Εικόνες από το μέλλον

Ο Όμηρος Πουλάκης και ο Θωμάς Τσαλαπάτης μας μίλησαν για την εκπομπή τους “Εικόνες από το μέλλον”, που εκπέμπει κάθε Κυριακή 00:00-02:00 στο Κόκκινο 105,5.

Συνέντευξη στη Νάσια Ντάλλα και τη Μαρία Καμάνη, Φωτογραφίες του Κίμωνα – Αλέξη Κοκκινάρη

Τέχνη, διαφορετικοί καλλιτέχνες, διαφορετικά μονοπάτια, μα κοινοί προβληματισμοί και στόχοι. Πώς μπορούν να συνενωθούν όλες αυτές οι πλευρές και να επικοινωνηθούν στον κόσμο, να γίνουν γνωστές; Σε κάθε «Εικόνα από το μέλλον» υπάρχει και ένας νέος προσκεκλημένος, ένας νέος καλλιτέχνης με όραμα, που παρ΄ όλες τις δυσκολίες συνεχίζει να προσπαθεί να αγωνίζεται για αυτό που αγαπάει. Ο καλλιτέχνης ξεφεύγει από το στεγανό του «άπιαστου» και γίνεται φίλος μας μέσα από την εκπομπή των παιδιών. Οι ίδιοι, όντας ενεργοί στον καλλιτεχνικό χώρο, ο Θωμάς ως ποιητής και ο Όμηρος ως ηθοποιός, ξεκίνησαν αυτό το εγχείρημα μέσα από τις ίδιες τους τις συζητήσεις και ανησυχίες.

«Ένας λόγος που ξεκίνησε η ιδέα για αυτή την εκπομπή ήταν όταν συζητώντας με το Θωμά του είπα: ‘Δεν υπάρχουν πια ποιητές’. Και μου είπε πως αντιθέτως υπάρχουν, με έφερε σε επαφή με έργα ποιητών και εντυπωσιάστηκα. Σκέφτηκα πως αν εγώ που είμαι ηθοποιός και εντάσσομαι στον ευρύτερο χώρο γενικότερα, δεν τα ξέρω αυτά τα πράγματα, φαντάσου σε τι βαθμό ο υπόλοιπος κόσμος μπορεί να μην τα γνωρίζει. Πρέπει να δοθεί η εικόνα πως υπάρχουν νέοι άνθρωποι που κάνουν αυτό το πράγμα σε υψηλό επίπεδο χωρίς δικαιολογίες και άλλοθι, παρ΄ όλες τις αντιξοότητες. O τίτλος της εκπομπής ήταν μια ιδέα του Θωμά για να συνδυάζει την εικόνα ενώ στην πραγματικότητα είναι μόνο ήχος. Σκεφτήκαμε, γιατί να μην κάνουμε μια εκπομπή μαζί, που θα φέρνουμε καλλιτέχνες από όλους τους χώρους, θέατρο, σινεμά, ποίηση, διηγήματα και θα μιλάμε για αυτό; Την προτείναμε στο Κόκκινο, κάναμε μια προετοιμασία, μια έρευνα, χωρίς να ξέρουμε εάν μπορούμε να το κάνουμε», μας είπε ο Όμηρος.

Ο Θωμάς συμπληρώνει: «Δεν είμαστε επαγγελματίες του ραδιοφώνου. Αλλά έχει σημασία για μας, μια κουβέντα που μοιράζεσαι στο τραπέζι με ανθρώπους πάνω κάτω στην ίδια ηλικία με σένα, με κοινές δυσκολίες, να τη μοιραστείς και ευρύτερα σε ένα αχανές τραπέζι. Ουσιαστικά θέλουμε να ακουστούν οι συζητήσεις μας».

Άρα ξεκίνησε από τις δικές σας, προσωπικές δυσκολίες και αναζητήσεις όλο αυτό;

Θωμάς: «Ξεκίνησε αρχικά από τη γνωριμία μας, πριν 2,5 χρόνια. Ειδικά στις ηλικίες μας, οι τέχνες είναι διασπασμένες. Είναι επιμερισμένο το σύνολο. Ο καθένας κάνει ένα συγκεκριμένο πράγμα, με αποτέλεσμα να μην έρχεται σε επαφή ένας ζωγράφος με έναν συγγραφέα ή έναν ποιητή, ενώ παλιότερα υπήρχαν κοινές παρέες, ήταν πιο συνολικό. Για μένα αυτό είναι πιο σημαντικό, να βάλεις στην παρέα και έναν τρίτο, να ενημερώσεις το κοινό πως γίνονται τα πράγματα σε πολλούς διαφορετικούς τομείς. Εάν η εικόνα και το συναίσθημα ήταν πιο εύκολα προσβάσιμα θα είχαν ένα πολύ μεγαλύτερο κοινό».

Όμηρος: «Θέλαμε να φέρουμε σε μια διπλή συνομιλία δύο σύνολα, το σύνολο των καλλιτεχνών που είναι γύρω μας με τον εαυτό του και το σύνολο αυτό με τους θεατές. Να ανοίξουμε αυτή τη διπλή κουβέντα».

Θέλατε να σπάσετε ουσιαστικά τις «κλίκες» που μπορεί να δημιουργούνται;

Θωμάς: «Θέλαμε να σπάσουμε πιο πολύ τα στεγανά. Συνήθως, ο κάθε δημιουργός είναι και ο καταναλωτής του ίδιου του παραγόμενου προϊόντος. Για παράδειγμα, βιβλία διαβάζουν πιο πολύ αυτοί που γράφουν ή μια ευρύτερη ομάδα ανθρώπων που ασχολείται με αυτό. Οπότε θέλαμε να πούμε πως δεν υπάρχει μόνο αυτό σαν επιλογή, αλλά γίνεται και κάτι διαφορετικό».

Πώς γίνεται η επιλογή των ανθρώπων που έρχονται στην εκπομπή σας;

Όμηρος: «Είναι από 20 έως 40 ετών και είναι άνθρωποι που ούτε είναι πολύ απόμακροι, ούτε φίλοι μας. Θέλουμε ανθρώπους που υπάρχουν γύρω μας και είναι ζωντανοί, θέλουν να ζήσουν από αυτό».

Θωμάς: «Ένα κομμάτι στο οποίο θέλουμε να εστιάσουμε είναι το τελείως πρακτικό, τι σημαίνει δηλαδή να είσαι καλλιτέχνης στην Ελλάδα του 2015. Πως επιβιώνεις, αν επιβιώνεις, τι εκπτώσεις κάνεις, το σύνολο. Αν γίνεται να επιβιώσεις γράφοντας, μεταφράζοντας. Τι όρους σου δίνει η αγορά εργασίας; Πόσο σε εκμεταλλεύονται, αν σε εκμεταλλεύονται. Είναι ένα κομμάτι που δε διαβάζω σε συνεντεύξεις. Ο καλλιτέχνης είναι κάτι εκτός, η παραγωγή είναι εκτός και καταλήγεις σε διάφορες σκέψεις τελικά, όπως είναι ή δεν είναι δουλειά όλο αυτό, πρέπει ή δε πρέπει να πληρωνόμαστε. Αν οποιαδήποτε από αυτές τις τέχνες την κάνεις σωστά έχει πολύ μεγάλο κόπο».

Πώς επιβιώνουν τελικά οι καλλιτέχνες στην Ελλάδα του 2015;

Όμηρος: «Για τους ηθοποιούς είναι εξωφρενικά δύσκολα τα πράγματα. Δεν υπάρχουν πολλές παραγωγές και αν υπάρχουν μπορεί να μην πληρώνουν. Οι περισσότερες στηρίζονται στο αν θα έρθει κοινό».

Είναι εύκολο για έναν νέο καλλιτέχνη να κάνει ποίηση στην Ελλάδα;

Θωμάς: «Κοίτα, δεν είναι το θέμα ευκολίας. Το να γράψεις κάτι και να το εκδώσεις υπάρχει σαν διαδικασία. Το θέμα είναι τι έχεις να πεις, σε ποιον απευθύνεσαι, πως μπορείς να ανοίξεις αυτό το κοινό και να συνομιλήσεις. Αυτό είναι το δύσκολο. Όταν έβγαλα το πρώτο μου βιβλίο, αυτό που ήθελα είναι να συνομιλήσω με τους άλλους. Το οποίο δεν είναι και εύκολο, αλλά το προσπαθούμε βέβαια και με εκδηλώσεις. Υπάρχουν καλοί καλλιτέχνες και κοινό που είναι έτοιμο να δει και να καταλάβει, αλλά δεν γίνεται εύκολα αυτή η ένωση, γιατί είναι έτσι στημένο και το κριτικό και το εκδοτικό μέρος και κόβεται σε ένα βαθμό αυτή η επικοινωνία.

Το θετικό είναι πως όντως παράγεται ποίηση στην Ελλάδα και βρίσκεις και συνέχεια πράγματα να σε εκπλήσσουν. Εκεί που σκέφτεσαι ότι έχεις διαβάσει τα περισσότερα, ξαφνικά παίρνεις ένα βιβλίο και λες τι είδα! Δεν καταγράφεται όμως, και ιδίως από τους νέους. Μπορεί να γραφτείς σε μια εφημερίδα, αλλά ο χώρος είναι κυρίως κατειλημμένος από μεγαλύτερους ηλικιακά, το οποίο ίσως να είναι και καλό. Είναι μια μορφή επετηρίδας. Το 2011 πάντως βγήκαν 1500 ποιητικά βιβλία στα ελληνικά. Είναι ένας πολύ μεγάλος αριθμός. Δε μπορούμε να ξέρουμε πόσα αξίζουν βέβαια από αυτά, κάποιος πρέπει να τα βρει και να τα αναδείξει».

Η κρίση έχει επηρεάσει την τέχνη πια, και οι νέοι καλλιτέχνες δημιουργούν με ένα διαφορετικό, ίσως λίγο ανορθόδοξο τρόπο. Θεωρείται πως παράγεται πιο ουσιαστική τέχνη εν μέσω κρίσης ή μειώθηκε η ποιότητα;

Όμηρος: «Τίποτα από τα δύο ή και τα δύο. Αυτή η αποτίμηση θα πρέπει να γίνει εκ των υστέρων. Σίγουρα το κοινό στράφηκε πιο πολύ στο θέατρο, αλλά το ερμηνεύω κυρίως επειδή δημιουργήθηκε η ανάγκη για κάτι χειροπιαστό».

Θωμάς: «Τα στερεότυπα τύπου ‘Η κρίση γεννάει τέχνη’ δεν υπάρχουν υποχρεωτικά. Για μένα μέσα στην κρίση, ποιητικά, υπάρχουν πολλές δουλειές που δεν θα γίνονταν. Η ποίηση αναφέρεται σε μια πληγή, είναι η ίδια μια διαταραχή στη γλώσσα, μια γενικότερη διαταραχή. Η κρίση σε ένα βαθμό αποτελεί μια δίοδο ειλικρίνειας γιατί είναι πιο δύσκολο να ασχοληθεί κάποιος που δεν ενδιαφέρεται και πολύ με την τέχνη. Για να το κάνεις σημαίνει πως πρέπει να έχεις και μια άλλη δουλειά, άρα επιλέγεις στον ελεύθερο σου χρόνο, αντί να ξεκουραστείς στον καναπέ σου, να κάνεις κάτι άλλο. Διαλέγεις αν αξίζει τον κόπο να κάνεις αυτό τελικά. Η ποίηση διαφέρει από το θέατρο, από την άποψη ότι κανένας ποιητής δεν βιοπορίστηκε τελικά ποτέ από τα ποιήματά του μόνο. Κανείς δε ξεκινάει να γράφει για να βγάλει χρήματα».

Πολλά νέα παιδιά κάνουν πολλά όμορφα πράγματα εν μέσω της κρίσης. Επειδή στο αρνούνται ίσως, πας προς τα έξω και θες να βγάλεις κι άλλα.

Θωμάς: «Είναι βασικό αυτό. Βγαίνουν πόσα νέα πράγματα και δεν τα μαθαίνουμε. Και το θέμα είναι πως δεν υπάρχει οικειοποίηση με αυτά, νομίζεις πως δεν μπορείς να τα ψηλαφίσεις».

Όμηρος: «Θέλουμε να φύγει από τον όρο της τέχνης, αυτό το βαρετό, άπιαστο, ακατανόητο, που θα χρειαστεί ώρα να διαβάζεις και να κλειστείς μέσα. Θέλουμε να είναι άμεση η τέχνη, να είναι κάτι χαρωπό και δικό σου».

Βλέπετε απήχηση από τον κόσμο;

Θωμάς: «Δεν μπορούμε να καταλάβουμε, συνήθως είναι άνθρωποι που δε ξέρεις, ενώ εσύ σκέφτεσαι ότι θα σε ακούει η κοπέλα σου, κανά δυο φίλοι, μερικοί συγγενείς. Ακούμε αρκετά σχόλια και θετικά, ότι όσο περνάνε οι μέρες είμαστε και πιο χαλαροί. Θέλουμε να μάθουμε τι σκέφτεται ο κόσμος, έχει σημασία για μας, για να βελτιώνουμε και πράγματα. Σε κάποια είμαστε καλοί, σε κάποια όχι. Τώρα το μαθαίνουμε κι εμείς. Το ραδιόφωνο παλιά ήταν πάντα μαζί με κάτι, μαζί με την τηλεόραση, μαζί με την οδήγηση, μαζί με κάτι. Τώρα μου φαίνεται σαν να είναι πιο δυνατό σαν μέσο από μόνο του».

Πόσο δύσκολο είναι να προετοιμάσετε μια τέτοια εκπομπή;

Θωμάς: «Τα κείμενα κυρίως που υπάρχουν στην αρχή και στο τέλος έχουν μια προεργασία. Υπάρχει ένα ημερολόγιο που διαβάζει ο Όμηρος και προσπαθούμε να βάλουμε τον καλλιτέχνη στην πραγματικότητα ενός φανταστικού ήρωα, αλλά σε καθημερινά δεδομένα, για να δούμε πως μπορεί να φιλτράρει ένας νέος άνθρωπος διαφορετικά πράγματα. Ας πούμε, ξυπνάει μεθυσμένος και βλέπει ένα βιβλίο».

Όμηρος: «Ένας νέος άνθρωπος που βλέπει πράγματα και περιγράφει πως τα δέχεται μέσα στην καθημερινότητα, την γκρίνια, τη φθορά. Έχει και έναν επίκαιρο χαρακτήρα η εκπομπή. Δεν είναι κάτι τύπου μαγκαζίνο, που παραπέμπει τον κόσμο στο να πάει σε κάτι που συμβαίνει τώρα. Σε μεγάλο βαθμό, θέλουμε να ξεφύγουμε από τον κλασικό τρόπο συνεντεύξεων και κλισέ ερωτήσεων. Ρωτάνε ας πούμε συχνά: ‘Μα πώς εμπνέεστε;’, που υπό προϋποθέσεις μπορεί να είναι και ωραία ερώτηση. Αλλά για έναν άνθρωπο που θέλει να κοινωνήσει τις προσωπικές του αναζητήσεις, αυτή η ερώτηση τον βάζει λίγο στην περίπτωση του γραφικού, γιατί θα αναγκαστεί να απαντήσει με έναν αντίστοιχο τρόπο ‘Εμπνέομαι από τη φύση. Και αν όχι μόνο από τη φύση, και από τη πόλη’. Θέλουμε να είναι πιο ανοιχτό το πλαίσιο της συζήτησης, πιο αληθινό και να μην κάνουμε τους ανθρώπους να φαίνονται με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που είναι».

Θωμάς: «Δε μπορείς να απαντήσεις ως ποιητής, ας πούμε, στο από τι έχεις επηρεαστεί. Τι σημαίνει για μένα αν έχω επηρεαστεί από τον Καβάφη και τι σημαίνει για τον Καβάφη; Ίσως τελικά να έχει πιο ενδιαφέρον να συζητήσεις με έναν ποιητή για ποδόσφαιρο, παρά για ποίηση ή να συζητήσεις με έναν ποδοσφαιριστή για ποίηση. Βρίσκεις κρυφά πράγματα, τα οποία μπορεί να είναι και πιο ενδιαφέροντα».

Τι ετοιμάζετε για τις επόμενες εκπομπές;

Θωμάς: «Στις επόμενες κοντινές εκπομπές θα υπάρχει αρκετή θεματολογία σχετικά με την ποίηση, μιας και οργανώνουμε και μια εκδήλωση στις 30 Μαΐου στις 19:00, στο θέατρο Άττις του Θοδωρή Τερζόπουλου, όπου θα συμμετάσχουν 21 νέοι ποιητές και νέες ποιήτριες, και θα παρουσιαστούν οι δουλειές καλλιτεχνών που προέρχονται από όλες τις περιοχές της Ελλάδας, Κύπρο, Καβάλα, Ιεράπετρα, Πάτρα, Δράμα, Θεσσαλονίκη. Ο τίτλος του project λέγεται Άταφοι Νεκροί και θέλει να διευρύνει αυτόν τον κύκλο καλλιτεχνών όσο περισσότερο μπορεί. Υπάρχουν πολλοί ποιητές και στην επαρχία και μιας και θα είναι εδώ μπορούμε να τους καλέσουμε και στην εκπομπή και να παρουσιάσουμε το έργο τους».

Πείτε μας από μία εικόνα που σας θυμίζει την εκπομπή ή σας έχει αγγίξει αυτό το διάστημα.

Όμηρος: «Μου έχει μείνει να διαβάζω το ημερολόγιο για τον Δημοσθένη Παπαμάρκο για το βιβλίο του ‘Γκιακ’ και να έχει κάνει ο Θωμάς το Γκιακ να είναι σαν λόξιγκας. Ο χαρακτήρας αυτός έχει λόξιγκα και κάνει Γκιακ. Είναι αυτή η οικειότητα που υπάρχει στο χώρο και μεταξύ μας και μπορούμε να κάνουμε κάτι αστείο. Και θέλουμε να το απενεχοποιήσουμε αυτό, να βγάλουμε το στημένο».

Θωμάς: «Υπάρχει μια αμεσότητα γενικά, ίσως να μην είναι το ιδανικό από άποψη ήχου, αλλά θεωρούμε πως ερχόμαστε πιο κοντά και με τον καλλιτέχνη και το κοινό. Και η πρώτη αίσθηση της εκπομπής ήταν πολύ έντονη. Πρέπει να χειριστείς χρόνους, μηχανήματα που δεν καταλαβαίνεις, έναν ηχολήπτη να κάνει νοήματα που επίσης δεν έχεις εξοικειωθεί. Τελικά είναι πιο εύκολο απ’ όσο νομίζαμε. Ακόμα και να χαθούμε, είναι το όμορφο αυτής της οικειότητας και της αμεσότητας. Μπορεί να ανοίξουμε μια μπύρα και να ακουστεί. Δεν είναι το ιδανικότερο για τον ήχο, αλλά εμείς το νιώθουμε πως δεν είναι στημένο και πως τελικά γινόμαστε κάτι σαν καλοί ‘οικοδεσπότες’ για τους καλεσμένους μας».

Την Κυριακή, τα μεσάνυχτα ακριβώς, θα συντονιστούμε όλοι να σας ακούσουμε και να μάθουμε για την ποίηση, το θέατρο, τη ζωγραφική και όλα αυτά που θα χτίσουν σιγά σιγά τις όμορφες δικές μας «Εικόνες από το μέλλον».