Η Γκερνίκα ή Γκουέρνικα δεν αποτελεί απλά ένα σπουδαίο έργο τέχνης, είναι ένα μήνυμα, ένα σύνθημα κατά του φασισμού. Αυτό το έργο σε πρώτη βάση περιγράφει την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και την απόγνωση του πολέμου. Η ιστορία του είναι μεγάλη, γεμάτη περιπέτειες και κρυμμένους λαβυρίνθους, αν αυτός ο πίνακας ήταν γυναίκα τότε θα ήταν σίγουρα Αντάρτισσα.
Όλα ξεκίνησαν το 1937 καθώς πλησίαζε η παγκόσμια διεθνής έκθεση του Παρισιού που ήταν αφιερωμένη στην τέχνη και την τεχνολογία. Έτσι, τα μέλη της Δημοκρατικής Κυβέρνησης της Ισπανίας θέλοντας το έργο τέχνης που θα εκπροσωπούσε τη χώρα τους να εξέθετε τις θηριωδίες του αρχιστράτηγου Φράνκο στράφηκαν προς τον Πικάσο που είχε ήδη τύχει αναγνώρισης από τη δεκαετία του ’10 για την κυβιστική του καλλιτεχνική έκφραση και ζούσε μόνιμα στη Γαλλία. Του ζητήθηκε να δημιουργήσει έναν πίνακα για την έκθεση. Ο Πικάσο εμπνεύστηκε το έργο του τυχαία από μια εφημερίδα που έπεσε στα χέρια του που περιέγραφε την μεγάλη σφαγή, έτσι ονόμασε το έργο του Γκουέρνικα θέλοντας να εκφράσει την απέχθειά του «που βύθισαν την Ισπανία στον ωκεανό του πόνου και του θανάτου».
Πιο συγκεκριμένα, στις 26 Απριλίου του 1937 στα πλαίσια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, Γερμανοί πιλότοι της αεροπορίας των εθνικιστών βομβάρδισαν την κωμόπολη Γκερνίκα, όπου σκοτώθηκαν 1.650 άνθρωποι και ισοπεδώθηκε το 70% της πόλης με 32 τόνους εκρηκτικά. Παρ΄ όλο που ο ίδιος ο Πικάσο είχε να πάει στην Ισπανία περίπου τρία χρόνια αυτό δεν στάθηκε εμπόδιο για αυτόν. Αντιθέτως τα συναισθήματα διογκώθηκαν με αποτέλεσμα να δημιουργήσει ένα από τα σπουδαιότερα έργα του, περιγράφοντας με αλληγορικό τρόπο τον τρόμο και τον θάνατο.
Όταν λοιπόν στη συνέχεια ο Φράνκο κατέλαβε την εξουσία το 1939 και παράλληλα με το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τα πράγματα έγιναν επικίνδυνα, για να αποφευχθεί η καταστροφή του έργου, ο πίνακας φυγαδεύτηκε στις ΗΠΑ. Έμεινε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης για πολλά χρόνια ενώ ο Πικάσο είχε δηλώσει πως δεν θα επέστρεφε ο πίνακας στην Ισπανία προτού αποκατασταθεί πλήρως η δημοκρατία απαντώντας με αυτά του τα λόγια στην ανοιχτή πρόσκληση που του έκανε ο Φράνκο να φέρει την Γκουέρνικα στην Ισπανία.
Παρ΄ όλα αυτά, όσο η Γκερνίκα βρισκόταν στην Αμερική έπεσε θύμα βανδαλισμού και μάλιστα από έναν ακτιβιστή «Τραγική Ειρωνεία», τον Tony Shafrazi, ο οποίος έγραψε με σπρέι «KILL ALL LIES» στον πίνακα και την ώρα που η ασφάλεια του Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης τον συνελάμβανε ούρλιαζε: «Φωνάξτε τον έφορο του μουσείου, εγώ είμαι ένας καλλιτέχνης”. Μετά από αρκετά χρόνια (1992) το έργο επιστράφηκε στην Ισπανία όταν η δημοκρατία είχε αποκατασταθεί, μετά το θάνατο της ναζιστικής μορφής του Φράνκο, και μεταφέρθηκε αισίως στην σημερινή του θέση στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης “Βασίλισσα Σοφία” στη Μαδρίτη.
Υπάρχουν βέβαια και πολλές άλλες αναφορές για το πώς ο Πικάσο αντέδρασε πέρα από το καλλιτεχνικό του έργο απέναντι στο Ναζισμό της εποχής του. Η πιο χαρακτηριστική στιγμή ήταν όταν βρισκόταν στη Γαλλία την περίοδο που οι Γερμανοί εισήλθαν στο Παρίσι. Στην προσπάθειά τους να βρουν καλλιτεχνικούς θησαυρούς και να τους κατασχέσουν, ένας Γερμανός αξιωματικός της Γκεστάπο έδειξε σε φωτογραφία τον πίνακα «Γκερνίκα» στον ίδιο τον Πικάσο που είχε προσαχθεί ρωτώντας τον: «Αυτόν τον πίνακα εσείς τον κάνατε;” κι εκείνος απάντησε με θάρρος «ΌΧΙ, ΕΣΕΙΣ”. Είχε προηγηθεί το γερμανικό «μποϋκοτάζ» του πίνακα και συγκεκριμένα ο επίσημος γερμανικός οδηγός για τη διεθνή έκθεση του Παρισιού προέτρεπε τους επισκέπτες να μην πάνε να δουν το έργο του Πικάσο, το οποίο αποκαλούσαν “συνονθύλευμα από μέρη του σώματος που κάθε τετράχρονος θα μπορούσε να ζωγραφίσει”. Αιτία για αυτό ήταν φυσικά το αντιφασιστικό μήνυμα του πίνακα και η ως γνωστόν απέχθεια του Χίτλερ στη μοντέρνα τέχνη.
Παρ΄ όλο που ο ίδιος ο Πικάσο απέφυγε να ζωγραφίσει αεροπλάνα, βόμβες ή ερείπια που θα ήταν πιο ευδιάκριτο το μήνυμα που ήθελε να περάσει, ενόχλησε πολλούς μεν, αλλά προβλημάτισε και γοήτευσε από την άλλη την διεθνή καλλιτεχνική κοινότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της απορίας τους ήταν οι δύο κυρίαρχες μορφές του έργου, ο ταύρος και το πληγωμένο άλογο, τα διαμελισμένα κορμιά και οι τέσσερις γυναίκες που ουρλιάζουν κρατώντας νεκρά μωρά.
Αρχικά, ο Πικάσο πειραματίστηκε ακόμα και με τα χρώματα, αλλά κατέληξε στο άσπρο-μαύρο και σε αποχρώσεις του γκρι, καθώς θεώρησε ότι έτσι δίνει μεγαλύτερη ένταση και έμφαση στο θέμα και στην κατάσταση. Αμέτρητες φορές μετακίνησε φιγούρες και μορφές πριν καταλήξει στην οριστική τους θέση, όπως συνήθιζε άλλωστε να λέει: “Η αφαίρεση του χρώματος και του ανάγλυφου αποτελεί διακοπή της σχέσης του ανθρώπου με τον κόσμο. Όταν διακόπτεται δεν υπάρχει πια η φύση ή η ζωή”. Οι κριτικοί τέχνης προσπαθούσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα να “αποκρυπτογραφήσουν” το νόημα των συμβολισμών στην Γκουέρνικα. Ρωτώντας τον Πικάσο να εξηγήσει τη λειτουργία αυτών των πλασμάτων στον πίνακά του “του αλόγου και του ταύρου”, εκείνος απάντησε μ΄ έναν εύστοχο τρόπο: “Αυτός ο ταύρος είναι ένας ταύρος και αυτό το άλογο είναι ένα άλογο, όλοι θέλουν να καταλάβουν τη ζωγραφική μου, γιατί δεν προσπαθείτε να καταλάβετε το κελάηδημα των πουλιών, τα λουλούδια; Υπάρχουν τόσα πράγματα γύρω σας που δεν τα καταλαβαίνετε, που δεν τα βλέπετε, γιατί πρέπει οπωσδήποτε να καταλάβετε τη ζωγραφική;” και συνέχισε λέγοντας: “Κάθε πράξη δημιουργίας είναι πρώτα μια πράξη καταστροφής”.
Ίσως η εικόνα ενός γεγονότος σοκάρει πολύ περισσότερο από την πραγματικότητα, αφού οι άνθρωποι που μπορούν και κάνουν πολλά έχουν άγνοια της θηριωδίας των πράξεών τους, όταν τα κάνουν. Τη στιγμή της πράξης, είναι φυσικό, πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει; Και εξάλλου το μέγεθος, πάντα εκ των υστέρων το αντιλαμβάνεται κανείς.
Οι εποχές απ΄ την άλλη, επαναλαμβάνονται σαν άλλα γεωμετρικά σχέδια, σαν ομόκεντροι κύκλοι, ενώνονται και συνθέτουν το παρόν. Τα σχήματα μπορεί να είναι διαφορετικά, η θεματολογία όμως πάντα ίδια. Η Γκουέρνικα αποτελεί ένα έργο τέχνης που θα μείνει αναλλοίωτο στην ιστορία, πάντα σύγχρονο, όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσο υπάρχει κατακτητής και κατακτημένος, όσο θα γίνονται πόλεμοι κάθε μορφής, όσο θα αφανίζονται ζωές στο βωμό της ματαιοδοξίας, της επεκτατικής λογικής, του χρήματος, των εκάστοτε τσιφλικάδων του διεθνούς σκηνικού. Όταν η ίδια η ζωή παύει να έχει αξία από μόνη της, τότε η τέχνη έρχεται καμιά φορά να κυοφορήσει το σπόρο της σωτηρίας, μόνο όταν ο καλλιτέχνης έχει καταφέρει να διατηρήσει τις αυτονόητες ανθρώπινες ευαισθησίες του. Και μπορεί τότε και καταγγέλλει και γίνεται η φωνή των λαών, ιδίως όποτε δεν έχουν δύναμη να σηκώσουν ανάστημα, όποτε τους στερούν το νερό και το ψωμί, το δικαίωμα στην ελευθερία.
Αν δει κανείς με προσοχή τον πίνακα, θα μπορέσει να διακρίνει πολλά κρυμμένα νοήματα στο βάθος, πέρα απ΄ τη σημαία της Ισπανίας που αχνοφαίνεται, πέρα απ΄ τις μανάδες που ουρλιάζουν και τα διαμελισμένα πτώματα. Σας θυμίζει κάτι απ΄ αυτό που ζούμε τώρα; Σας θυμίζει κάτι απ΄ τους ίδιους τους εαυτούς σας; Σήμερα δεν ζούμε μέσα σε μία «σύγχρονη» Γκουέρνικα, σε μια επανάληψη της ίδιας ιστορίας αυτού του πίνακα. Η σύγχρονη Γκερνίκα είναι η σημερινή Συρία, ο βανδαλισμός της ανθρώπινης ζωής, πόσα πτώματα, πόσα βρέφη, πόσο πόνο, πόσο αίμα, πόσος θάνατος ακόμη χωρά ένας τετράγωνος καμβάς… Αυτός ο πίνακας δεν περιγράφει μόνο ένα γεγονός και ένα σύμβολο, αλλά πρώτα και κύρια τον καθένα από εμάς, που η αγριότητα και η έλλειψη ευαισθησίας τον διαμελίζει, η αδηφαγία ακόμη τον οδηγεί στη φρίκη και στο θάνατο.
Σύγχρονη, επίκαιρη και παντοτινή η Γκουέρνικα. Να μη γίνουμε Γκουέρνικες. Να μην τις επαναλάβουμε. Αν μπορεί ακόμα κανείς να ελπίζει κάτι τέτοιο, αλλά αυτό είναι μια απατηλή σκέψη σχεδόν ονειρική, καλύτερα όμως να τρέφεσαι με το «Αν” και το “Ίσως” παρά με την βεβαιότητα πως αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ. Αν το σκεφτούμε και διαφορετικά κάποιοι πίστεψαν ακόμα και αν είναι τώρα μακριά, αποτελούν σύμβολα ελευθερίας, γιατί πίστεψαν πως όλα είναι δυνατά, ίσως ο κόσμος αλλάξει αλλά όχι μόνος του, ίσως, ίσως αν…
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.