Ellinika hoaxes – Το δόγμα του «Αντί-ΣΟΚ»

Τα ellinikahoaxes.gr είναι η πρώτη και μοναδική, μέχρι τώρα, συντονισμένη προσπάθεια κατάρριψης αναληθών δημοσιευμάτων στο διαδίκτυο. Μία προσπάθεια που ξεκίνησε το 2013 από το Θοδωρή Δανιηλίδη και σήμερα αριθμεί οκτώ αρθρογράφους – ερευνητές.

“Βαρεθήκαμε να διαβάζουμε και να ακούμε μύθους και ψέματα. Αυτός ήταν ο δικός μας τρόπος αντίδρασης”.

“Η προσπάθεια μας δεν είναι σταυροφορία. Είναι πρώτα δική μας ανάγκη να γνωρίζουμε την αλήθεια, την οποία θέλουμε να μοιραστούμε. Αυτό που δεν καταπίνουμε εμείς αμάσητο, επιθυμούμε να γνωρίζετε κι εσείς”.

Συναντήσαμε τον Γιώργο Ζαβοδημητράκη, έναν από τους παλιούς συντελεστές των ellinikahoaxes.gr και μιλήσαμε για θεωρίες συνωμοσίας, αστικούς θρύλους και παραμύθια με δράκους και νεράιδες.

Τελικά μας ψεκάζουν;

(γέλια) Μάλλον ναι. Στην Κύπρο πρόσφατα κατατέθηκε ερώτηση στη Βουλή εάν τελικά τους ψεκάζουν. Το πόρισμα βγήκε αρνητικό. Και όμως συνέβη. Μα και στην Ελλάδα είχε κατατεθεί σχετική ερώτηση (το 2007 από τον Φώτη Κουβέλη και το 2010 από τον Μάκη Βορίδη). Υπάρχει ακόμη αρκετός κόσμος που τα πιστεύει αυτά και υπάρχουν διάφοροι πολιτικοί που το εκμεταλλεύονται προς όφελος τους.

Τί είναι το hoax; Πώς το διακρίνεις;

Το hoax έχει επικρατήσει ως χαρακτηρισμός για όλες τις ψευδείς ειδήσεις, στην ουσία, όμως, είναι η φάρσα. Scum είναι η απάτη. Όπως για παράδειγμα ψεύτικοι διαγωνισμοί με έπαθλο μία Mercedes ή 200.000 – 250.000 ευρώ δώρο. Στήνουν, λοιπόν, ψεύτικες σελίδες που μαζεύουν likes και στη συνέχεια πωλούνται, μετονομάζονται και βγάζουν κέρδος. Υπάρχουν πολλές σελίδες που βγάζουν λεφτά εξαπατώντας τους χρήστες.

Ένα κατασκευασμένο άρθρο, τώρα, θα πρέπει να σε υποψιάζει από πολλά πράγματα. Όσο πιο ακραίοι οι ισχυρισμοί του, τόσο πιο ακραίες και οι αποδείξεις που θα πρέπει να το συνοδεύουν. Πολλές φορές μιλάνε για μελέτες και έρευνες υπαρκτές τις οποίες τις έχουν σκόπιμα παραφράσει για να περάσουν το νόημα που θέλουν. Αρθρογράφος υπάρχει; Αν κάποιος δημοσιεύει ένα άρθρο με θέμα την υγεία είναι δυνατόν να γράφει ανώνυμα; Μετά βλέπεις και τη σύνταξη. Πολλά άρθρα hoaxes είναι μεταφρασμένα αυτούσια από το google translate. Και είναι να γελάς…

Ποιά η μεθοδολογία έρευνας ενός hoax;

1. Πηγή.

Ψάχνουμε να βρούμε την πηγή. Πολλά άρθρα ,αν δεις τα hoaxes που έχουμε καταρρίψει, προέρχονται από σατυρικές ιστοσελίδες και blogs του εξωτερικού, που βέβαια αναφέρουν το σατυρικό τους περιεχόμενο, αλλά εδώ κάποιοι τα κάνουν κόπια και μάλιστα τα αναδημοσιεύουν σαν ειδήσεις. “Ο πρώτος άνθρωπος που πέθανε από μεταλλαγμένα τρόφιμα, από μία ντομάτα”. Αυτό ήταν από ένα σατυρικό site και κάποιοι το πήραν από εκεί και το μετέφεραν εδώ ως είδηση.

2. Ισχυρισμοί.

Κοιτάμε τους ισχυρισμούς, τα επιχειρήματα του δημοσιεύματος. Γιατί όσο πιο ακραίοι είναι οι ισχυρισμοί του άρθρου τόσο πιο στέρεες θα πρέπει να είναι οι αποδείξεις που θα δίνει. Για παράδειγμα είχε γίνει πανικός όταν είχε κυκλοφορήσει ότι η Ε.Ε. ήθελε να καταργήσει το σταυρό από την ελληνική σημαία με βάση τη σημαία της. Εντάξει, καταλαβαίνεις ότι είναι ψέμα, αλλά καλείσαι να το καταρρίψεις και πρέπει να το αποδείξεις. Μπήκα στη σελίδα της Ε.Ε. να δω τι ισχύει ακριβώς με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις(στο ενωσιακό δίκαιο). Η Ε.Ε. δεν είναι αντίθετη, αλλά ενισχύει τις όποιες θρησκευτικές πεποιθήσεις.

Για να καταρρίψω τον ισχυρισμό χρησιμοποίησα μία αντίστοιχη περίπτωση στην Ιταλία που έφτασε μέχρι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Υπήρξε, λοιπόν, κάποιος αντίθετων θρησκευτικών πεποιθήσεων ο οποίος πήγε στο δικαστήριο και ζήτησε να αφαιρεθεί ο σταυρός μέσα από τις αίθουσες στα σχολεία. Σε πρώτη φάση το Ιταλικό Δικαστήριο τον δικαίωσε. Το θέμα πήγε μέχρι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο όπου, βέβαια, απορρίφθηκε το αίτημα. Με αυτό το παράδειγμα, λοιπόν, υποστήριξα ότι η Ε.Ε. δεν είναι κατά των θρησκευτικών πεποιθήσεων και κατέρριψα το hoax. Οι ισχυρισμοί μπορεί να είναι και στο μυαλό του αρθρογράφου. Δε φτάνει να πω ότι είναι ανοησία. Πρέπει να βρω αντίλογο.

3. Συντάκτης.

Τέλος, ποιος υπογράφει την είδηση; Ποιό είναι το κύρος αυτού που τη συντάσσει και τη δημοσιεύει; Δε μπορεί ο Τάσος ο ταξιτζής να έχει σε πρώτη και παγκόσμια αποκλειστικότητα τις δηλώσεις του Πούτιν. Στο ίντερνετ, πλέον, ο Τάσος ο ταξιτζής έχει τον ίδιο λόγο με τον επιστήμονα της NASA. Εμείς, βέβαια, δε θα μείνουμε τόσο στα πρόσωπα που βγάζουν την είδηση, όσο στην είδηση αυτή καθαυτή και στους ισχυρισμούς του άρθρου. Μέχρι που μπορεί να φτάσει ένα hoax για να γίνει πιστευτό.

Ποιά η κύρια σας θεματολογία;

Δεν ασχολούμαστε με θέματα πολιτικής και θρησκείας. Υπάρχει φανατισμός. Κι εμένα προσωπικά δε με ενδιαφέρει προσωπικά να αλλάξω τη γνώμη κάποιου ή να μπω σε θέματα βαθειά ριζωμένα στη νοοτροπία κάποιου. Σε θέματα επιστημονικά, ιατρικής φύσεως δε νοείται κάποιος να προτρέπει τον κόσμο να μην εμβολιάζει τα παιδιά του γιατί τα εμβόλια προκαλούν δήθεν αυτισμό. Έχουμε πολλά άρθρα που ασχολούνται με αυτό το συγκεκριμένο θέμα, όλα τεκμηριωμένα.

Πολύ πρόσφατα (τον περασμένο Μάιο) δημιουργήθηκε δεδικασμένο με την πρώτη καταδίκη για αναμετάδοση hoax στην Ελλάδα. Τώρα πια η δουλειά γίνεται πιο σοβαρή;

Ναι, ήταν κάποιος που είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο για την εξάπλωση του καρκίνου μέσω των εμβολίων. Το hoax είχε καταρρίψει ο Θοδωρής ο Δανιηλίδης (17/09/2014 ellinikahoaxes.gr) [1]. Εμείς, όμως, δεν είμαστε οι τιμωροί. Ούτε το μακρύ χέρι κάποιου. Όταν καταρρίψαμε κάποια hoaxes για τους μετανάστες [2], που συνήθως προέρχονται από συγκεκριμένη πολιτική πτέρυγα, κάποιοι τα χρησιμοποίησαν για δικούς τους λόγους. Αυτό δεν το θέλουμε και ούτε μας αρέσει. Ο λόγος μας, πλέον, έχει βαρύτητα. Εμείς εστιάζουμε σε εξόφθαλμες περιπτώσεις. Δεν κάνουμε πολιτική.

Ποιο είναι το κοινό σας και πώς συμμετέχει;

Μας στέλνουν μηνύματα ή mail. Θέματα που μπορούμε να ελέγξουμε αν είναι αληθή ή ψευδή, μερικοί ακόμη, μας στέλνουν και την ίδια την κατάρριψη. Τώρα, βγάλαμε και την κατάρριψη ενός άρθρου για τα pokemon ότι τάχα το λογισμικό έχει μέσα στοιχεία σατανισμού. Μας έστειλε ένας προγραμματιστής την κατάρριψη εξηγώντας μας λεπτομερώς το πώς και γιατί αυτό το άρθρο ήταν ψέμα. Εμείς απευθυνόμαστε στον κόσμο που θέλει να ψαχτεί. Και πάλι μην μας πιστεύετε, αλλά ψάξτε το μόνοι σας. Υπάρχουν άνθρωποι που ακόμα και μετά από μία κατάρριψη αντιδρούν και αρνούνται ακόμα και τη λογική. Τα άρθρα μας είναι όλα τεκμηριωμένα. Έχω διαβάσει «Το ξεχωρίζω ότι είναι ψέμα, αλλά εγώ αυτό πιστεύω».

Ποιο είναι το επίπεδο των ειδήσεων και των ΜΜΕ σήμερα;

Δεν έχουμε σοβαρό επίπεδο ενημέρωσης. Ο κόσμος δε μπορεί να ξεχωρίσει την είδηση από τον σχολιασμό, πλέον. Έτσι, φθείρεται και η ίδια η είδηση. Το κοινό πρέπει να είναι σε θέση να τα ξεχωρίζει αυτά τα δύο. Και δυστυχώς κι ο κόσμος μένει στους τίτλους των ειδήσεων. Δεν πάει παρακάτω. Σε ένα ειδησεογραφικό μέσο ο δημοσιογράφος έχει όλα τα όπλα για να ξεχωρίσει την πραγματική είδηση από μία ψευδή. Μα ακόμη και ειδησεογραφικές σελίδες αναπαράγουν hoaxes.

Είτε για λόγους διατήρησης της επισκεψιμότητας είτε γιατί δεν έχουν ελέγξει σωστά. Παράδειγμα, έπαιξε ένα ντοκιμαντέρ που έλεγε ότι ο Χίτλερ ζούσε κι είχε διαφύγει σε ένα μοναστήρι στη Σάμο – της Ισπανίας. Βρέθηκε δε κι ένας αυτόπτης μάρτυρας στο μοναστήρι που τον είχε δει. Ήταν, όμως, ένας καλλιτέχνης, όχι ηθοποιός, που τον έβαλα σαν μάρτυρα. Ε, κάποια τσακάλια εδώ έγραψαν ότι ο Χίτλερ διέφυγε σε μοναστήρι στη Σάμο, την ελληνική. Όταν δημοσίευσα, βέβαια, το hoax, το κατέβασαν μέσα σε 1 – 1,5 ώρα.

Είχε γίνει κι ένας άλλος χαμός με την Ελληνίδα που αποκάλυψε το Σκάνδαλο της Volkswagen. Τί είχε γίνει; Η γυναίκα είχε δώσει μία συνέντευξη ως ειδήμων μηχανικός όπου εξηγούσε πως ακριβώς η Volkswagen έκλεβε με τους ρύπους. Δεν αποκάλυψε ποτέ αυτή το σκάνδαλο, αλλά ένα πανεπιστήμιο στις Η.Π.Α. με το οποίο δεν είχε και καμία σχέση. Έφτιαξαν έναν ήρωα από το πουθενά και η γυναίκα έγραφε μέχρι και στη σελίδα της «ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΕΓΩ» Κάποιοι σχολίαζαν από κάτω «Ποιος να την απείλησε άραγε;»

Ο Γιώργος κλείνοντας σημειώνει: «Το ίντερνετ είναι μεγάλο εργαλείο αρκεί να ξέρεις να το χρησιμοποιείς σωστά. Ξεκίνησε ως μία μεγάλη πηγή πληροφοριών κι έπεσε στην ίδια του την παγίδα. Σήμερα, έχει το ίδιο κύρος μία δημοσίευση από τον Τάσο τον ταξιτζή με μία άλλη προερχόμενη από τη NASA. Έπειτα, όλοι μπορούν να εκφράσουν ελεύθερα τη γνώμη τους. Αλλά να ξεκαθαρίσουν ότι αυτό που λένε είναι η γνώμη τους. Κι αρκεί αυτό που λένε να μην είναι ψέμα. Γιατί να επιβάλεις τη γνώμη σου μέσα από ένα ψέμα;»

[1] Το Μονομελές Πλημελιεοδικείο Βέροιας καταδίκασε – ερήμην δημοσιογράφο, ιδιοκτήτη ιστοσελίδας με θέματα για γονείς, για τη δημοσίευση άρθρου με τίτλο «ΣΟΚ: Δείτε πως οι εταιρίες εξαπλώνουν τον καρκίνο μέσω εμβολίων», καθώς κρίθηκε ότι συνιστά διασπορά ψευδών ειδήσεων. Του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης έξι μηνών, με αναστολή τριών ετών και χρηματικό πρόστιμο 500 ευρώ.

[2] Συγκεκριμένα άρθρα με θέμα τους μετανάστες που καταρρίφθηκαν («Κατέβασαν την Παναγιά» – 22/03/2016 , «Σούβλισαν…σκύλο στη Χίο» – 20/05/2016 και «Το λάθος στο άρθρο με τις πλαστές φωτογραφίες γυναικών που δέχθηκαν σεξουαλική επίθεση από τους πρόσφυγες» – 17/01/2016.)

Χρήστος Λαζαρίδης