Αλέξανδρος Παναγούλης: «Η ελευθερία είναι καθήκον, περισσότερο από δικαίωμα είναι καθήκον»

“Θέλω να νικήσω αφού δεν μπορώ να νικηθώ”

Ο Αλέξανδρος Παναγούλης ήταν πάντοτε αγωνιστής, πιο σωστά ήταν, είναι και θα είναι πάντα πρότυπο αγωνιστή. Δεν νικήθηκε ούτε με τα βασανιστήρια, ούτε στη φυλακή, ούτε ακόμα και όταν τον έβγαλαν από την μέση. Όπως φωνάζανε στην κηδεία του, ζει παρόλο που πολλοί προσπάθησαν για το αντίθετο.

Δεν ξέρω πόσοι γνωρίζουν τον Αλέξανδρο Παναγούλη ιδιαίτερα από την νέα γενιά, άλλωστε με ντροπή παραδέχομαι ότι αν και γνώριζα το όνομά του δεν γνώριζα πραγματικά τι είχε κάνει μέχρι πριν κάποια χρόνια.

Ο Παναγούλης υπήρξε πρώτα απ΄ όλα αγωνιστής και ποιητής και μετέπειτα πολιτικός. Ήταν αυτός που στις 13 Αυγούστου του 1968 αποπειράται να δολοφονήσει τον δικτάτορα Παπαδόπουλο. Είχε λιποτακτήσει πριν από το στρατό όπου και υπηρετούσε και είχε καταφύγει στην Κύπρο. Εκεί με την οργάνωση Εθνική Αντίσταση, την οποία είχε ιδρύσει, οργανώνει την δολοφονία του Παπαδόπουλου. Η απόπειρα αποτυγχάνει, κάποιοι είχαν μιλήσει και για σαμποτάζ -ότι τα υλικά που του παρείχαν δεν ήταν καλά- ο ίδιος είχε πει ότι η θέση του δεν ήταν πολύ καλή και για λίγα δευτερόλεπτα η έκρηξη δεν πέτυχε τον δικτάτορα. Ο Παναγούλης συλλαμβάνεται. Θα πει: «Δεν επιδίωξα να σκοτώσω έναν άνθρωπο. Δεν είμαι ικανός να σκοτώσω έναν άνθρωπο. Επιδίωξα να σκοτώσω έναν τύραννο».

Τα όσα ακολούθησαν αδύνατο να χαρακτηριστούν. Οι βασανισμοί που υπέστη για να σπάσει και να αποκαλύψει ποιοι τον βοήθησαν απερίγραπτοι. Ο Παναγούλης δεν σπάει, ακολουθεί την τακτική της επιθέσεως ώστε να τον βαράνε χωρίς σχέδιο και να λιποθυμά. Τον Νοέμβριο δικάζεται από το στρατοδικείο. Η ποινή δις εις θάνατο. Η εκτέλεση δεν γίνεται ποτέ καθώς οι διεθνείς αντιδράσεις ήταν έντονες.

Μεταφέρεται έτσι στις φυλακές Μπογιατίου όπου του επιβάλλεται η ποινή του εντοιχισμού. Το κελί του ήταν σαν τάφος θαμμένος στην γη. Από ΄κει προσπαθεί να δραπετεύσει λίγους μήνες μετά χωρίς επιτυχία. Η κράτηση στο Μπογιάτι ήταν μια από τις πιο δύσκολες περιόδους για τον Παναγούλη. Απομονωμένος τελείως, μέσα σε ένα υγρό τάφο -με μόνη διέξοδο τα ποιήματά του. Ακόμα και όταν του παίρνουν το χαρτί και την γραφίδα, ο ίδιος γράφει με το ίδιο του το αίμα πάνω σε γάζες και στους τοίχους του κελιού του.

Τὰ δάκρυα ποὺ στὰ μάτια μας
θὰ δεῖτε ν᾿ ἀναβρύζουν
ποτὲ μὴν τὰ πιστέψετε
ἀπελπισιᾶς σημάδια.

Ὑπόσχεση εἶναι μοναχὰ

γι᾿ Ἀγώνα ὑπόσχεση.

Το 1974 του δίνεται χάρη μαζί με άλλους πολιτικούς κρατούμενους. Φεύγει για την Ιταλία, ξαναγυρίζει όμως στην Ελλάδα για να ξαναοργανώσει την αντίσταση. Τελικά η Χούντα πέφτει. Και στις πρώτες εκλογές αναδεικνύεται βουλευτής με την Ένωση Κέντρου. Ακόμα και τότε δεν σταματά να αγωνίζεται. Παλεύει για την κάθαρση επιδιώκοντας την πολιτική απομόνωση όσων συμμετείχαν ή βοήθησαν ή συνεργάστηκαν με την Χούντα. Δικαστικοί, δημοσιογράφοι, πολιτικοί, μεγάλα πρόσωπα τα οποία ακόμα κατείχαν σημαντικές θέσεις στο νέο μεταπολιτευτικό καθεστώς χωρίς να έχουν τιμωρηθεί για την στήριξη και την συνεργασία που είχαν δώσει στην Χούντα. Ο Παναγούλης δεν το ανέχεται αυτό. Για το λόγο αυτό ανεξαρτητοποιείται από την Ένωση Κέντρου. Παράλληλα βρίσκει πρόσβαση στα απόρρητα έγγραφα της ΕΣΑ και τα δημοσιεύει.

Την Πρωτομαγιά του 1976 ο Παναγούλης δολοφονείται. Και το τονίζω γιατί πολλά sites και εγκυκλοπαίδειες λένε ότι σκοτώθηκε. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κάνεις ότι κάποιοι θέλησαν να φιμώσουν αυτή την φωνή. Τα έγγραφα που κατείχε ο Παναγούλης έκαιγαν πολλούς.

Τα αίτια του δυστυχήματος με αμάξι στη λεωφόρο Βουλιαγμένης ποτέ δεν διευκρινίστηκαν. Πολλά ακούστηκαν, οι ένοχοι ποτέ δεν πιάστηκαν και αν και αποδείχτηκε ότι το παρακράτος ζούσε ακόμα, το πόρισμα κατέληξε σε… ατύχημα.

Αυτόν τον άνθρωπο, που αφιέρωσε την ζωή του για την Δημοκρατία και την Ελευθερία αυτής της χώρας, που επιχείρησε να δολοφονήσει τον Παπαδόπουλο όταν κανείς δεν το τολμούσε παίρνοντας το βάρος όλης της ευθύνης, που δεν λύγισε και δεν υπέγραψε καμία μετάνοια ή χάρη, που άντεξε με αξιοπρέπεια και αγωνιστικότητα 5 χρόνια βασανισμών, αυτόν τον άνθρωπο η πολιτεία τον «τίμησε» εκδίδοντας κάτι γραμματόσημα με το πρόσωπό του, μια τηλεκάρτα, και δίνοντας ως δεύτερο (!) το όνομα του σε ένα σταθμό του μετρό… Έτσι «τιμά» η πολιτεία αυτούς που μιλούν, αντιστέκονται και παλεύουν, αυτούς που δεν έζησαν σαν χαφιέδες ή τσιράκια, σαν υπηρέτες συμφερόντων και μεγαλοπολιτικών, αυτούς που επειδή είπαν τον Παπανδρέου προδότη και δεν ήταν σύντροφοι του ΚΚΕ τους έφαγε η μαρμάγκα της ιστορίας.

“Μην αφήνετε τον εαυτό σας να παρασύρεται από τα δόγματα, τις στολές, τις δοξασίες, μην αφήνετε τον εαυτό σας να εξαπατάται από αυτόν που σας κυβερνά, από αυτόν που σας υπόσχεται, από αυτόν που σας φοβίζει, από αυτόν που θέλει να αντικαταστήσει έναν αφέντη μ’ έναν καινούργιο αφέντη, μην είστε κοπάδι, για το Θεό, μην καλύπτεστε πίσω από τα φταιξίματα των άλλων, να αγωνίζεστε, να σκέφτεστε με το μυαλό σας, να θυμάστε ότι ο καθένας είναι κάποιος, ένα πολύτιμο, υπεύθυνο άτομο, δημιουργός του εαυτού του, να το υπερασπίζεστε το εγώ σας, πυρήνα κάθε ελευθερίας, η ελευθερία είναι καθήκον, περισσότερο από δικαίωμα είναι καθήκον.

Η επανάσταση δεν υπαγορεύεται. Υπάρχει μία και μόνο δυνατή επανάσταση κι είναι εκείνη που κάνουμε μόνοι μας, εκείνη που ωριμάζει στο κάθε άτομο, που αναπτύσσεται μέσα του αργά, με υπομονή, με ανυποταξία! Η επανάσταση είναι υπομονή, είναι ανυποταξία, δεν είναι βιασύνη, δεν είναι χάος, δεν είναι αυτό που σας διηγούνται οι δημαγωγοί με τη μαγική ράβδο. Μη δίνετε προσοχή σε όποιον σας υπόσχεται θαύματα, μη δίνετε προσοχή σε όποιον αναλαμβάνει να αλλάζει τα πράγματα ώσπου να πεις τρία σαν μάγος. Οι μάγοι δεν υπάρχουν. Τα θαύματα δεν υπάρχουν. Οι αρχηγοί σας κοροϊδεύουν, ηλίθιοι, που είστε συνηθισμένοι να σας σέρνουν όλοι από τη μύτη, να υποκύπτετε. Αυτή η επίφαση της δημοκρατίας μπορεί να σβήσει με ένα φύσημα αν ακολουθήσετε τις φλυαρίες των ψευτοεπαναστατών! Ας την κρατήσουμε σφιχτά τη λίγη αυτή ελευθερία που μας χαρίστηκε με το αίμα της Κύπρου. Χαρισμένη, ναι, και η χαρισμένη ελευθερία δίνει πάντοτε πικρούς καρπούς.”