Μετά την επίσκεψή μας στις αυτοδιαχειριζόμενες Εκδόσεις των Συναδέλφων στην Αθήνα, είπαμε να πάμε πιο βόρεια και να μιλήσουμε με άλλη μία αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα στο χώρο του βιβλίου που έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη, τις Ακυβέρνητες Πολιτείες. Ο τίτλος αναφέρεται ξεκάθαρα στο έργο του Στρατή Τσίρκα. Γιατί όμως Ακυβέρνητες Πολιτείες; Ακυβέρνητες όπως λέμε αυτοδιαχειριζόμενες; “Το ‘αυτοδιαχειριζόμενο’ συνάδει με το ‘ακυβέρνητο’ στο βαθμό που κυβερνούμενο είναι το υποταγμένο και υποχρεωμένο να υπακούει σε κανόνες για την ύπαρξη των οποίων δεν έχει καν ερωτηθεί, απλώς εξαναγκάζεται να ακολουθήσει” μας απαντούν, δείχνοντας τον συμβολισμό που παραπέμπει στην αυτοδιαχείριση, και σε αυτό που λέμε “χωρίς αφεντικά”.
Οι Ακυβέρνητες Πολιτείες είναι μια αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα βιβλίου & εντύπου, όπως αναφέρεται και στον υπότιτλο στο όνομά τους. «Στην ουσία είναι ένας συνεργατικός συνεταιρισμός 5 ανθρώπων, που οι περισσότεροι δουλεύαμε στον κλάδο του βιβλίου, εργαζόμενοι σε διάφορες θέσεις: στις αποθήκες, στην πώληση, στην επιμέλεια κ.α.» μας λένε σχετικά με τη σύσταση της κοινότητας αυτής.
«Όταν η ‘κρίση’ , δηλαδή ο αντεργατικός οδοστρωτήρας, πέρασε πάνω και από τις επιχειρήσεις και τα βιβλιοπωλεία που εργαζόμασταν, βρεθήκαμε, όπως και εκατομμύρια άλλοι συνάδελφοι στην ανεργία» μας εξηγούν, κάνοντας μια αναδρομή στο πως δημιουργήθηκαν οι Ακυβέρνητες Πολιτείες. Ο μοναδικός τρόπος που τους είχε απομείνει για να μπορέσουν να παραμείνουν στον κλάδο του βιβλίου ήταν να συνεχίσουν να εργάζονται πάνω στο αντικείμενο που γνωρίσανε «ήταν να συνεργαστούμε για να διαμορφώσουμε έναν διαφορετικό χώρο. Έναν χώρο που θα μπορούσαμε να στεγάσουμε τις ανάγκες μας, αλλά και να ορίσουμε, εμείς αυτή τη φορά, κι όχι τ΄ αφεντικά μας, τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το βιβλίο, την έκδοση και την ίδια την γνώση» μας λένε χαρακτηριστικά.
«Η ιδέα των Ακυβέρνητων Πολιτειών γεννήθηκε από την ανάγκη. Όμως μαζί με την ανάγκη είχαμε μπροστά μας και το παράδειγμα» μας εξηγούν σχετικά με τη γέννηση της ιδέας δημιουργίας τους, αναφερόμενοι φυσικά στο παράδειγμα των Εκδόσεων των Συναδέλφων στην Αθήνα, που τους ενέπνευσε και δρομολόγησε τις ιδέες τους στην ίδια κατεύθυνση: «Μοιραζόμαστε μαζί τους και το ‘πρόταγμα’ που ζητάμε: Μια κοινωνία των ελεύθερα συνεταιριζόμενων παραγωγών, χωρίς σχέσεις υποταγής, εκμετάλλευσης και εξαναγκασμού».
Έτσι, 16 μήνες μετά την εμφάνιση τους, οι Ακυβέρνητες Πολιτείες «είναι κάτι περισσότερο από έναν συνεταιρισμό ανέργων» όπως μας υπογραμμίζουν. «Είναι ένα βιβλιοπωλείο που σέβεται τη δουλειά των συγγραφέων, αλλά και όλων των εργαζομένων στον κλάδο. Είναι ένα βιβλιοπωλείο που σέβεται τους αναγνώστες του και δεν υποκύπτει στα εύκολα ‘ευπώλητα’ των σουπερ-μάρκετ βιβλίων», αυτές είναι οι Ακυβέρνητες Πολιτείες για τους δημιουργούς και εργαζομένους της. Είναι όμως και ένας χώρος που μπορεί να φιλοξενηθεί, να συζητηθεί και να διακινηθεί η κριτική σκέψη, κι αυτό φαίνεται από τις συζητήσεις και τις παρουσιάσεις βιβλίων που διοργανώνουν σε σταθερή βάση.
«Για εμάς, τους εργαζόμενους στις Ακυβέρνητες Πολιτείες, είναι το δεύτερο σπίτι μας». Ένα σπίτι που έχουν φτιάξει μόνοι τους και το λειτουργούν οι ίδιοι με αγάπη, μεράκι και πολλή δουλειά κι αυτό γιατί τους ενώνει η αγάπη τους και ο σεβασμός για το βιβλίο. «Στην κοινωνία που ζούμε, ακόμα και ο αέρας ή το νερό, ακόμη και η φαντασία και τα όνειρα, υπάγονται στην αδηφάγο λογική του κέρδους. Έτσι και το βιβλίο σήμερα δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα εμπόρευμα. Ένα εμπόρευμα που για άλλους σημαίνει απλήρωτη και καταναγκαστική εργασία και για άλλους τεράστια κέρδη» μας εξηγούν σχετικά με την άποψη που έχουν για το βιβλίο. «Εμείς ισχυριζόμαστε ότι θα πρέπει να παλέψουμε να σταματήσουμε αυτό το γεγονός. Ότι το βιβλίο, όπως και γενικότερα η γνώση, πρέπει να διαχέεται ελεύθερα στην κοινωνία, δίχως μεσάζοντες κι εμπόρους» μας λένε, εκθέτοντας τις σκέψεις τους γύρω από το πώς θα πρέπει να αντιμετωπίζεται το βιβλίο. Μέχρι να γίνει, όμως αυτό, «οφείλουμε τουλάχιστον να αντιμετωπίζουμε το βιβλίο με σεβασμό» τονίζουν και το αντιμετωπίζουν «σαν ένα εργαλείο χρήσιμο για την κοινωνική κριτική, για την ψυχική ανάταση του ανθρώπου, για την ιστορία των γενιών καταπίεσης που παλεύουμε να βάλουμε πίσω μας».
Τους ρωτάμε αν θεωρούν ότι η αυτοδιαχείριση είναι ρεύμα στα χρόνια της κρίσης και αν μπορεί να εδραιωθεί ως κανόνας. Η αυτοδιαχείριση, ως αντανακλαστικό άμυνας έχει σε έναν βαθμό εμφανιστεί στη χώρα μας τα χρόνια της κρίσης. Δεν είναι τυχαίο που έχουν ξεπροβάλλει τόσα πολλά εγχειρήματα, κυρίως είναι αλήθεια στον τομέα των υπηρεσιών. Παρ΄ όλα αυτά η εργατική αυτοδιαχείριση, δεν έχει μόνο αυτόν τον πυλώνα. Για να εδραιωθεί θα πρέπει να υπάρξουν αγώνες που αμφισβητούνε την ίδια την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Να βάλουν στο στόχαστρο, λοιπόν, αυτή τη βασική συστημική λειτουργία, την ιδιοκτησία. Τόσο βασική, που οι άνθρωποι σήμερα την θεωρούν κάτι σαν φυσική νομοτέλεια. Άρα, λοιπόν, αν θέλουμε να εδραιωθεί η αυτοδιαχείριση σαν κανόνας, τότε πρέπει να δούμε όχι μία ΒΙΟΜΕ, που είναι και το μοναδικό σημερινό παράδειγμα τέτοιου αγώνα, αλλά δεκάδες ακόμη μεγαλύτερους και σε όλους τους τομείς της οικονομίας.
Η αυτοδιαχείριση δεν είναι εύκολη υπόθεση. Θέλει πολλή δουλειά, θέληση και μεγάλη υπομονή για να μπορέσει κανείς να λειτουργήσει κάτι από το μηδέν. Αναρωτιόμαστε ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, όντας μέλη μιας αυτοδιαχειριζόμενης κοινότητας που δουλεύει ένα βιβλιοπωλείο. «Οι δυσκολίες είναι κυρίως οικονομικής φύσης», καθώς μια ομάδα ανέργων, δεν είναι ούτε επενδυτές, ούτε επιχειρηματίες. «Απ΄ αυτή την άποψη η σταθερότητα και η ανοδική πορεία των Ακυβέρνητων Πολιτειών είναι ένα μικρό επίτευγμα που κρατάμε στα “συν” της προσπάθειάς μας. Από την άλλη η ισοτιμία, η ισονομία και η άμεση δημοκρατία, αντί να δημιουργούν προβλήματα όπως διατείνονται οι θιασώτες του φιλελευθερισμού, αντιθέτως, μας έχουν ενώσει στις δυσκολίες, μας έχουν δυναμώσει και συγκροτήσει καλύτερα στο τι είμαστε ο καθένας χωριστά» μας απαντούν. «Μέσα από τις Ακυβέρνητες Πολιτείες μας φανερώνονται κάθε μέρα, ψήγματα μικρά και λίγα, αλλά υπαρκτά, μιας κοινωνίας χωρίς αφεντικά. Αυτό είναι το μεγαλύτερο μάθημα που έχουμε πάρει» είναι τα λόγια τους, που δίνουν στην αυτοδιαχείριση ένα θετικό πρόσημο και ένα πρόταγμα για μια άλλη κοινωνία.
Σε αυτή την κατεύθυνση, οι Ακυβέρνητες Πολιτείες συνεργάζονται και δικτυώνονται και με άλλα συνεργατικά εγχειρήματα και κολεκτίβες, που στόχο έχει την «ισχυροποιήση του παραδείγματος της εργατικής αυτοδιαχείρισης, την ενδυνάμωση των σχέσεων μεταξύ κολεκτιβών και συνεργατικών εγχειρημάτων, την υπεράσπιση των εργατικών αναγκών που τόσο βάρβαρα καταπατούνται στις μέρες μας» όπως υποστηρίζουν.
«Στις Ακυβέρνητες Πολιτείες εργαζόμαστε σε ένα περιβάλλον που το διαμορφώνουμε εμείς, με 30 ώρες εβδομαδιαία εργασία, με σεβασμό στις ανάγκες και τον χρόνο της ζωής μας» μας εξηγούν σχετικά με τον τρόπο δουλειάς και τα πλεονεκτήματα να δουλεύεις σε μια τέτοια κολεκτίβα, τα οποία δεν συνάντησαν πουθενά όσα χρόνια δούλευαν στον κλάδο του βιβλίου.
Παρά τις όποιες δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζουν, η ανταπόκριση του κόσμου είναι αυτή που τους δίνει ελπίδα και αισιοδοξία για το μέλλον. «Γνωρίζαμε όταν ξεκινούσαμε το εγχείρημα ότι στην αγορά του βιβλίου της Θεσσαλονίκης, υπήρχε κενό για ένα βιβλιοπωλείο του κοινωνικού κινήματος», και γι’ αυτό στηρίχτηκαν πολύ γρήγορα από «ανθρώπους αγωνιστές, φοιτητές και εργαζόμενους, που έβρισκαν πια με μεγαλύτερη ευκολία τις αναγνώσεις που αλλού αγνοούσαν ή υποβάθμιζαν» αλλά όπως σημειώνουν χαρακτηριστικά «μπορεί κανείς να συναντήσει και ανθρώπους που αγκάλιασαν το εγχείρημα χωρίς να είναι κατ΄ ανάγκη αριστεροί ή αντιεξουσιαστές».
Για το τέλος, αφήσαμε τις πέντε δικές τους προτάσεις βιβλίων, που έκαναν για τους αναγνώστες μας, πέντε βιβλία που αγαπάνε και θεωρούν αξιόλογα, χωρίς σειρά προτίμησης:
1.Οι λέξεις της σιωπής, από τις εκδόσεις των Ξένων
Κείμενα του EZLN που υπογράφουν οι εξεγερμένοι υποδιοικητές Μάρκος και Μοϊσές, και έχουν γραφτεί από τον Δεκέμβριο του 2012 μέχρι τον Μάιο του 2014. Από τις 21 Δεκεμβρίου 2012 μέχρι τις 25 Μαΐου 2014, ο EZLN δημοσιεύει ένα “μοίρασμα” από αειθαλή κείμενα στα οποία μας καλούν να δούμε τις εκκωφαντικές σιωπές τους και να ακούσουμε τα αξιοπρεπή λόγια τους. Να αισθανθούμε την “Ελευθερία σύμφωνα με τους/τις Ζαπατίστας” και να σκεφτούμε την πρακτική της εξεγερμένης αυτονομίας στις ιθαγενείς ζαπατίστικες κοινότητες. Τα έσοδα της έκδοσης αυτής θα διατεθούν για να ενισχύσουν τη βάση της αυτόνομης εξεγερμένης πραγματικότητας.
2.Εμείς, από τις εκδόσεις Εξάρχεια
Η δυστοπία του ρώσου συγγραφέα Γιεβγκιένι Ζαμιάτιν επηρέασε τον 20ο αιώνα όσο κανένα άλλο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Το αριστούργημά του ενέπνευσε τον Τζορτζ Όργουελ να γράψει το 1984, επηρέασε άμεσα την Ayn Rand (Anthem), την Ursula k. Le Guin (Ο αναρχικός των δύο κόσμων), έμμεσα τον Kurt Vonnegut (Player Piano), καθώς και πληθώρα δημιουργών της 7ης τέχνης και των κόμικς. Σ΄ έναν γυάλινο κόσμο, όπου όλα είναι ορατά, η μαθηματική σκέψη ελέγχει απόλυτα τις ζωές των ανθρώπων. Ο D-503 είναι ο κατασκευαστής του ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΗ, του διαστημικού οχήματος που θα επιβάλλει τον ευεργετικό ζυγό της λογικής στους λαιμούς των αγνώστων όντων που κατοικούν σε άλλους πλανήτες και οι οποίοι ίσως να ζουν ακόμη στην πρωτόγονη κατάσταση, γνωστή και ως ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Το βιβλίο αυτό είναι οι σημειώσεις του, που θα ταξιδέψουν με τον ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΗ στο διάστημα. Ο D-503 γνωρίζει όμως τον έρωτα και τα πράγματα θα πάρουν απροσδόκητη τροπή. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
3.Αυτοδιαχείριση, μια ιδέα πάντα επίκαιρη, από τις εκδόσεις των Συναδέλφων
Τι είναι η αυτοδιαχείριση; Τι διδάγματα μπορούμε να αποκομίσουμε από την εμπειρία εγχειρημάτων αυτοδιαχείρισης του παρελθόντος αλλά και του παρόντος; Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια μικρή αναδρομή στα εγχειρήματα αυτοδιαχείρισης, στα όρια και τις δυνατότητές τους είτε σε επαναστατικές περιόδους είτε στην πραγματικότητα των σύγχρονων αγώνων: οι εργοστασιακές επιτροπές στη Ρωσία της περιόδου 1917-1921, η Ισπανία της περιόδου 1936-1939, η Γιουγκοσλαβία των δεκαετιών του ’60 και του ’70, η ωρολογοποιία LIP στη Γαλλία το 1973, η Αργεντινή, η Βραζιλία και το Μεξικό του σήμερα μαζί με κάποιες εμπειρίες και κινήματα στον Καναδά, την Ελβετία, την Ιταλία και τη Μ. Βρετανία τις τελευταίες δεκαετίες. Το βιβλίο είναι μια συλλογική προσπάθεια της Alternative Libertaire της Γαλλίας και της Union Communiste Libertaire του Κεμπέκ.
4.Λαϊκή ιστορία του κόσμου, από τις εκδόσεις Τόπος
Η πρώτη ιστορία που εξετάζει την παγκόσμια πορεία του Ανθρώπου από την πλευρά των αδυνάτων. Καμία άλλη παγκόσμια ιστορία δεν πραγματοποιεί αυτόν τον άθλο τόσο συναρπαστικά, τόσο τεκμηριωμένα, και με τόσο πρωτότυπη μέθοδο. Πώς έφτασε η ανθρώπινη κοινωνία στο δυσοίωνο σημείο που βρίσκεται σήμερα; Πώς διαμορφώθηκαν και πώς εγκαθιδρύθηκαν, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου, οι αυταρχικές εξουσίες, οικονομικές, πολιτικές, ιδεολογικές; Πώς οι εξουσίες αυτές υποχρέωσαν εκατομμύρια ανθρώπους, που με τον μόχθο τους οικοδόμησαν την πρόοδο, να έχουν ελάχιστα δικαιώματα, ελάχιστο μερίδιο στο ίδιο τους το έργο; Η “Λαϊκή ιστορία του κόσμου” είναι η Ιστορία όλων των λαών του κόσμου από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τις μέρες μας. Η “Λαϊκή ιστορία του κόσμου” είναι αυτό που ορίζει ο τίτλος της. Δίχως να απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις από τον αναγνώστη, ζωντανεύει τις βαθύτερες τάσεις της ανθρωπότητας, εκείνες που κινούνται κάτω από την επιφάνεια των εκάστοτε κοινωνιών -γεγονός που κατορθώνει με γλαφυρή, συναρπαστική γλώσσα.
5. Έθιμα ταφής, από τις εκδόσεις Ίκαρος
Στη Βόρεια Ισλανδία του 1829 η Agnes Magnúsdóttir καταδικάζεται σε θάνατο για την άγρια δολοφονία δύο ανδρών. Υποχρεώνεται να περάσει το χρόνο μέχρι την εκτέλεσή της στη φάρμα του Jón Jónsson με την οικογένειά του, την γυναίκα του και τις δύο κόρες τους. Η οικογένεια, τρομοκρατημένη που αναγκάζεται να συμβιώσει με μια καταδικασμένη δολοφόνο, αποφεύγει να της μιλήσει. Μόνον ο Tóti, που έχει οριστεί πνευματικός σύμβουλός της έχει επαφή μαζί της, προσπαθώντας να σώσει την ψυχή της. Καθώς περνά ο καιρός και έρχεται ο χειμώνας, οι δουλειές στη φάρμα τους φέρνουν όλους πιο κοντά. Η ιστορία της Agnes ξεδιπλώνεται ενώ αναδύεται και το ερώτημα της πραγματικής ή μη ενοχής της. Βασισμένο σε μια πραγματική ιστορία το Έθιμα Ταφής είναι ένα βαθιά συγκινητικό μυθιστόρημα για την προσωπική ελευθερία: πως βλέπουμε τον εαυτό μας, πως μας βλέπουν οι άλλοι, και ως που θα φτάσει ο καθένας για την αγάπη. Η Hannah Kent μέσα από τις περιγραφές της Βορείου Ισλανδίας, όπου κάθε μέρα είναι μια μάχη για την επιβίωση, θέτει ένα καίριο ερώτημα: πως μπορεί μια γυναίκα να αντέξει όταν η ζωή της εξαρτάται από τις ιστορίες των άλλων.
*Οι Ακυβέρνητες Πολιτείες βρίσκονται Αλ. Σβώλου 28, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και τις βρίσκεται ανοικτές Δευτέρα ως Παρασκευή 9 το πρωί με 9 το βράδυ και Σάββατο 10 το πρωί με 4 το μεσημέρι και μπορείτε να μάθετε περισσότερα για τα βιβλία και τις εκδηλώσεις τους στην ιστοσελίδα τους.
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.