Η παράσταση «Καντίντ ή η Αισιοδοξία» σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου στο θέατρο Πόρτα είναι μια διασκευή του σκηνοθέτη πάνω στο ομώνυμο έργο του Voltaire, “Candide”, ένα φιλοσοφικό αφήγημα. Ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα, καθώς το έργο αποτελείται από μικρά επεισόδια, το σύνολο 30, και η συρραφή τους και απόδοσή τους φαντάζει αδύνατη. Αυτή την εντύπωση μαζί με μεγάλη περιέργεια είχα, μέχρι να το δω επί σκηνής. Γιατί ο Θωμάς Μοσχόπουλος ξανά, μετά τη «Δίκη του Κ», έστησε μια θαυμάσια παράσταση με τη συμβολή ταλαντούχων ηθοποιών και συνεργατών.
Πρέπει να αναφέρω εδώ, για την ιστορία, πως το φιλοσοφικό αφήγημα (ένα είδος που μετά το «Χίλιες και μία Νύχτες» γνώρισε μεγάλη άνθηση) άρεσε ιδιαίτερα στον Βολταίρο, καθώς έβρισκε την ευκαιρία μέσα από μια ιστορία ευχάριστη να διαδώσει τις ιδέες του, σαν ένα παιχνίδι. Διηγούταν ιστορίες που εξάπτουν την φαντασία, το θέμα τους είχε σαν βάση δύο ερωτευμένους που προσπαθούν να ξανασμίξουν και, γύρω από αυτό τον πυρήνα, μυριάδες περιπέτειες εξελίσσονταν (ταξίδια, μετακινήσεις, ναυάγια, μονομαχίες, πόλεμοι, απρόοπτα).
Λίγα είναι γνωστά για τη γένεση του Candide, εκτός από το γεγονός ότι η ιστορία αναμφίβολα ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1758, ολοκληρώθηκε στα τέλη του ίδιου έτους και διαδόθηκε τον Φεβρουάριο του 1759. Το 1761 εμφανίστηκε μια αυξημένη σε περιεχόμενο έκδοση. Η επιτυχία που είχε σε ευρωπαϊκό επίπεδο ήταν τεράστια, οι επανεκδόσεις ήδη από τον πρώτο χρόνο πολυάριθμες, ενώ η επίσημη αποδοκιμασία έντονη. Το 18ο αιώνα δεν συνηθίζονταν ο συγγραφέας να υπογράφει τα βιβλία του και ιδιαίτερα τα μυθιστορήματα, “είδος ελαφρό και αναξιοπρεπές για τους ανθρώπους του πνεύματος”. Ο Βολταίρος εξέδωσε το πρώτο του διήγημα το 1747, σε ηλικία 53 ετών, αφού είχε χτίσει ήδη τη φήμη του μεγάλου συγγραφέα δοκιμασμένου σε είδη, όπως η τραγωδία, η ιστορία, η φιλοσοφική πρόζα.
Το Candide, ως φιλοσοφικό αφήγημα, δεν έχει στόχο μόνο να διασκεδάσει, αλλά και να προτείνει ένα θέμα για σκέψη, που δεν είναι άλλο από την Αισιοδοξία. Αντιπαραθέτει με τρόπο βίαιο και χαρούμενο τη μαυρίλα (noirceur) του κόσμου έναντι στη λευκότητα – αγνότητα (candeur) μιας μεταφυσικής θεώρησης. Το Candide δεν είναι ο άμεσος καρπός μιας προσωπικής κρίσης, αλλά η νευρική, οργισμένη και αποστασιοποιημένη αντίδραση ενός διανοούμενου που τον απασχολεί το ανθρώπινο είδος και η εξέλιξη των ιδεών.
Ο Βολταίρος δεν θ’ αργήσει ν’ αρχίσει τις σταυροφορίες του για την υπεράσπιση των αθώων (Calas, La Barre) ενάντια στην Αισχρότητα. Το 1756 επιχειρεί να σώσει τον άγγλο ναύαρχο Byng, τον οποίο αναφέρει και μέσα στο “Candide”.
Άρα πρέπει να πούμε ότι «δεν πάνε όλα προς το καλύτερο» στην Ευρώπη του Διαφωτισμού. Ο 7ετής πόλεμος (1756-1763) σκοτώνει πιο πολλούς ανθρώπους από το σεισμό της Λισαβόνας (1/11/1755), με αφορμή τον οποίο γεννήθηκε, σαν αντίδραση βίαιη κι αυθόρμητη, το περίφημο Ποίημα για την καταστροφή της Λισαβόνας ή Εξέταση του Αξιώματος: “Όλα είναι καλά” και το οποίο εντάσσεται στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής τότε διαμάχης γύρω από το Κακό και την Θεία Πρόνοια.
Η ιστορία του Candide
Ζούσε κάποτε στη Βεστφαλία, στον πύργο του Κυρίου Βαρώνου του Τουντέρ-τεν-Τρονκ, ένα νεαρό αγόρι, που η φύση το είχε προικίσει με τα πιο αγνά ήθη. Η φυσιογνωμία του μαρτυρούσε την ψυχή του. Είχε ευθύτατη κρίση και πνεύμα απλό. Γι’ αυτό τον λόγο του είχανε δώσει το όνομα Καντίντ, που σημαίνει Αγνός.
Όλα ήταν καλώς καμωμένα για τον Καντίντ. Ζούσε μια υπέροχη ζωή όντας ερωτευμένος με την Κυνεγόνδη, κόρη του Βαρώνου, μέχρι τη στιγμή που ο Βαρώνος τους είδε να ερωτοτροπούν. Το αποτέλεσμα ήταν να εκδιωχθεί ο Καντίντ από “τον πιο υπέροχο πύργο του κόσμου” και να ξεκινήσει γι΄αυτόν μια σειρά από τρομερές περιπέτειες, που τον έκαναν στην πορεία ν’ αναθεωρήσει την αισιοδοξία που τον διέκρινε.
Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει ένα τέτοιο έργο είναι διπλό: λογοτεχνικό και ηθικό. Χιούμορ, ειρωνεία, ζωντάνια και πνεύμα. Οι περιπέτειες που εξιστορούνται έχουν έναν εξωτισμό και προσθέτουν μια νότα γοητείας. Οι χαρακτήρες του έργου, αν και απλοϊκοί, ενσαρκώνουν ιδέες και γίνονται τύποι ανθρώπων. Έτσι το παραμύθι γίνεται το κατεξοχήν Βολταιρικό είδος και μιλάμε βέβαια για ένα αριστούργημα. Περικλείει μέσα του μεγάλη σοφία: ο άνθρωπος είναι υποταγμένος σ’ ένα τυφλό και παράλογο πεπρωμένο, αλλά η λογική του επιτρέπει να βελτιώσει λίγο τη μοίρα του. Η δουλειά και η δράση αξίζουν περισσότερο από όλους τους συλλογισμούς πάνω σ’ ερωτήσεις χωρίς απαντήσεις. Η ανεκτικότητα είναι προτιμότερη από τον φανατισμό. Η θρησκεία πρέπει να ενώνει τους ανθρώπους, όχι να τους διχάζει. Τα πάθη τυφλώνουν τους ανθρώπους και τους κάνουν κακούς. Ο πόλεμος είναι μια συμφορά.
Ο Βολταίρος μέσω της αφήγησης κριτικάρει τον απολυταρχισμό, τον θρησκευτικό φανατισμό, την κατάχρηση εξουσίας από την αριστοκρατία, την προστυχιά των αυλικών, τον δογματισμό των σοφών, την μεροληψία των δικαστών… Και προτείνει ελευθερία, λογική, εξέλιξη, ανοχή, επιείκεια και μια θρησκεία που βασίζεται στη λογική. Μέσω της σάτιρας στα έργα του εκφράζει ελεύθερα τα πιστεύω του, χωρίς να φοβάται την λογοκρισία. Άλλωστε είναι γνωστό ότι ο ίδιος είχε φυλακιστεί στη Βαστίλη δύο φορές, επειδή κριτίκαρε την μοναρχία.
Η παράσταση
Οι ηθοποιοί παρελαύνουν επί σκηνής – χωρίς τον Καντίντ (Μιχάλης Συριόπουλος) – με αυταρέσκεια επιδεικνύοντάς μας τα εντυπωσιακά κοστούμια εποχής της Κλαίρ Μπρέισγουελ, που μαγνητίζουν το βλέμμα και ανοίγουν την όρεξη για το τι πρόκειται να επακολουθήσει.
Ο Θωμάς Μοσχόπουλος επέλεξε πάλι την βασική ομάδα με την οποία συνεργάστηκε στην παράσταση της «Δίκης του Κ» και δημιούργησε ένα «θέατρο μέσα στο θέατρο» εξελίσσοντας μια θεατρική γλώσσα, που χρησιμοποίησε και στη «Δίκη του Κ». Ο σκηνοθέτης πρόβαλε τον πυρήνα των προσώπων της ιστορίας και μέσ’ από το «Καντίντ ή η Αισιοδοξία» φιλοτέχνησε μια παράσταση αξιοποιώντας όλες τις ουσιαστικές αναφορές του κειμένου. Ο ρυθμός της παράστασης έδωσε μια ισορροπημένη σκηνική κινητικότητα, ακόμα και στις στιγμές των μεγάλων μονολόγων.
Τα σκηνικά της Ευαγγελίας Θεριανού, αν και λιτά, υπηρέτησαν με καλαίσθητο και λειτουργικό τρόπο τη σύλληψη του σκηνοθέτη και την εξέλιξη του αφηγήματος «Candide».
Εξαιρετική η δουλειά της Σοφίας Πάσχου στην κίνηση και της Σοφίας Αλεξιάδου στην επιλογή του φωτισμού της παράστασης.
Οι ανεπιφύλακτοι έπαινοι ανήκουν σε όλους τους ηθοποιούς, που κατόρθωσαν να μεταμορφωθούν σε ζωντανά θεατρικά πρόσωπα μιας απολαυστικής σκηνικής πράξης, τα οποία υποδύθηκαν οι Μιχάλης Συριόπουλος, Ελένη Βλάχου, Ειρήνη Μπούνταλη, Ευσταθία Τσαπαρέλη, Μάνος Γαλανής, Παντελής Βασιλόπουλος, Φοίβος Συμεωνίδης, Βασίλης Κουλακιώτης, Δημήτρης Φουρλής.
Χωρίς να θέλω να υποσκελίσω τον κόπο όλων τους, οφείλω να κάνω μια ιδιαίτερη αναφορά στον ηθοποιό Μιχάλη Συριόπουλο, που κρατά και τον πρωταγωνιστικό ρόλο, και που τη συγκεκριμένη βραδιά είχε διπλή παράσταση (προηγήθηκε η παράσταση της “Δίκης του Κ.” μαζί με τους Μάνο Γαλάνη, Ειρήνη Μπούνταλη, Παντελή Βασιλόπουλο, Ελένη Βλάχου, Φοίβο Συμεωνίδη, που παίζουν και στο “Καντίντ”). Καίριος υποστηρικτής των σκηνικών οδηγιών είναι ένας νέος ηθοποιός που δείχνει γνώση της εσωτερικής υπόκρισης, ευπλαστότητα, ακρίβεια και σκηνική άνεση, “εργαλεία” που αποτελούν δώρο για κάθε σκηνοθέτη.
“Ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος δυνατός κόσμος” τελικά, όπως πρέσβευε ο φιλόσοφος Leibniz; Ή μήπως είναι ώρα πια “να καλλιεργήσουμε μόνοι μας τον κήπο μας;”
Δείτε την παράσταση στο θέατρο Πόρτα και βγάλτε τα συμπεράσματά σας…
INFO:
Καντίντ ή η Αισιοδοξία
Σκην.: Θωμάς Μοσχόπουλος
Ένα από τα σημαντικότερα έργα των γαλλικών γραμμάτων έρχεται στο ΠΟΡΤΑ, σε συμπαραγωγή με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης, από τις 8 Δεκεμβρίου σε διασκευή και σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου: Καντίντ ή η Αισιοδοξία. Ένα σατιρικό κείμενο, μικρό σε όγκο, του οποίου η δειλή ή, για την ακρίβεια, σχεδόν κρυφή εμφάνιση στα 1759, δεν προϊδέαζε για τη μεγάλη επιρροή και διάρκειά του στους επερχόμενους αιώνες. Σε μια εποχή που ο Διαφωτισμός άρχιζε με πολύ πιο σίγουρα βήματα να καθορίζει το πνευματικό και κοινωνικό πλαίσιο του ευρωπαϊκού χώρου, ο Καντίντ (γαλλ.: αθώος, απλοϊκός, αγαθός) με τον υπότιτλο Ή η Αισιοδοξία, αντιπαρατέθηκε με σθένος στη βασική αρχή του Γερμανού φιλοσόφου Λάιμπνιτς, ότι “ζούμε στον καλύτερο δυνατό κόσμο”, κλείνοντας το μάτι στους μυημένους. Συγγραφέας του, κάποιος ανύπαρκτος δόκτωρ Ράλφ. Δεν θα αργούσε να αποκαλυφτεί, ότι πίσω απ’ αυτό το ψευδώνυμο κρυβόταν ο διασημότερος ίσως πνευματικός άνθρωπος της εποχής του, ο Φρανσουά Μαρί Αρουσέ, γνωστός σε όλους με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Βολταίρος· ο διαβόητος και αντιφατικός συγγραφέας που, για κάποιους συντηρητικούς σύγχρονούς του, είχε ταυτιστεί ακόμα και με τον ίδιο τον Αντίχριστο.
Ο Καντίντ ή η Αισιοδοξία έρχεται στο ΠΟΡΤΑ, για να προκαλέσει μ’ έναν τρόπο πνευματώδη και συνάμα πνευματικό ένα ειρωνικό αυτοσαρκαστικό μειδίαμα ή ένα γέλιο τρανταχτό. Για να φέρει λίγο «Διαφωτισμό» μέσα σε τόσο σκοτάδι.
Διασκευή-Σκηνοθεσία: Θωμάς Μοσχόπουλος
Κίνηση: Σοφία Πάσχου
Σκηνικά: Ευαγγελία Θεριανού
Κοστούμια: Κλαίρ Μπρέισγουελ
Φωτισμοί: Σοφία Αλεξιάδου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Παντελής Φλατσούσης
Β’ Βοηθός Σκηνοθέτη: Ρωμανός Μαρούδης
Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας
Συμπαραγωγή: ΠΟΡΤΑ & ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κοζάνης
Πρεμιέρα στην Κοζάνη: 27 Οκτωβρίου
Με τους: Μιχάλη Συριόπουλο, Ελένη Βλάχου, Ειρήνη Μπούνταλη, Ευσταθία Τσαπαρέλη, Μάνο Γαλανή, Παντελή Βασιλόπουλο, Φοίβο Συμεωνίδη, Βασίλη Κουλακιώτη, Δημήτρη Φουρλή
Μέρες και ώρες παραστάσεων: Παρασκευή και Σάββατο στις 21.15 και Κυριακή στις 18.30
Τιμές εισιτηρίων: Κανονικό 15€, Φοιτητικό, ΑΜΕΑ, άνω των 65, ομαδικό (άνω των 10 ατόμων) 12€, Ανέργων 8€
Η παράσταση Καντίντ ή η Αισιοδοξία επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ: viva.gr, 11876, SevenSpots, Reload Stores, Media Markt, Βιβλιοπωλεία Ευριπίδης, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, Αθηνόραμα, Viva Kiosk
“Μια ΠΟΡΤΑ ορθάνοιχτη”!
Για να την κρατήσεις ανοιχτή:
http://www.porta-theatre.gr/index.php/el/stirikse-mas
Μεσογείων 59
115 26, Αθήνα
τηλ.: 210 77 11 333
www.porta-theatre.gr
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.