9 σκέψεις για τη δίκη της Χρυσής Αυγής, του Θανάση Καμπαγιάννη

Κείμενο του Θανάση Καμπαγιάννη, δικηγόρου της πολιτικής αγωγής στη δίκη της Χρυσής Αυγής. Αναδημοσίευση από το jailgoldendawn.com.

Τώρα που η δίκη της Χρυσής Αυγής έχει περάσει στην εξέταση της καθ’ αυτό εγκληματικής οργάνωσης, να κάποιες σκέψεις για την εξέλιξη τής μέχρι σήμερα πορείας της και του τι έχουμε να περιμένουμε στο μέλλον.

1. Η δίκη και ο χρόνος

Οι ρυθμοί διεξαγωγής της δίκης αποκαταστάθηκαν το δεύτερο εξάμηνο του 2016. Η εξέταση των μαρτύρων της δολοφονίας Φύσσα και της δολοφονικής επίθεσης στους Αιγύπτιους ψαράδες και στους κομμουνιστές συνδικαλιστές ολοκληρώθηκε. Η δίκη όμως έχει ακόμα πολύ χρόνο μπροστά της, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2018. Η ασυλία που απολάμβανε η ναζιστική οργάνωση ήταν πολύχρονη. Γι’ αυτό και πολύχρονη είναι η εκδίκαση αυτής της υπόθεσης. Όσοι αντιμετωπίζουν τη δίκη εργαλειακά ή με ανυπομονησία, θα απογοητευτούν. Η δίκη δεν λύνει “το πρόβλημα” της φασιστικής απειλής στην Ελλάδα. Ούτε απαλλάσσει το πολιτικό σύστημα και τα δρώντα υποκείμενα από την υποχρέωση να απομονώσουν εδώ και τώρα το ναζιστικό μόρφωμα, χωρίς το βολικό μαξιλαράκι μιας δικαστικής απόφασης. Η διεξαγωγή της δίκης είναι μια ευκαιρία μαζικής αντιφασιστικής παιδαγωγίας, όχι για τα πεισμένα περιβάλλοντα αλλά για τα πλατιά ακροατήρια. Και βέβαια ο χρόνος διαστέλλεται και συστέλλεται ανάλογα με τις πρωτοβουλίες των κοινωνικών και πολιτικών υποκειμένων. Είναι καθήκον του κινήματος να κατορθώσει η δολοφονία του Παύλου Φύσσα να μοιάζει, την ημέρα ανακοίνωσης της απόφασης, σαν να έγινε χτες.

2. Η παράσταση της πολιτικής αγωγής

Η σημαντικότερη μέχρι σήμερα απόφαση του δικαστηρίου αφορούσε το εύρος παράστασης της πολιτικής αγωγής. Η υπεράσπιση πανηγύρισε την αποβολή της πολιτικής αγωγής για τους βουλευτές της οργάνωσης. Όμως, η πολιτική αγωγή κατόρθωσε να διευρύνει την παρέμβασή της πέραν από τις επιμέρους εγκληματικές πράξεις στην ίδια την εγκληματική οργάνωση. Η πολιτική αγωγή έσπασε έτσι το απαγορευτικό που επιθυμούσε διακαώς να στήσει η ναζιστική οργάνωση στην παρέμβαση των θυμάτων και του αντιφασιστικού κινήματος (με τη βοήθεια – η ιστορία θα το γράψει – μιας απόφασης που προσκόμισε στο δικαστήριο ο συνήγορος υπεράσπισης του Κούζηλου Βασίλης Καπερνάρος). Σε μια πρόσφατη αποστροφή του λόγου του, ο πρώτος των υπερασπιστών Τάκης Μιχαλόλιας απευθύνθηκε στην πρόεδρο του δικαστηρίου Μαρία Λεπενιώτη (την ώρα που αυτή εξηγούσε για πολλοστή φορά την απόφαση) με τη φράση: “μα τότε η αποβολή της πολιτικής αγωγής δεν σημαίνει τίποτα, κυρία Πρόεδρε”. Καθυστερημένη αντίδραση. Η πρόεδρος είχε ήδη ξεκαθαρίσει τον χαρακτήρα της δίκης σε μια προγενέστερη αποστροφή της προς έτερο των υπερασπιστών: “Η υπόθεση είναι μία, κύριε συνήγορε”.

3. Η θεωρία των δύο άκρων

Το δικαστήριο ταλανίστηκε – και εξακολουθεί να ταλανίζεται – από τις προσπάθειες των υπερασπιστών να αξιοποιήσουν τη θεωρία των δύο άκρων. Απέναντι στα εγκλήματα της Χρυσής Αυγής, τα “εγκλήματα” του ΚΚΕ. Απέναντι στα τάγματα εφόδου, η ΟΠΛΑ. Απέναντι στον ναζισμό, ο κομμουνισμός. Μετά από πολλή προσπάθεια και σχετική επιχειρηματολογία, η έδρα πλέον απαγορεύει τις σχετικές ερωτήσεις (δεν απαγορεύει όμως ακόμα τους θεατρινισμούς της υποβολής τους). “Το δικαστήριο δεν δικάζει το ΚΚΕ”, “δεν μας αφορά οποιαδήποτε άλλη εγκληματική πράξη, κόμμα ή οργάνωση εκτός αυτών που αναφέρονται στο κατηγορητήριο”. Το ιστορικό βάθος της σχετικής απόφασης δεν είναι μικρό. Ένα από τα σημαντικότερα προδικαστικά ζητήματα της Νυρεμβέργης ήταν η απόφαση να μην μπορεί η υπεράσπιση να συμψηφίσει τη φρίκη του ναζισμού με τα εγκλήματα πολέμου των αντιπάλων του. Ο ναζισμός δεν συμψηφίζεται.

4. Οι μάρτυρες του κατηγορητηρίου

Αυτό που συμβαίνει στο ακροατήριο του Α’ Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων της Αθήνας είναι – για τα δεδομένα του ελληνικού κράτους – μοναδικό. Ο ένας μετά τον άλλον, μάρτυρες και θύματα της εγκληματικής δράσης των νεοναζί καταθέτουν την εμπειρία τους, με τον γραμματέα του δικαστηρίου να καταγράφει όσα λέγονται. Κι αυτό στα πλαίσια μιας ενιαίας διαδικασίας, που αφορά την δράση μιας ναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης και όχι τις “πρωτοβουλίες” κάποιων μελών της. Φυσικά, κάθε μάρτυρας αναγκάζεται να περάσει τη βάσανο των ερωτήσεων της υπεράσπισης, που ελλείψει οποιουδήποτε αξιόπιστου ισχυρισμού εξαντλείται σε απόπειρες διασποράς σύγχυσης, εκνευρισμού, έως και τραμπουκισμού των μαρτύρων και παρέλκυσης της διαδικασίας. Κάθε μάρτυρας που φτάνει στο ακροατήριο, ανεβαίνει στο βήμα και κατορθώνει να ολοκληρώσει την κατάθεσή του είναι ένα καρφί στην καρδιά της ναζιστικής συμμορίας. Για κάθε έναν και κάθε μία, η Χρυσή Αυγή τρέφει την ελπίδα της απουσίας. Κάθε μάρτυρας που δίνει το “παρών” είναι μια νίκη.

5. Στις δίκες ή στο δρόμο;

Από πλευρές του αντιφασιστικού κινήματος ακούγεται μια υποτίμηση της δικαστικής μάχης απέναντι στους νεοναζί. Ας αποφύγουμε τα ψευτοδιλήμματα. Ο φασισμός δεν πρόκειται να ηττηθεί μέσα σε μια δικαστική αίθουσα. Αλλά το αποτέλεσμα της δίκης της Χρυσής Αυγής θα κρίνει το μέλλον ενός από τους κρισιμότερους κόμβους της φασιστικής απειλής στην Ελλάδα. Η Χρυσή Αυγή διεκδικεί να κερδίσει εκ νέου την νομιμοποίηση που έχασε με τις συλλήψεις των ηγετών της στις 28 Σεπτέμβρη του 2013. Χαρακτηρισμένη ως εγκληματική οργάνωση, η Χρυσή Αυγή δεν μπορεί να παίξει τον ιστορικό της ρόλο. Και επειδή ο φασισμός δεν ήταν και δεν θα είναι ποτέ κίνημα επαναστατικό, η εξουσία πρέπει να του δοθεί από την αστική τάξη, το κράτος και το πολιτικό σύστημα, κάτι που μοιάζει αδιανόητο με το στίγμα της εγκληματικής οργάνωσης. Μια λεπτομέρεια: κομμάτι της επανανομιμοποίησης για την οποία παλεύει η Χρυσή Αυγή είναι και η επανέναρξη της κρατικής της χρηματοδότησης. 4 εκατομμύρια ευρώ έχουν ήδη παρακρατηθεί και θα επιστραφούν στη ναζιστική οργάνωση αν απαλλαγεί από την κατηγορία. Δεν χρειάζεται να έχει διαβάσει κανείς Κλαούζεβιτς ή Σουν Τσου για να ξέρει τη σημασία της διάλυσης μιας επικείμενης γραμμής ανεφοδιασμού του αντιπάλου. Χρειάζεται μονάχα ένα δράμι στρατηγικής σκέψης.

6. Το πρόβλημα Λαγός

Στο παρελθόν της Χρυσής Αυγής, ο Μιχαλολιάκος δεν είχε διστάσει να αποκηρύξει στελέχη του, ακόμα και τους υπαρχηγούς του, που τον εξέθεταν ποινικά (τρανότερο παράδειγμα ο Περίανδρος). Όμως τον Οκτώβρη του 2013 ο “Αρχηγός” βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα εφιαλτικό δίλημμα. Ο ίδιος βρέθηκε φυλακισμένος και ο Κασιδιάρης ελεύθερος (ως αποτέλεσμα των αντιφατικών μηνυμάτων που έστελνε το πολιτικό σύστημα στη δικαστική εξουσία, με κρίσιμο τον δάκτυλο Μπαλτάκου). Ο μόνος που μπορούσε να εξασφαλίσει, για λογαριασμό του Μιχαλολιάκου, τον έλεγχο επί της κλυδωνιζόμενης οργάνωσης ήταν ο Λαγός. Ο Λαγός, όμως, ως υπεύθυνος των ταγμάτων εφόδου του Πειραιά ήταν και ο πιο ποινικά εκτεθειμένος στις υπό διερεύνηση εγκληματικές πράξεις και στην κατηγορία της εγκληματικής οργάνωσης. Ο Μιχαλολιάκος έπρεπε να επιλέξει ανάμεσα στο άδειασμα του Λαγού και στον έλεγχο της οργάνωσης. Επέλεξε το δεύτερο. Πέρασε έτσι τον σκόπελο της δεκαοκτάμηνης φυλάκισης και της de facto ηγεσίας Κασιδιάρη. Αλλά έμεινε δεμένος με τις αποδείξεις των πολλαπλών εγκληματικών ενεργειών των ταγμάτων εφόδου του Πειραιά. Ο Λαγός, αναβαθμισμένος πλέον σε νούμερο δύο της οργάνωσης, αποτελεί σήμερα το σημαντικότερο πρόβλημα του “Αρχηγού” της Χρυσής Αυγής. Οι ποινικές του ευθύνες είναι πέραν πάσης αμφιβολίας. Και η κάλυψή του από τον Μιχαλολιάκο αποτελεί το σημαντικότερο επιβαρυντικό στοιχείο για την απόδειξη της εγκληματικής οργάνωσης και της διεύθυνσής της.

7. “Ο Μιχαλολιάκος δεν γνώριζε”

Οι εγκληματικές πράξεις που τελέστηκαν στα πλαίσια της δράσης της Χρυσής Αυγής είναι εκατοντάδες. Πάνω από εκατό είναι οι σχετικές συσχετισμένες δικογραφίες στην υπόθεση της Χρυσής Αυγής. Οι δέκα ενδεικτικότερες αναφέρονται και ονομαστικά στο βούλευμα. Το δεδικασμένο της καταδικαστικής απόφασης για τον Περίανδρο συνοδεύεται πλέον από δεκάδες καταδικαστικές αποφάσεις, που θα πληθαίνουν και θα καθίστανται αμετάκλητες όσο θα συνεχίζεται η δίκη. Ο ρόλος του ηγετικού πυρήνα της Χρυσής Αυγής στην τέλεση των εγκληματικών πράξεων προκύπτει από αδιάσειστα ντοκουμέντα (βίντεο, ηχητικά, κλήσεις, κλπ) που υπάρχουν στη δικογραφία. Βέβαια ο Μιχαλολιάκος (όπως κάθε σωστός “Νονός”) έχει φροντίσει να βρίσκεται πάνω από αυτές τις εγκληματικές ενέργειες. Οι υπερασπιστές της Χρυσής Αυγής συγχέουν συνήθως την κατηγορία της εγκληματικής οργανωσης με την ηθική αυτουργία στα επιμέρους αδικήματα. Γνωρίζουν ωστόσο ότι η διεύθυνση της οργάνωσης του άρθρου 187ΠΚ δεν απαιτεί καν την τέλεση εγκληματικών πράξεων, έστω και αν στη συγκεκριμένη υπόθεση οι πράξεις είναι τελεσθείσες. Γι’ αυτό και ο ισχυρισμός ότι “ο Μιχαλολιάκος δεν γνώριζε” θα αρχίσει να αποκτά όλο και μεγαλύτερο ρόλο στην πορεία της δίκης και στην υπεράσπισή του. Είναι ένας ισχυρισμός που θα έρθει σε εμφατική αντίφαση με την πολιτική εικόνα του παντοδύναμου “Αρχηγού”. Για να αθωωθεί, ο Μιχαλολιάκος πρέπει να καταρρακωθεί ως Αρχηγός. Έτσι, ο νομικός ισχυρισμός και η πολιτική αναγκαιότητα θα συγκρουστούν στην πορεία της δίκης.

8. Το δίλημμα των απολογιών

Μόλις το δικαστήριο περάσει τη φάση των αναγνωστέων εγγράφων, η ώρα των απολογιών θα μετράει πλέον αντίστροφα. Βέβαια, η υπεράσπιση έχει κλητεύσει εκατοντάδες μάρτυρες που θα καταθέσουν υπέρ των κατηγορουμένων. Ωστόσο, οι μάρτυρες αυτοί ελάχιστα θα έχουν να κομίσουν για την απόδειξη ή μη του κατηγορητηρίου. Γι’ αυτό και αποφασιστικό χαρακτήρα θα έχουν οι απολογίες. Η απολογία είναι δικαίωμα του κάθε κατηγορούμενου, που μπορεί κατά τα άλλα να ασκήσει το δικαίωμά του στη σιωπή. Οι κατηγορούμενοι φυσικοί αυτουργοί των εγκληματικών πράξεων μάλλον θα βλάψουν την υπόθεσή τους αν επιλέξουν να μην προσέλθουν στο δικαστήριο. Δύσκολη είναι η θέση των δύο πυρηναρχών, του Πατέλη της Νίκαιας και του Πανταζή του Περάματος. Οι απολογίες τους μπορεί να καταστούν μοιραίες για την οργάνωση. Αλλά τη δυσκολότερη απόφαση έχουν να πάρουν οι βουλευτές και ο “Αρχηγός” της Χρυσής Αυγής. Τα στοιχεία που θα έχουν συσσωρευθεί μέχρι το τέλος της δίκης θα είναι δυσβάσταχτα. Και οι ερωτήσεις που θα γίνουν στους κατηγορούμενους θα έχουν την αυστηρότητα όχι των αστείων δημοσιογραφικών συνεντεύξεων που δίνουν σε ελεγχόμενα ΜΜΕ, αλλά της χειρουργικής ακρίβειας της αποδεικτικής διαδικασίας, στο πλαίσιο της ποινικής δικονομίας. Οι απολογίες των κατηγορούμενων ηγετών της Χρυσής Αυγής θα είναι ο μοναδικός διάλογος που αξίζει μια οργανωμένη δημοκρατική πολιτεία να έχει με ναζιστές. Αυτό το δίλημμα, της προσέλευσης ή μη στο ακροατήριο για να απολογηθούν, κάνει τους κατηγορούμενους να χάνουν ήδη τον ύπνο τους.

9. Η ώρα της κρίσης

Στο τέλος της διαδικασίας, το αποδεικτικό υλικό που θα διαθέτει το δικαστήριο θα είναι συντριπτικό. Στο βασικό ερώτημα της δίκης, το αν τα εξεταζόμενα εγκλήματα τελέστηκαν στα πλαίσια της οργάνωσης της Χρυσής Αυγής ή ήταν αποτέλεσμα ατομικών πρωτοβουλιών, η απάντηση έχει ήδη δοθεί. Η συνέχιση της διαδικασίας θα θωρακίσει το ήδη υπάρχον αποδεικτικό υλικό. Όμως, μια δικαστική απόφαση, και μάλιστα σε μια τέτοια δίκη, δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της αποδεικτικής διαδικασίας. Αποκρυσταλλώνει σχέσεις εξουσίας, αποτυπώνει κοινωνικούς και πολιτικούς συσχετισμούς, εκφράζει τη συλλογική βούληση της κρατικής εξουσίας της οποίας κομμάτι είναι και η δικαστική. Το σε ποιες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες θα ληφθεί η δικαστική απόφαση είναι σήμερα άγνωστο. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι η κρίση του δικαστηρίου μπορεί να έχει καταλυτική επίδραση στην εξέλιξη αυτού που τα διεθνή ΜΜΕ αποκαλούν “το ελληνικό πρόβλημα”. Γι΄αυτο και κάθε πρόβλεψη – πριν το φτερούγισμα της κουκουβάγιας το σούρουπο – είναι παρακινδυνευμένη. Αλλα όπως έλεγε κάποιος: “όποιος κάνει μια πρόβλεψη, στην πραγματικότητα έχει ένα πρόγραμμα που θέλει να το κάνει να θριαμβεύσει και η πρόβλεψη είναι ακριβώς στοιχείο αυτού του θριάμβου”.