, του Λορένθο Φαλκό. Το φθινόπωρο του ’36, ενώ τα σύνορα μεταξύ φίλων και εχθρών δεν είναι παρά μια ασαφής και επικίνδυνη γραμμή, ο Φαλκό παίρνει εντολή να συμμετάσχει σε μια δύσκολη αποστολή που θα μπορούσε ν’ αλλάξει τη ροή της ισπανικής ιστορίας. Ένας άντρας και δύο γυναίκες -τα αδέρφια Μοντέρο και η Εύα Ρενχέλ- θα είναι οι σύντροφοί του στην περιπέτεια και ίσως τα θύματά του, σε μια εποχή όπου η ζωή γράφεται με προδοσίες και τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται.

Και αυτή τη φορά ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε, συνδυάζει με τρόπο αριστοτεχνικό την πραγματικότητα με τη μυθιστορία, δημιουργώντας ακόμα έναν γοητευτικό ήρωα, ισάξιο των σπουδαίων κατασκόπων και τυχοδιωκτών της νουάρ λογοτεχνίας.

Το πνεύμα της επιστημονικής φαντασίας, του Roberto Bolaño (Εκδόσεις Άγρα, 2019)

Δεκαπέντε χρόνια μετά το θάνατο του Ρομπέρτο Μπολάνιο στη Βαρκελώνη, φτάνει στα χέρια μας άλλο ένα ανέκδοτο χειρόγραφό του: ένα νεανικό, συχνά παραληρηματικό μυθιστόρημα ενηλικίωσης, του 1984. “Το μυθιστόρημά μου πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ως το 1986”, έγραφε. “Άγιε Φίλιπ Κ. Ντικ, λυπήσου με!”. Το “Πνεύμα της επιστημονικής φαντασίας” δίνει την αίσθηση ολοκληρωμένου μυθιστορήματος. Αποτελεί επίσης ένα συναρπαστικό υπόδειγμα της ποιητικής του Μπολάνιο, καθώς και του βαθμού έμπνευσής του από την μπητ λογοτεχνία των Μπάροουζ και Κέρουακ.

Στο “Πνεύμα της επιστημονικής φαντασίας” οι δύο νέοι πρωταγωνιστές Γιαν Σκρέγια και Ρέμο Μοράν είναι Χιλιανοί που δραπέτευσαν από τη στρατιωτική δικτατορία στην πατρίδα τους και βρέθηκαν στη συναρπαστική Πόλη του Μεξικού τη δεκαετία του 1970, ένα μέρος που σφύζει από μπαρ, καφέ και συζητήσεις, μια πόλη που μέσα στα χρόνια έχει υποδεχτεί μετανάστες από την Ευρώπη και τη Νότια Αμερική, ανθρώπους που βρήκαν εκεί καταφύγιο από τους πολέμους, τις διώξεις ή την ανία. Ο Ρέμο είναι ο ανήσυχος, έρχεται σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο. Γράφει βιβλιοκριτικές, παρακολουθεί εργαστήρια ποίησης, συμμετέχει στην πολυτάραχη νυχτερινή ζωή. Ο Γιαν είναι ο ερημίτης, σπάνια βγαίνει από το δώμα που μοιράζονται. Ο βασικός του διάλογος με τον εξωτερικό κόσμο διεξάγεται μέσα από τα γράμματα που στέλνει σε αγαπημένους του συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, μεταξύ άλλων στον Τζέημς Τίπτρη Τζούνιορ, στην Ούρσουλα Λε Γκεν και στον Φριτς Λάιμπερ (οι οποίοι εμφανίζονται σποραδικά στις σελίδες του βιβλίου).

Ο έρωτας ή μάλλον το σεξ προσφέρει στον Γιαν ένα φανταστικό μέλλον πιο προσιτό σε ό,τι αποκαλεί πατρίδα του. Αφού ερωτεύθηκε μια βραβευμένη ποιήτρια, την Ανχέλικα, γράφει στον Φίλιπ Χοσέ Φάρμερ, θρύλο της επιστημονικής φαντασίας, που για τον Γιαν έχει γράψει με τον πιο ριζοσπαστικό τρόπο για το σεξ και το μέλλον. Για έναν συνεπαρμένο έφηβο, τί θα μπορούσε να είναι πιο άμεσο, πιο γαλαξιακό, από το σεξ;

Ο Μπολάνιο πέθανε το 2003, πολύ νέος, μόλις πενήντα ετών, και δεν πρόλαβε να δει το πάθος που το έργο του προκάλεσε στον εκδοτικό κόσμο και τη γοητεία που άσκησε πάνω στους αναγνώστες. Ίσως μόνο η περίπτωση του Φίλιπ Κ. Ντικ μπορεί να συγκριθεί με εκείνη του Μπολάνιο ως προς την ακαδημαϊκή και μη αναγνώρισή του.

Το δικό σου πρόσωπο θα είναι το τελευταίο, του João Ricardo Pedro (Εκδόσεις Πόλις, 2019)

Η ιστορία ξεκινά τα χαράματα. Σε κάποιο πορτογαλικό χωριό, ένας άντρας εξαφανίζεται. Την ίδια στιγμή, στη Λισαβόνα, ο άνεμος γυρίζει: η Επανάσταση των Γαριφάλων δίνει τέλος στη δικτατορία του Σαλαζάρ.

Πού μπορεί, όμως, να έχει πάει ο ανήσυχος Σελεστίνο; Ο γιατρός Αουγκούστο Μέντες πιθανόν κρατάει το κλειδί του αινίγματος που θα μας οδηγήσει ως την Αργεντινή, περνώντας από τη Βιέννη και άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Οι αναγνώστες θα παρακολουθήσουν, γοητευμένοι, την ιστορία του γιατρού και της οικογένειάς του ξεκινώντας από τον Αντόνιο, τον γιο του, που επιστρέφει μ’ ένα ανεπούλωτο τραύμα από τις δύο αποστολές του στην Ανγκόλα, και φτάνοντας έπειτα στον Ντουάρτε, τον εγγονό του, χαρισματικό πιανίστα, που ενσαρκώνει όλες τις ελπίδες των οικείων του και απολαμβάνει τη νιότη του.

Η μυθοπλασία του Joao Ricardo Pedro, εστιάζει στην εικόνα μιας οικογένειας σημαδεμένης από τα χρόνια της τυραννίας του Σαλαζάρ, της καταπίεσης και του αποικιακού πολέμου. Τα μυστικά, τα μυστήρια, οι χαρές της διαγράφονται στον ρυθμό τής, ενίοτε τραγικής, αλλά πάντα πλούσιας, πορτογαλικής Ιστορίας και συνθέτουν μια αξέχαστη συμφωνία.

Στην κολόνα του θανάτου (Χρονικό ενός εγκλήματος στην αθέατη πλευρά της Ρώμης), του Giuliano Santoro (Εκδόσεις Angelus Novus, 2019)

Κολόνα του Θανάτου. Έτσι αποκαλεί ο Κάρλο Βερντόνε, που ενσαρκώνει τον ήρωα της ταινίας “Un sacco bello”, τα μακρινά περίχωρα της Ρώμης. Σήμερα, στην πολύμορφη αργκό της πρωτεύουσας, σημαίνει έναν απόμακρο τόπο, ένα σύνορο όχι μόνο πολεοδομικό και κοινωνικό, αλλά και πολιτισμικό.

Εκεί, αργά το βράδυ της 18ης Σεπτεμβρίου 2014, ένας φόνος που περνάει στα ψιλά του αστυνομικού ρεπορτάζ προοιωνίζεται μια καταιγίδα: το θύμα είναι μετανάστης, ενώ ο δολοφόνος και οι συνένοχοί του συγκαταλέγονται στους κατοίκους μιας πάλαι ποτέ αριστερής περιοχής, τους οποίους η γιγάντωση του ωστικού κύματος της μισαλλοδοξίας έχει μετατρέψει σε αμείλικτους διώκτες του διαφορετικού και πρόθυμους θιασώτες της φασιστικής βίας.

Εκκινώντας από ένα καθαρά ρατσιστικό έγκλημα, ο συγγραφέας προσπαθεί να συνδέσει όλα τα νήματα που διατρέχουν το λαβύρινθο του σημερινού ιταλικού τοπίου: Πώς η Αιώνια Πόλη μετατράπηκε από πρότυπο της Αναγέννησης σε πόλη-κολαστήριο, όπου η ζωή στα περίχωρα προσφέρει μόνο το δυστοπικό θέαμα του καθημερινού πολέμου μεταξύ φτωχών: Πώς η χώρα με το μαζικότερο κομμουνιστικό κόμμα της δυτικής Ευρώπης παραδόθηκε οικειοθελώς στα χέρια της άκρας δεξιάς και του Ματέο Σαλβίνι; Ποιος θα είναι ο φραγμός στην οικονομική επισφάλεια που σαρώνει τις κοινωνικές σχέσεις και υποβιβάζει το όραμα ευημερίας του 20ού αιώνα σε μια στυγνή μάχη για την επιβίωση:

Ο Τζουλιάνο Σαντόρο βρίσκει λύσεις και κοιτίδες αντίστασης κρυμμένες στις πιο απρόσμενες γωνιές της Ρώμης, στις πιο κρυφές πτυχές της ιστορίας της: στη σιωπηλή δράση ενός ακτιβιστή κληρικού, στις πρωτοβουλίες μιας τοπικής επιτροπής γυναικών, στη συγκινητική ανάμνηση της φιγούρας του Σέρτζιο Λεόνε, μακρινού θεματοφύλακα του λαϊκού πνεύματος της ιταλικής πρωτεύουσας.

Οι δαίμονες του πιλοποιού, του George Simenon (Εκδόσεις Άγρα, 2019)

Στην παραθαλάσσια κωμόπολη Λα Ροσσέλ έχουν δολοφονηθεί με στραγγαλισμό έξι γυναίκες. Η πόλη ζει μέσα στον τρόμο. Ο πιλοποιός Λεόν Λαμπέ ζει πάνω από το καπελάδικό του. Είναι ένας ευυπόληπτος πολίτης που δεν δημιουργεί υποψίες. Περνάει ανενόχλητος όλα τα μπλόκα της αστυνομίας. Συχνάζει στο Καφέ ντε Κολόν κάθε βράδυ, όπου συναντά τον γιατρό, τον γερουσιαστή, τον αστυνομικό επιθεωρητή και άλλους, που παίζουν μπρίτζ. Προκαλεί έναν νεαρό ασκούμενο δημοσιογράφο της τοπικής εφημερίδας, στέλνοντας ανώνυμα σημειώματα όπου αναγγέλλει τους φόνους του. Στραγγαλίζει με μια χορδή βιολοντσέλου, όπου έχει δέσει δύο ξυλαράκια στις άκρες της. Ο μόνος που έχει καταλάβει ότι ο κύριος Λαμπέ είναι ο δολοφόνος είναι ένας ραφτάκος από την Αρμενία, που κατοικεί απέναντί του. Και παίζουν ένα παιχνίδι γάτας με το ποντίκι.

Πρόκειται για ένα από τα πιο ατμοσφαιρικά μυθιστορήματα του Σιμενόν, με τη βαθιά ανατομία της κοινωνίας της γαλλικής επαρχίας. Ο Κλωντ Σαμπρόλ έκανε μία από τις ωραιότερες μεταφορές βιβλίου του Σιμενόν στον κινηματογράφο, το 1982, παίζοντας με αναφορές στην ‘Ψυχώ’ του Χίτσκοκ. Πρωταγωνιστούν ο σπουδαίος ηθοποιός Μισέλ Σερρώ, που μεταφέρει όλη την κοινοτοπία, τη ρηχότητα και τη μετριότητα του δολοφόνου, και ο Σαρλ Αζναβούρ, θαυμάσιος στο ρόλο του ράφτη Κασουντάς.

Επιμέλεια: Πάνος Ραμαντάνης