Να δικαιωθεί ο Βασίλης Δημάκης

Του Νίκου Σαραντάκου

Ο κρατούμενος Βασίλης Δημάκης κάνει απεργία πείνας και δίψας διεκδικώντας το δικαίωμα να του δίνονται αδειες με βραχιολάκι για να παρακολουθεί μαθήματα στo Πολιτικό της Νομικής, όπου φοιτά. Η υπόθεση εκ πρώτης όψεως έχει αρκετές ομοιότητες με την ανάλογη διεκδίκηση του Νίκου Ρωμανού πριν από τριάμισι χρόνια (είχαμε γράψει) αλλά έχει και μερικές καίριες διαφορές.

Ο Δημάκης είναι «κοινός» ποινικός κρατούμενος, που έζησε όλη σχεδόν την ενήλικη ζωή του φυλακισμένος, που σε σχετικά μεγάλη ηλικία αποφάσισε να αλλάξει ζωή, να βγει από τον φαύλο κύκλο -τελείωσε το εσπερινό λύκειο στις φυλακές και πέρασε στις πανελλήνιες εξετάσεις δεύτερος από όλη την Ελλάδα, με δυσθεώρητους βαθμούς. Με επιτυχία πέρασε επίσης αρκετά μαθήματα του πρώτου εξαμήνου, κάτι που δείχνει ότι η στροφή του είναι απόλυτα ειλικρινής και ότι δεν γράφτηκε στη σχολή απλώς για να παίρνει άδειες.

Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα, συγχωρήστε μου το κλισέ, σαξές στόρι του σωφρονιστικού συστήματος: καθε υπουργείο Δικαιοσύνης θα ήθελε να μπορεί να δείχνει με καμάρι περιπτώσεις σαν του Δημάκη, και αυτό ακριβώς έκανε αλλωστε ο σημερινός υπουργός μέχρι πρότινος, όταν βράβευσε τον Δημάκη για τις επιδοσεις του στις εξετάσεις, αυτό έκανε και το υπουργείο μέχρι πρότινος όταν ενέκρινε μεταγωγή από την Πάτρα στον Κορυδαλλό ώστε να βρίσκεται ο κρατούμενος κοντά στη σχολή του.

Ωστόσο, το Συμβούλιο Φυλακής επανειλημμένα απέρριψε το αίτημά του για εκπαιδευτική άδεια προκειμένου να παρακολουθεί με βραχιολάκι τα μαθήματα της σχολής του, παρόλο που πληρούσε τις τυπικές προϋποθέσεις -είναι μαλιστα ο μοναδικος κρατούμενος που ικανοποιεί τις προϋποθέσεις και που το αίτημά του απορρίφθηκε! Έτσι, ο Δημάκης κατέβηκε σε απεργία πείνας και, στη συνέχεια, και δίψας, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει η ζωη του -ενώ χτες απορρίφθηκε από το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Πειραιά η προσφυγή που είχε ασκήσει ο Δημάκης κατά της απορριπτικής απόφασης.

Θα παραθέσω πιο κάτω μια τοποθέτηση που έγινε στο Φέισμπουκ από τη δικηγόρο Φιλοθέη Βαρσαμή, θέλω όμως να πω κι εγώ δυο λόγια και κυρίως να εκφράσω την αγανάκτησή μου για το κατάπτυστο δελτίο τύπου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, ένα άθλιο από κάθε άποψη κείμενο (μεταξύ άλλων και ανορθόγραφο: κάποτε σε κόβανε στη Νομική αν έβαζες απόστροφο στο «εξ»!) που είναι ντροπή για τον ΣΥΡΙΖΑ και για την αριστερή κυβέρνηση.

Δεν αποκλείεται ο συντάκτης της κατάπτυστης ανακοινωσης να επηρεάστηκε από την τρομολαγνική εκστρατεία που εχουν εξαπολύσει τα καναλια τις τελευταίες μέρες για το κύμα εγκληματικότητας που τάχα μαστιζει τη χώρα (ενώ στην πραγματικότητα οι ληστείες το 2017 ήταν αισθητά λιγότερες από ό,τι το 2012!) και που δήθεν είναι αποτέλεσμα του (κατ’ εμέ ευεργετικού) νόμου Παρασκευόπουλου. Και ειναι σωστό ότι η υπόθεση κατ’ αρχήν είναι στην αρμοδιότητα της δικαιοσύνης. Αλλά αν το υπουργείο ήθελε να επαναλάβει το αυτονόητο, θα έπρεπε να περιοριστεί εκεί. Δεν είχε κανένα λόγο να αναφέρει μισές αλήθειες για το ιστορικό του Δημάκη (ότι στο παρελθόν είχε τελέσει κακούργημα και είχε παραβιάσει άδεια, χωρις να προσδιορίζει ότι αυτά έγιναν πολλά χρόνια πριν -πριν ο Δημάκης αλλάξει στάση, πριν επιστρέψει στα θρανία, πριν τιμηθεί με έπαινο από τον Υπουργό), δεν είχε κανένα λόγο να ευτελίσει τη συζήτηση με δικολαβίστικα επιχειρήματα -όπως ότι δήθεν δεν είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία στις παραδόσεις και ότι απόδειξη αυτού είναι τάχα ότι ο Δημάκης πέρασε με πολύ καλό βαθμό τα μαθήματα του πρώτου εξαμήνου (αν βεβαίως δεν τα περνούσε, ο δικολάβος του υπουργείου θα έλεγε ότι αυτό αποδεικνύει πως ο κρατούμενος δεν έχει ζήλο για τις σπουδές αλλα τις χρησιμοποιεί σαν πρόσχημα για να παίρνει άδειες). Δεν είχε κανένα λόγο το υπουργείο μιας αριστερής κυβέρνησης να κάνει λόγο για «πειθαρχικά παραπτώματα» όταν στην πραγματικότητα πρόκειται για διεκδικήσεις του κρατούμενου Δημακη σε θέματα δικαιωμάτων των κρατουμένων. Δεν είχε κανένα λόγο να εκδώσει μια τέτοια ανακοινωση που θα’λεγε κανείς πως υπογράφεται από τον μυθιστορηματικό Ιαβέρη, καθώς στάζει από μικροψυχία και παραβλέπει τον απώτερο σκοπό του σωφρονισμου.

Διότι αυτό ειναι το πρόβλημα με τον Δημάκη, ότι όντας ποινικός, και χωρίς πολιτικό κίνημα πίσω του, σωφρονίστηκε πραγματικά -μονος του. Αποφάσισε να αλλάξει πορεία και αυτό το έκανε ειλικρινά. Αν οι σπουδές ήταν το πρόσχημα για να βγαίνει απο τη φυλακή (κατι που μια αριστερή κυβέρνηση δεν θα έπρεπε να το βλέπει αρνητικά, αλλά ας το προσπεράσω) θα διάλεγε κάποια σχολή με εργαστήρια, ένα ΤΕΙ, εύκολο θα ήταν αφού είχε συγκεντρώσει πολύ ψηλή βαθμολογια.

Δεν ξέρω τι μπορεί να γίνει τώρα, την υστάτη στιγμή, θέλω όμως να φωνάξω την αγανάκτησή μου για την υπόθεση αυτή.

Δημοσιεύω την τοποθέτηση της δικηγόρου Φιλοθέης Βαρσαμή (δεν είναι η δικηγόρος του Δημάκη):

Ο Βασίλης Δημάκης ειναι ενας έγκλειστος στις φυλακές Κορυδαλλού κρατούμενος που απο τα μέσα Μαρτίου εχει κατέβει σε απεργία πείνας και εδώ και έξι ημέρες και σε απεργία δίψας, διεκδικώντας το δικαίωμά του να φοιτήσει σαν ανθρωπος στη σχολή του (πολιτικό της νομικής). Πιο συγκεκριμένα:

Όταν ο Δημακης ηταν ανήλικος διέπραξε κάποιο έγκλημα τιμής σχετικό με την αδελφή του. Μπήκε φυλακή ως *νηπιαγωγάκι* του εγκλήματος και βγήκε τελειόφοιτο ξεφτέρι, γιατι αυτη ειναι η επιμόρφωση που σου προσφέρει το ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα: μαθητεία δίπλα στους καλύτερους, δικτύωση, κόλπα για προχωρημένους και γενικα όλα τα τα εφόδια που χρειάζεσαι για να προχωρήσεις με καλές προϋποθέσεις τη ζωή σου στην παρανομία. Εξ ου και ο Βασίλης αποφοιτώντας απο την κλειστή λέσχη ανωτάτων σπουδών πάνω στο έγκλημα (Αυλώνα και Αλικαρνασσού), σταδιοδρόμησε ως ληστής. Συνελήφθη ξανά και έκτοτε εκτίει την ποινή του, έχοντας ζήσει ελάχιστους μήνες της ενήλικης ζωής του ελεύθερος. Πήρε άδειες, παραβίασε τους όρους, ξαναπήρε άδειες, ξαναπαραβίασε τους όρους. Γιατι η λογική της κατηφόρας ειναι ο πάτος και κανένας δεν υπάρχει να σταματήσει τον ενηλικιωθέντα εντός του ελληνικού *σωφρονιστικού* συστήματος βασίλη από την ξέφρενη πορεία του προς τα εκεί.

Καποια στιγμή πριν τα 40, τότε που ο μέσος άνθρωπος κοιτάει την πεθερά του, την κοιλιά του, το στενό τριάρι του και αναρωτιέται μήπως πήρε τη ζωή του λάθος και άλλαξε ζωή, ο Βασίλης κοίταζε το κελί του, την ποινή του, την προοπτική του και, όπως ο μέσος άνθρωπος σκέφτεται βρε μπας και να χωρίσω, αυτός σκεφτόταν βρε μπας και να αυτοκτονήσω. Δεν αυτοκτόνησε. Ούτε ροκάνισε όμως αλλο τη ζωή του. Λοξοδρόμησε απο τη μέση πορεία του μέσου φυλακόβιου. Εκεί πού έξυνε τον πάτο, την ειδε αλλιώς. Ειπε να κερδίσει το χαμένο χρονο και να σπουδάσει. Χειρόφρενο και όπισθεν. Λύκειο. Στα 37.

Αρχικά διαβάζει μόνος του στα Γρεβενά. Ζητάει να δωσει εξετάσεις σε εσπερινό λύκειο, γινεται μεταγωγή στην Πάτρα ένα μήνα πριν τις εξετάσεις. Περνάει με 17.4. Συνεχίζει στην Πάτρα. Αποφοιτά με άριστα. [παράβαση: Θυμάμαι να διαβάζω για πανελλήνιες. Ο πατέρας μου χτυπά την πόρτα του δωματίου μου. Μου φέρνει πορτοκαλάδα για τις βιταμίνες. Η μάνα μου χτυπά την πόρτα του δωματίου μου. Μου λεει ότι το φαγητό είναι έτοιμο και ζεστό και όποτε θελω να πάω να φάω. Η αδελφή μου παίρνει τηλέφωνο από Αμερική. Το σηκώνω εγω και με ρωτά έντρομη μήπως με διέκοψε απο το διάβασμα. Στο δωμάτιό μου πέρα από το καλοριφέρ του σπιτιού μου είχαν και ένα ηλεκτρικό καλοριφέρ γιατί ήμουν και κρυουλιάρα. Αποφοίτησα με 19.6 και πέρασα στη Νομική. Ο Βασίλης, πάλι, διάβαζε στο κελί του. Με άλλους 4 συγκρατούμενους που δεν τους ξέρω τους ανθρώπους, αλλα δε νομίζω οτι έβγαζαν το σκασμό και του πήγαιναν πορτοκαλαδίτσες για βιταμινούλες. Με επιστολές του προς τους αρμόδιους για την αδυναμία πρόσβασης των κρατούμενων στις βιβλιοθήκες, για την έλλειψη θέρμανσης στις βιβλιοθηκες, για την έλλειψη υποδομών· αποφοίτησε με 19.9 και πέρασε δεύτερος απο όλα τα ΓΕΛ πανελληνίως στο Πολιτικό της Νομικής]. Στο Α εξάμηνο της σχολής του σκίζει.

Εντωμεταξύ, κατι τέτοιες επιτυχίες ξέρετε πώς τις χρειάζεται το πολιτικό μας σύστημα. Βούτυρο στο ψωμάκι του: κοίτα τι ωραια που φροντίζει το κράτος τους υιούς της απωλείας και ωπωπω μια σωφρονιστική πολιτικη που έχουμε και μπράβο μας και θερμά μας συγχαρητήρια. Και να τα ρεπορτάζ για τον Βασίλη και να οι έπαινοι από τον υπουργό δικαιοσύνης. Και να η μεταφορά του Βασίλη στις φυλακές κορυδαλλού ωστε να καταστεί δυνατή η φοίτησή του στο πανεπιστήμιό του. Και εκει ξεκινάνε τα ανάποδα·

Ζητάει άδεια ωστε να φοιτά στη σχολή του με βραχιολάκι εντοπισμού. Του την αρνούνται. Και σιγά τη σχολή που θελει να παρακολουθείς μαθήματα, του λένε. Τότε γιατι τον πήγαν στον Κορυδαλλό; Παρε τη μεταγωγή για να εισαι κοντά στη σχολή, αλλα την εκπαιδευτική άδεια για να πας στη σχολή, μη την πάρεις. Και δε θα την πάρεις γιατι κατά το απώτατο παρελθόν σου δώσαμε άδειες και τις παραβίασες. Και γιατι στη φυλακή έχεις υποπέσει σε πειθαρχικά παραπτώματα. Σωστό ως ένα σημείο· πλην ομως τώρα έχει ψηφιστεί ο νόμος για το βραχιολάκι, κατι που παλιότερα δεν ίσχυε. Και, όπως προκύπτει, τα εντός φυλακής *παραπτώματα* δεν ηταν άλλα παρα η σθεναρή υποστήριξη των δικαιωμάτων του και των δικαιωμάτων των συγκρατουμένων του. Γιατί ο Βασίλης σπουδάζει· ανοίγει το μυαλό του, μεγαλώνει. Δε θέλει τις βρωμερές χάρες εντός των κυκλωμάτων που προβλέπει ο άγραφος κώδικας της φυλακής· θελει σεβασμό στα δικαιώματα που ο επίσημος γραπτός νόμος της πολιτείας, προβλέπει για την περίπτωσή του. Εξ ου και όταν τα *πειθαρχικά* του πέρασαν από δικανική κρίση, δεν θεωρήθηκαν παραπτώματα, αλλα ενάσκηση δικαιωμάτων. Και διαγράφηκαν. Παρα ταύτα, άδεια δεν του δίνεται απο τα αρμόδια συμβούλια.

Φαίνεται, όμως, ότι ο Βασίλης έχει βρει ένα νόημα επιτέλους, στη ζωή του και παλεύει για αυτό. Εχει πλεον προοπτική. Και δε σκοπεύει να τη χαρίσει σε κανένα βολεμένο του συστήματος που με τον τροπο του αντιδρά σε κάτι Βασίληδες που του χαλάνε την ηρεμία και ανακατεύονται ενοχλητικά στα ποδάρια του. Ξεκινάει απεργία πείνας απαιτώντας να μη στερηθεί το δικαίωμα να σπουδάσει σαν ανθρωπος. Δεν ιδρώνουν και πολλά αυτιά, γιατί η απεργία πείνας τα τελευταία χρόνια στην ελλάδα (με κατι μιχελογιαννάκηδες να «απεργούν» μασουλώντας κουλούρια στο σύνταγμα) εχει καταλήξει, απο μέσο παθητικής αντίστασης, σε σύντομο ανέκδοτο. Αλλα ο Βασιλης δεν αστειεύεται· ξεκινάει και απεργία δίψας. Οι συγκρατούμενοί του είναι μαζί του και με διάφορες δράσεις εκδηλώνουν την υποστήριξή τους. Οι συμφοιτητές του ειναι μαζί του και τον περιμένουν με πανό αναρτημένα στο κτίριο της σχολής του. Οι δάσκαλοί του (δευτεροβαθμιοι και πανεπιστημιακοί) ειναι μαζί του και καταθέτουν ενόρκως υπέρ του και υπέρ του δικαιώματός του να σωφρονιστεί στα αληθεια, μέσω των σπουδών του. Αλλα οι αρμόδιοι, ειναι ακόμα απέναντι. Όσοι τον επαινούσαν και τον παρουσίαζαν ως πρότυπο κρατούμενου και εύρυθμης λειτουργίας του σωφρονιστικού συστήματος, είτε νιπτουν τα χέρια τους ως αναρμόδιοι να παρέμβουν, είτε του αρνούνται το δικαίωμα να σπουδάσει κανονικά. Προτείνουν αντίμετρα που στην πράξη δεν εφαρμόζονται και δεν λειτουργούν και στην ουσία του λένε: εμεις θα καμωνόμαστε ότι σπουδάζεις και έγκειται στο πόσο θα κόψεις το λαιμό σου, χωρίς υποδομές και βοήθεια, να τα καταφέρεις. Αν παρ ελπίδα δεν τα παρατήσεις, θα σε επαινέσουμε. Θα γίνεις και άρθρο στην Καθημερινή. Και ο Κοντονής θα σου ξαναδώσει έπαινο, no worries.

Είμαι απόλυτα σίγουρη ότι πολλοί διαβάζοντας την ιστορία του Βασίλη θεωρείτε μάλλον σωστό να του δοθεί μια ειλικρινής ευκαιρία αναδόμησης της ζωής του μέσω της μόρφωσης. Ακόμα περισσότεροι, όμως, έχετε σκαλώσει στο θέμα του προτέρου ανεντίμου βίου του: τι θα γινει αν ο Βασίλης μάς κοροϊδεύει όλους, πάρει τις άδειες, κόψει τα βραχιόλια και γινει μπουχός; Να τι θα γινει: θα ειναι εντός του πολύ μικρού στατιστικού δείγματος των κρατούμενων που παραβιάζουν τις άδειές τους. Θα ειναι εντός του πολύ μεγάλου στατιστικού δείγματος των κρατουμένων που, μετά την παραβίαση της άδειάς τους, ξανασυλλαμβάνονται. Θα ειναι για λιγο καιρό μία ακόμα μονάδα εντός του μεγάλου δείγματος παραβατικού πληθυσμού της χώρας· η εγκληματικότητα δε θα αυξηθεί εξαιτίας του, (ούτε και θα μειωθεί, φυσικά, αν ο Βασίλης πάρει το πτυχίο του). Θα ειναι σίγουρα ακόμα πιο δύσκολη η ζωή του οταν επιστρέψει στις φυλακές γιατι οι συγκρατούμενοί του θα του χρεώσουν την προσωρινή δυσκοιλιότητα στη χορήγηση αδειών και γιατι οι αρμόδιοι για τις άδειές του κλπ θα του πιστώνουν με τρομερή δυσκολία ως κατ εξαίρεση ευεργετήματα, τα δικαιώματα που προβλέπει για την περίπτωσή του ο νόμος. Αυτα θα γίνουν. Δε θα χαρούμε καθόλου, αλλα και δε θα τρέξει το αίμα ποτάμι στους δρόμους, ούτε θα πεθανουν όλα τα αρσενικά πρωτότοκα παιδια μας.

Αν όμως ο Βασίλης πάρει τις άδειές του, σπουδάσει, ανοίξει το μυαλό του και βγει απο τη φυλακή άνθρωπος αλλαγμενος, ανθρωπος που πέρασε από το πιο σκληρό οξύ και έβγαλε στην επιφάνεια το πιο καλό μέταλλο, αν ο Βασίλης καταφέρει να ανατρέψει τα προγνωστικά κάθε νοικοκυραίου που τον κοιτάει απο έντρομα έως δύσπιστα και κάθε βαρέως ποινικού που τον κοιτάει από δύσπιστα έως συμβατικά, τότε ο Βασίλης θα εχει πετύχει μια σοβαρή νίκη: θα ειναι η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα και κανόνας δε θα ειναι το «σωφρονισμός και κουραφέλκυθρα*»· κανόνας θα ελπίζουμε οτι μπορει να γινει ξανά το παλιωμένο τσιτάτο που εχουμε βαρεθεί να ακούμε και να μη βλέπουμε, για τη φυλακή που κλείνει όπου ανοίγει ένα σχολειο. Θα υπάρχει ελπίδα και για άλλους Βασίληδες· θα υπάρχει τουλάχιστον διλημμα, ως τι Βασιλης θες να *αποδράσεις* ή να αποδράσεις απο τις ελληνικές φυλακές: ως Παλαιοκώστας ή ως Δημάκης.

Ο δημάκης μπορει να μας απογοητεύσει. Γιατι ειναι άνθρωπος. Η πείνα και η δίψα (έχει χάσει το 18% του βάρους του) και αποφασιστικότητα και η μαχητικότητα που δείχνει, όμως, δίνουν τη σοβαρή εντύπωση ότι την εννοεί τη στροφή στη ζωή του. Στον αγώνα του για τα δικαιώματά του, στον ακτιβισμό του, στη λύσσα του να ανοίξει το μυαλό του και να προλάβει τα χαμένα τρένα του, ειμαι μαζί του. Επιλέγω να πιστέψω στον Βασίλη και στα δικαιώματά του· επιλέγω να πιστέψω ότι στη συγκεκριμένη μάχη πρέπει να κερδίσει αυτός και όχι τα βολεμένα δίκτυα που με προσωπικό του κίνδυνο καταγγέλλει. Σε μια φάση που ελάχιστα ειναι τα πράγματα για τα οποία αξίζει να αγωνίζεται κανείς, η μάχη του Βασίλη με τα εμπόδια και την τρέλα του ελληνικού (αντι)σωφρονιστικού συστήματος, με τα παρακυκλώματα των φυλακών (και δεν εννοώ αυτά των φυλακόβιων), με τη γραφειοκρατία, με την αποσπασματικά ενημερωμένη δικαιοσύνη, με τον στερεοτυπικό φόβο του *ελεύθερου* έναντι του εγκλείστου, με τη γενική, αντιδραστική ανησυχία του μέσου νοικοκύρη και, κυρίως, η μάχη του με τον δικό του κακό εαυτό, με ενδιαφέρει προσωπικά. Η σταδιακή εξοικείωση με την καταπάτηση των δικαιωμάτων των άλλων ποτέ δεν καταλήγει καλά για κανένα, για αυτό πάντα έχουν νόημα οι συμβολικές σταυροφορίες που καποιος γενναίος ξεκινά εναντίον του συστήματος που λειτουργεί κατα (αφανή) παράβαση των αρχών που το διέπουν.

Αυτή τη στιγμή η ζωή και η υγεία του Βασίλη Δημάκη ειναι σε κίνδυνο. Εχει έξι μέρες να πιει νερό και δεν εχει δεχτει τροφή απο τα μέσα μαρτίου. Διαβάζω εδώ μέσα χιουμοριστικά και μη ποσταρίσματα για τα κιλά που πήραμε στις γιορτές, για τις δίαιτες για ιατρικούς, αισθητικούς ή και τα δύο λόγους. Εκτιμώ βαθύτατα τις προσπάθειες ελέγχου του βάρους είτε για να κατέβει η χοληστερίνη, είτε επειδή πλησιάζει η ωρα της κρίσεως σε παραλίες και ακτές. Εκτιμώ και όσους δεν τους καίγεται καρφί, τους σε όποιους αρέσουμε και για τους άλλους δε θα μπορέσουμε. Σε οποια κατηγορία και να βρίσκεστε, (νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες, που λεει και η εκκλησία), είτε στερείστε το φαγητο χάριν της καλής υγείας, είτε ακόμα χωνεύετε αμνοερίφια-αυγά-τσουρέκια, αφιερώστε, αν θέλετε, μισό λεπτό πριν ανεβείτε στη ζυγαριά, ή αφού κατέβετε από αυτή, για να σκεφτείτε πόσο πολύ τον πίστεψε τον αγώνα του για μόρφωση αυτός ο παραστρατημένος ανθρωπος με τη σιδερένια θέληση, ώστε για χάρη του «ενήστεψε τη δίκοπη ζωή». Και μετα εμεις, τα παιδια των πανελληνίων με πορτοκαλάδες, φροντιστήρια, στοργικό μπαμπά, γλυκιά μαμά, καλοριφέρ και λοιπές ανέσεις, οι ελεύθεροι πολίτες της πασχαλιάς στο χωριό, στην άδεια αθήνα, στο νησί, στο εξωτερικό ή στη δουλειά, ας «σκεφτούμε μονο για λίγο πόσο του στοίχισε».

[Καλή *ανάσταση* Βασίλη Δημάκη.
Και με τη νίκη!]