Θάνος Παπακωνσταντίνου: “Την Έντα Γκάμπλερ την ενδιαφέρει μόνο η ομορφιά”

Foto: Dimi Theodoraki

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου επανέρχεται στη σκηνή, μετά από την επιτυχημένη παράσταση της “Ηλέκτρας” του Σοφοκλή, που σκηνοθέτησε στο Φεστιβάλ Αθηνών κι Επιδαύρου 2018, υποδυόμενος για δεύτερη φορά τον ρόλο του Λέβμποργκ, πνεύμα εκρηκτικό και παράφορο, στην παράσταση “Hedda Gabler”, που παίζεται στο Μπάγκειον έως 11 Νοεμβρίου.

Είναι η πρώτη σου επαφή με το έργο «Έντα Γκάμπλερ» του Ίψεν; Είναι ωραίο που επανέρχεσαι ως ηθοποιός στην παράσταση που σκηνοθέτησε η Άντζελα Μπρούσκου;   

Ναι, είναι η πρώτη μου επαφή με το κείμενο. Εννοείται πως είναι ωραίο που ξαναπαίζεται η παράσταση. Εμένα μου αρέσει η επανάληψη. Πιστεύω ότι πρέπει να έχουν ζωή οι παραστάσεις, για όλους, όχι μόνο για τους ηθοποιούς, αλλά και για την ίδια την παράσταση, γιατί μέσα στον χρόνο, με την επανάληψη απελευθερώνονται πολλά πράγματα, που ούτε καν πολλές φορές δεν μπορούσες να τα προβλέψεις και μόνο στην πράξη τα βλέπεις. Σου δίνει τη δυνατότητα να εξερευνήσεις και άλλες ποιότητες μέσα σε αυτό που κάνεις. Βεβαίως υπάρχει ο κίνδυνος να ξεφύγει και να πάει σε κάτι μηχανικό, αλλά με αυτό παλεύεις ούτως ή άλλως στο θέατρο.

Πόσο καιρό γνωρίζεσαι με την σκηνοθέτη Άντζελα Μπρούσκου και πώς είναι να συνεργάζεσαι μαζί της;

Την Άντζελα την αγαπώ πολύ και την εκτιμώ πάρα πολύ σαν καλλιτέχνη. Είναι η δεύτερη φορά που συνεργαζόμαστε, η προηγούμενη ήταν το 2015 στο Εθνικό με την «Mάγκντα Γκαίμπελς», του Γιώργου Βέλτσου. Είναι μια εντελώς sui generis καλλιτέχνης, έχει ένα εξαιρετικό πρίσμα μέσα από το οποίο αντιλαμβάνεται τα πράγματα, πολύ μακριά από μένα, αλλά είναι εξαιρετικά γοητευτικό να μπαίνεις στον κόσμο που σου προτείνει και θέλει να φτιάχνει κάθε φορά στις παραστάσεις της. Είναι μια από τις πιο πρωτοποριακές  σκηνοθέτιδες της Ελλάδας. Σε όλο το εναλλακτικό κίνημα της πρωτοπορίας, που το ’90 άλλαξε πολύ τη ροή των θεατρικών παραστάσεων, η Άντζελα ήταν μια από τις βασικές εκπροσώπους του. Αλλά πέρα από αυτό, το στοιχείο που εμένα με κινητοποιεί είναι, όταν ο άλλος είναι πολύ προσωπικός στη δουλειά του. Αυτό μ’ ενδιαφέρει σαν ποιότητα, ότι η Άντζελα είναι πολύ προσωπική κι αυτό, σαν κινητήριος δύναμη, είναι ισχυρό κι ελκυστικό για μένα, άσχετα αν είναι παλιό ή καινοτόμο.

Η παράσταση «Έντα Γκάμπλερ» στο Μπάγκειον της Ομόνοιας

Το πρίσμα μέσα από το οποίο έχει αναγνωστεί η παράσταση είναι η υπερβολή και η γελοιότητα που έχουν αυτά τα πρόσωπα. Ξεκινώντας η παράσταση είναι τόσο υπερτονισμένη σαν να υπονομεύονται τα πρόσωπα. Στην πραγματικότητα, μέσα από τη ροή της, ο θεατής καταλαβαίνει ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι εντελώς απελπισμένοι, όλοι τους! Ο καθένας ζει τη δική του κόλαση και δεν έχει άλλο τρόπο να υπάρξει μέσα στον κόσμο παρά μέσα από αυτή την υπερβολή, η οποία αυξάνεται, όσο κυλάει η παράσταση. Στο έργο υπάρχει πολύ έντονα η σύγκρουση του ρομαντισμού με τον νέο αστό που αναδύεται εκείνη την εποχή και η παράσταση παρουσιάζεται σ’ ένα τέτοιο κτίριο του Τσίλερ, όπως το Μπάγκειον, όπου το φάντασμα του ρομαντισμού έχει ποτίσει τους τοίχους του! Έχει μεγάλο ενδιαφέρον το πώς λειτουργεί το κείμενο της Έντα Γκάμπλερ στο συγκεκριμένο χώρο.

Τι καθρεφτίζει η Έντα Γκάμπλερ;

Η Έντα Γκάμπλερ είναι ένα σύνθετο και απίστευτα γοητευτικό, κατά γενική ομολογία, πρόσωπο του παγκόσμιου θεάτρου. Είναι συγκλονιστικό αυτό που παραδέχεται και η ίδια στο έργο, πως την ενδιαφέρει μόνο η ομορφιά. Τι είναι αυτό, θα μου πεις. Αυτό σημαίνει, όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ σου λέω, ότι ένας άνθρωπος έχει ένα πολύ ισχυρό αισθητικό πρίσμα σε βαθμό τέτοιο που ό, τι δεν χωράει μέσα σε αυτό, ακόμα κι ο ίδιος του ο εαυτός, πρέπει να μην υπάρχει. Η Έντα Γκάμπλερ δεν αντέχει στον κόσμο πια, εφόσον δεν μπορεί να υπάρξει το ιδεώδες που έχει στο μυαλό της. Τα φύλλα αμπέλου στα μαλλιά είναι για εκείνη το ιδεώδες της ομορφιάς στη ζωή, ενώ η σφαίρα στον κρόταφο είναι το ιδεώδες της ομορφιάς στο θάνατο. Μιλάμε για έναν απόλυτο στον πυρήνα του άνθρωπο.

Τρομακτική συμπεριφορά, σχεδόν χιτλερική.

Εντελώς. Άλλωστε ο Ρομαντισμός είναι η ρίζα του ολοκληρωτισμού μέσω της επιβολής ενός αισθητικού πρίσματος που έχει να κάνει όχι μόνο με το ντύσιμο, αλλά και με την ηθική, την πολιτική, την πίστη, όλα. Αν το σκεφτεί κανείς είναι εξαιρετικά ακραίο και το έχει βάλει σε αντιπαραβολή ο Ίψεν με τα νέα ήθη του νέου αστού, του ορθολογισμού και της επιβίωσης που έρχεται μετά από το ιδεώδες του Ρομαντισμού και των Μεγάλων Ιδεών.

Είναι ένα έργο με το οποίο θα ήθελα στο μέλλον ν΄ ασχοληθώ σκηνοθετικά κι εγώ και χάρηκα που μέσα από αυτή την παράσταση το γνώρισα. Όταν πρωτοδιάβασα έργα του Ίψεν, δεν μου άρεσαν, ειδικά τα αστικά δράματα της μεταγενέστερης περιόδου του, που έχουν ένα πρώτο επίπεδο που μοιάζει με σαπουνόπερα και μάλιστα, επειδή είναι εξαιρετικό και σαν πλοκή και σαν διάλογος, πάνω του έχουν πατήσει και τηλεοπτικά και κινηματογραφικά.

Αλλά το ενδιαφέρον είναι, πόσα στρώματα υπάρχουν από κάτω! Το πρώτο επίπεδο είναι σαν μελόδραμα, στη ρίζα του όμως υπάρχει κάτι εντελώς άλλο, και όσο σκάβεις, βρίσκεις. Είναι εξαιρετικά καλοφτιαγμένα έργα που δεν εμφανίζουν αμέσως την πολυπλοκότητα τους, ούτε τις προθέσεις τους, δεν σου τις σερβίρουν στο πιάτο, όπως είναι στα έργα του Στρίντμπεργκ, που είναι πιο εμφανείς. Ο Ίψεν έχει ένα καθαρό και καλογυαλισμένο πρώτο επίπεδο, στο οποίο αν μείνεις, βγάζεις λάθος συμπεράσματα.

Ο χαρακτήρας του Λέβμποργκ μου αρέσει πάρα πολύ. Ο Λέβμποργκ είναι έρμαιο των παθών του και της ευφυΐας του, ζει τη ζωή του στο έπακρο θέλοντας να υπερβεί κάθε κοινωνικό όριο. Έχει κάνει αυτό τον κύκλο της καταστροφής, έχει προσπαθήσει να ξαναγεννηθεί και επιστρέφει στην πέτρα του σκανδάλου, που είναι η Έντα, η γυναίκα που δεν έχει ξεπεράσει. Οι δυο τους έχουν μια κοινή βάση. Εκείνη όμως εννοεί ό, τι λέει και αυτό την κάνει επικίνδυνη. Πιστεύω πως αν αυτή συναινούσε, εκείνος θα δεχόταν να προχωρήσει σε γάμο και παιδιά, ενώ η Έντα θεωρεί ως μόνη κατάληξη ενός απόλυτου έρωτα, τη σφαίρα. Είναι πιο σκληροπυρηνική.

Foto: Dimi Theodoraki

Σκηνοθέτησες αυτό το καλοκαίρι την παράσταση «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, μια παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου. Ήταν η πρώτη σου δουλειά στην Επίδαυρο, η οποία, αφού πρωτοπαρουσιάστηκε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, ξεκίνησε περιοδεία. Ποιος είναι ο απόηχος όλης αυτής της πρωτόγνωρης για σένα εμπειρίας;    

Τέτοιες εμπειρίες τις κουβαλάς μέσα σου για πολύ καιρό. Ήταν μια από τις σπουδαιότερες εμπειρίες της ζωής μου και στο στάδιο της προετοιμασίας και στο πλαίσιο της συνεργασίας με όλους. Κύλισε πολύ ομαλά, που είναι για μένα πολύ σημαντικό πέρα από το αποτέλεσμα, αλλά και σε επίπεδο αποτελέσματος αισθάνομαι πολύ ικανοποιημένος. Η εμπειρία της περιοδείας ήταν πρωτόγνωρη και πολύ όμορφη. Στην αρχή βέβαια είσαι αποσυντονισμένος, γιατί έχεις φτιάξει κάτι για ένα συγκεκριμένο χώρο (Επίδαυρος) και μετά πρέπει να αλλάξεις και να το προσαρμόζεις κάθε φορά. Αλλά το σημαντικό είναι ότι αισθάνομαι ευλογημένος γι’ αυτή την εμπειρία που βίωσα. Αισθάνομαι επίσης ότι προχώρησα και στο πλαίσιο της συνεργασίας κι επικοινωνίας με τους ανθρώπους, λόγω της τόσο μεγάλης κλίμακας δουλειάς που ήταν η παραγωγή της «Ηλέκτρας», αλλά και καλλιτεχνικά εντοπίζω πράγματα που με απασχόλησαν και βρήκα ένα τρόπο να υλοποιηθούν και κάποια νέα επίσης που λίγο-λίγο άρχισα ν’ αγγίζω μέσω αυτής της διαδικασίας. Μου έδωσε υλικό για επόμενα πράγματα που θέλω να κάνω και είναι μια από τις σπάνιες φορές που η συνειδητοποίηση συνέβη εκείνη τη στιγμή που έκανα την Ηλέκτρα κι όχι αργότερα.

Πώς αισθάνθηκες λίγο πριν την πρεμιέρα της «Ηλέκτρας» στην Επίδαυρο;

Υπάρχει όλη αυτή η φιλολογία της Επιδαύρου σχετικά με την ενέργεια του χώρου, που πίστευα ότι θα ήμουν εντελώς φρικαρισμένος λίγο πριν την πρεμιέρα. Τ’ άκουγα όλα αυτά μ’ ένα εσωτερικό χαμόγελο. Σέβας και δέος εξακολουθώ να νιώθω για την Επίδαυρο, αλλά δεν είχα προσωπική εμπειρία και θεωρούσα ότι όλα τα λόγια αυτά είχαν μια δόση υπερβολής. Προς μεγάλη μου έκπληξη, τελικά όλα αυτά είναι αλήθεια. Από τη στιγμή που μπήκαμε στο θέατρο και έγινε η πολλή δουλειά, ένιωσα κάτι που δεν έχω ξανανιώσει.

Βεβαίως έχει να κάνει με τον ανοιχτό χώρο. Εγώ είχα εμπειρία μόνο από κλειστούς χώρους. Εκεί, είσαι έξω στη φύση, είσαι μακριά από την πόλη, έχεις πάει αποκλειστικά για την παράσταση, όλο αυτό λοιπόν εμένα μου δημιούργησε μια εσωτερική ησυχία. Σαν αυτός ο χώρος να σε βάζει στη θέση σου! Είσαι ανάμεσα σε βράχους, πέτρες και δέντρα και σκέφτεσαι, εντάξει, αυτό έχεις φτιάξει τώρα, κάτσε κι αντιμετώπισε το. Οπότε αγωνία μπορεί να είχα, αλλά δεν είχα άγχος. Γιατί στο άγχος υπάρχει μέσα πολλή αυταρέσκεια και αυτό δεν αφορά τη δουλειά. Με απασχολεί η απεύθυνση, αλλά κυρίως προσπαθώ να είμαι συνεπής με τη δουλειά μου. Τώρα το τι θα έρθει, κανείς δεν μπορεί να το προβλέψει.

Αντιμετώπισες τη δυσπιστία;

Όποιος βρίσκεται σε συνεργασία με αυτό τον θεσμό, είναι δεδομένο ότι θ’ ακούσει πολλά πράγματα. Και να μην ήμουνα εγώ και να ήταν κάποιος άλλος, πάλι ίδιες συμπεριφορές θα έβλεπες. Το να δέχεσαι άκριτα την γνώμη του οποιουδήποτε, δεν αντέχεται. Είναι από τα πράγματα που δεν παίρνω προσωπικά.

Σου ανοίγεται πιστεύεις ένας άλλος δρόμος μετά από μια τέτοια δουλειά και επιτυχία;

Δεν ξέρω, θα το δείξει ο χρόνος. Με ενδιαφέρει η τραγωδία και τώρα αγάπησα και τον ανοιχτό χώρο. Αγαπώ πολύ τη δουλειά μου και θέλω να βρίσκω τρόπους να πηγαίνω ένα βήμα παραπέρα. Σίγουρα δεν θα χαρώ, αν το επόμενο που κάνω δεν έχει επιτυχία, αλλά κάτι κρατάς και κάτι αφήνεις, ακόμα κι αν αποτυγχάνεις. Κάποια πράγματα παραστασιακά δεν λειτουργούν, άλλα λειτουργούν. Προτιμώ να δοκιμάζω και να δοκιμάζομαι. Σιγά σιγά μαθαίνεις να κρατάς αυτό που σε ενδιαφέρει ως προς τη δουλειά σου και την επόμενη παράσταση και τις δέκα κακές κουβέντες τις αφήνεις πίσω.

Επόμενα σχέδια;

Θα σκηνοθετήσω το έργο “Μαρία Στιούαρτ” του Σίλλερ, στο θέατρο της Οδού Κυκλάδων στα μέσα Ιανουαρίου 2019.

Έως 11 Νοεμβρίου 2018

https://www.viva.gr/tickets/theater/theatro-mpageion/hedda-gabler/

Ηedda Gabler

του Henrik Ibsen

Σκηνοθεσία: Άντζελα Μπρούσκου 

Την “Hedda Gabler” του Henrik Ibsen, κορυφαίου θεατρικού συγγραφέα του κριτικού κοινωνικού ρεαλισμού, παρουσιάζει για δεύτερη χρονιά η Άντζελα Μπρούσκου και το Θέατρο Δωματίου στο ιστορικό ξενοδοχείο «Μπάγκειον».

Η παράσταση που καθήλωσε την περασμένη σεζόν το ενδιαφέρον του κοινού, επιστρέφει από τις 11 Οκτωβρίου με ανανεωμένη διανομή, στον χώρο, όπου η παρουσίασή της τον Φεβρουάριο του 2018 συνέβαλε στην ανανέωση της πολιτιστικής ζωής της πόλης στην περιοχή της Ομόνοιας.

Το ξενοδοχείο – σύμβολο στο κέντρο της Αθήνας, αρχιτεκτονικής Ερνέστου Τσίλερ, χτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα, την ίδια περίοδο όπου ο Ibsen γράφει την Hedda Gabler, γίνεται ο τόπος εξέλιξης του δράματος της ηρωίδας που καταρρέει σε ένα περιβάλλον μεγαλοαστικής παρακμής.

Η Hedda Gabler αρνείται να συμβιβαστεί στη νέα πραγματικότητα που της επιβάλλει η κοινωνική της κατάρρευση, ασφυκτιά σε έναν γάμο που ενέχει την προοπτική “ευτυχίας” έτσι όπως την επιβάλλουν τα κοινωνικά πρότυπα και παραμένει ρομαντικά προσκολλημένη στον ανεκπλήρωτο έρωτα. Με λίγα λόγια η ηρωίδα του Ibsen αψηφά την επιτέλεση του φύλου της, σε μια εποχή σημαίνουσας σημασίας του ρόλου της γυναίκας στην οικογενειακή και κοινωνική συνοχή.

Η Άντζελα Μπρούσκου σημειώνει τα εξής:

Απεικονίζοντας την παθολογία, μιας απογοητευμένης  γυναίκας, ο Ibsen με την Hedda Gabler καταθέτει την πιο ισχυρή διαμαρτυρία απέναντι σε μια διεφθαρμένη κοινωνία, αποφασισμένη  να θυσιάσει χάριν των δικών της συμφερόντων,  την ελευθερία και την  ατομική έκφραση των πιο χαρισματικών μελών της. Σήμερα η Hedda Gabler  διαγράφει μέσα από τους αιώνες την επιτέλεση του φύλου της. Τα πάντα είναι «προσποίηση». 

Οι άνδρες και οι γυναίκες δεν ανήκουν στον ίδιο αιώνα  – Henrik Ibsen

Συντελεστές παράστασης

Σκηνοθεσία – εικαστική άποψη: Άντζελα Μπρούσκου

Μουσική: Nalyssa Green

Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος

Παραγωγή: Ευάγγελος Κώνστας – Constantly Productions

Ηθοποιοί: Παρθενόπη Μπουζούρη, Ανδρέας Κωνσταντίνου, Κωνσταντίνα Αγγελοπούλου, Θάνος Παπακωνσταντίνου, Νικόλας Παπαγιάννης, Ειρήνη Αϊβαλιώτου και η Άντζελα Μπρούσκου.

Προβολή – επικοινωνία: Δημήτρης Χαλιώτης