“Είναι καλύτερα να πεθαίνει κανείς όρθιος, παρά να ζει γονατιστός”. Ένα σύνθημα που διατυπώθηκε περίπου έναν αιώνια πριν στο μακρινό Μεξικό και φαντάζει πιο επίκαιρο από ποτέ στην Ελλάδα του σήμερα. Πλέον όμως ούτε οι συνθήκες είναι ίδιες, ούτε έχουμε τον ήρωα που θα μας εμπνεύσει για να αλλάξουμε τις ζωές μας.
Τότε (στο Μεξικό) υπήρχε και ήταν μοναδικός. Ο λόγος για τον Εμιλιάνο Ζαπάτα, τον θρυλικό υπερασπιστή των φτωχών και ηγέτη του κινήματος των Ζαπατίστας, ο οποίος πριν 93 χρόνια δολοφονήθηκε σε ενέδρα από κυβερνητικές δυνάμεις της χώρας.
Στη διάρκεια των 39 του μόλις χρόνων, ο Ζαπάτα, ή αλλιώς ο «Τίγρης του Νότου», όπως τον αποκαλούσε ο λαός, πρόλαβε να μάθει, να εμπνεύσει, να οργανώσει, να πολεμήσει και φυσικά να… αναδιανείμει τη γη στο λαό.
Το ξεκίνημα
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα γεννήθηκε το 1879 στο χωριό Σαν Μιγκέλ Ανενκουϊλκο της μεξικανικής πολιτείας Μορέλος από ευκατάστατη οικογένεια. Στην ηλικία των 16 ετών όμως έμεινε ορφανός από πατέρα και αναγκάστηκε να στηρίξει την οικογένειά του, δαμάζοντας άλογα. Παρότι δεν πήρε σχολική μόρφωση, ανέπτυξε πολύ γρήγορα το αίσθημα του δικαίου και βαθιά πολιτική συνείδηση.
Η πρώτη του επαφή με τη σκληρότητα του καθεστώτος του Πορφύριου Ντίαζ ήρθε σε ηλικία 18 ετών, όταν συνελήφθη για πρώτη φορά, όταν πήρε το μέρος των φτωχών χωρικών του Μορέλος, που αντιδρούσαν στην κατάποση των μικροϊδιοκτησιών τους από τις μεγάλες χασιέντες (μεγάλες ιδιοκτησίες γης). Εκείνη την περίοδο μάλιστα το 85% της γη ανήκε στο μόλις 2% του πληθυσμού.
Η συνέχεια περιελάμβανε έντονη συμμετοχή σε κοινωνικές διεκδικήσεις, με αποτέλεσμα σε ηλικία 30 ετών να εκλεγεί επικεφαλής της πολιτικής επιτροπής άμυνας του χωριού του για την διεκδίκηση της καλλιεργήσιμης γης, που είχαν κατασχέσει οι γαιοκτήμονες από τους φτωχούς.
Η πρώτη οργανωμένη ενέργεια
Εκμεταλλευόμενος τη θέση αυτή ξεκίνησε τη δημιουργία ενός μικρού δικού του στρατού, ο οποίος την άνοιξη του 1911 ξεπέρασε τους 1.000 ένοπλους και σε αυτό το διάστημα επιδίδονταν στην απαλλοτρίωση υλικών αγαθών από τις χασιέντες.
Εκτός όμως από τον Ζαπάτα και τον στρατό του, μεγάλο μέρος του εξαθλιωμένου πληθυσμού είχε πάρει τα όπλα και είχε στηρίξει τον πολιτικό αντίπαλο του Ντίαζ, τον Φρανσίσκο Μαδέρο, πυρπολώντας χασιέντες και καταστρέφοντας το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Ζαπάτα προσχώρησε στις δυνάμεις του Μαδέρο, μαζί με τους συντρόφους του, Πάντσο Βίγια και Πασκουάλ Ορότσκο και τον στρατό του.
Δεν… αντέχουν όλοι
Ο Μαδέρο όμως δεν εξελίχθηκε στον αξιόπιστο εμπνευστή των χωρικών και τον λαϊκό ηγέτη της βάσης, αφού μετά την εισβολή στην πόλη του Μεξικού (είχε ηττηθεί ο Ντίαζ), συμβιβάστηκε τελικά με τους πλουτοκράτες και τους Αμερικανούς και ουσιαστικά εγκατέλειψε το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμά του το καλοκαίρι του 1911 αρνούμενος να διατάξει αναδιανομή της γης, πολιτική την οποία ο Ζαπάτα έψεγε σε κάθε ευκαιρία στη συνέχεια.
Το “σχέδιο Αγιάλα”…
Βλέποντας πως είναι πια μόνος, ο Ζαπάτα εκπόνησε το σχέδιο Αγιάλα, το οποίο προέβλεπε δήμευση και μοίρασμα στους ακτήμονες του ενός τρίτου των γαιών των φεουδαρχών, δήμευση όλης της γης των ξένων και των αντιστεκόμενων στην επανάσταση (όσοι φεουδάρχες αρνούνταν να παραδώσουν προς αναδιανομή το ένα τρίτο των γαιών τους, θα την έχαναν όλη), επιστροφή στους μικροϊδιοκτήτες όλων των κατασχεμένων λόγω χρεών περιουσιών τους και παροχή συντάξεων στις χήρες και τα ορφανά όλων των πεσόντων στην επανάσταση.
Οι επιρροές του Ζαπάτα στο διάστημα εκείνο έρχονταν κατά κύριο λόγο από τον αναρχικό χώρο (αν και πολλοί μεταγενέστεροί του υποστήριζαν ότι η πολιτική του ήταν ουσιαστικά η υλοποίηση της μαρξιστικής θεωρίας). Οι επαφές του με τους εκπροσώπους των ιδεών του Αναρχισμού, όπως ο Ρικάρντο Φλόρες Μαγκόν, ο Σάντσεζ κ.ά. επηρέασαν τόσο τον ίδιο, όσο και τους συντρόφους του.
Στις 27 Νοεμβρίου 1911 κατήγγειλε δημόσια τον Μαδέρο ως απρόθυμο να πραγματοποιήσει τις υποσχέσεις του κοινωνικού προγράμματός του και δημοσίευσε την «ζαπατίστικη» διακήρυξη για την κοινωνική αλλαγή με το σύνθημα που εισήγαγε ο Μαγκόν: “Tierra y Libertad” (Γη και Ελευθερία).
… και η υλοποίησή του
Για την εφαρμογή του προγράμματός του, ο Ζαπάτα ηγήθηκε εκατοντάδων ανταρτών, απελευθερώνοντας και μοιράζοντας καλλιεργήσιμα εδάφη και σύντομα αναγορεύθηκε στρατηγός της επαναστατικής στρατιάς της περιοχής Μορέλος, που πήρε το όνομα “Απελευθερωτικός Στρατός του Νότου”.
Μάταια ο Μαδέρο έστελνε ξανά και ξανά διάφορους στρατηγούς τους για να πείσουν τον Ζαπάτα να παραδώσει τα όπλα και να διαλύσει τον στρατό του, παίρνοντας την στερεότυπη απάντηση «εάν δεν βρίσκουμε τώρα το δίκιο μας που είμαστε οπλισμένοι, θα το βρούμε όταν είμαστε άοπλοι;».
Μετά την πολιτική κατάρρευση του κινήματος του Μαδέρο, ο Ζαπάτα συνέχισε τον αγώνα του φροντίζοντας να ενώσει τις δυνάμεις του, που βρίσκονταν στον Νότο, με αυτές του Βορρά,υπό τον Βίγια, που αρχικά είχε εναντιωθεί στο “πρόγραμμα Αγιάλα”.
Οι δύο επαναστάτες, που ίδρυσαν την «Αγροτική Τράπεζα Δανεισμού» και οργάνωσαν τους πρώτους αγροτικούς συνεταιρισμούς του Μεξικού, αγωνίστηκαν μαζί ενάντια στις κυβερνητικές δυνάμεις από το 1914 μέχρι το 1919, όμως ο αγώνας τους ήταν άνισος.
Παρά την ογκώδη υπεροπλία των κυβερνητικών δυνάμεων, το αγροτικό επαναστατικό κίνημα στον Νότο κατόρθωσε ωστόσο να εφαρμόσει σε μεγάλο τμήμα του το επαναστατικό πρόγραμμα ως «Κομμούνα της Μορέλος», έχοντας κοινωνικοποιήσει τα 24 εργοστάσια της ζάχαρης, έχοντας συγκροτήσει λαϊκές πολιτοφυλακές και έχοντας καθιερώσει κολεκτιβισμό στην καλλιέργεια της γης από τους χωρικούς.
Με σύνθημα το… “La Cucaracha”
Σε όλη την εξεγερμένη επικράτεια χιλιάδες απλοί, αμόρφωτοι άνθρωποι όλων των ηλικιών και των δύο φύλων ύψωναν μία εντυπωσιακή αλληλεγγύη και όταν κάποτε έπεφταν στα χέρια των κυβερνητικών βάδιζαν ήρεμοι προς την κρεμάλα σιγοσφυρίζοντας τον γνωστό σκοπό “La Cucaracha”, που είχε γίνει ο ύμνος των ανταρτών.
Οι πολεμιστές του Ζαπάτα εργάζονταν στα χωράφια με τα τουφέκια στους ώμους, οπλίζονταν χτυπώντας κυβερνητικά στρατεύματα σε ενέδρες και διεξήγαγαν συστηματικό ανταρτοπόλεμο. Και τις τρεις φορές όμως που ο στρατός μπόρεσε να μπει στην πόλη του Μεξικού, η πολιορκία δεν κράτησε για πολύ.
Το τέλος…
Έχοντας στρέψει πάνω του όλα τα κυβερνητικά πυρά, το τέλος ήταν μάλλον αναμενόμενο για τον 39χρονο Ζαπάτα, ο οποίος δολοφονήθηκε σε ενέδρα από κυβερνητικές δυνάμεις στις 10 Απριλίου 1919 στην χασιέντα de San Juan της Τσιναμέκα του Μορέλος, μετά από ενέδρα που του στήθηκε από τον στρατηγό Πάμπλο Γκονζάλες, που είχε καταστρέψει παλαιότερα ολόκληρα χωριά και είχε κρεμάσει εκατοντάδες χωρικούς.
Το κίνημα μετά τον θάνατο του φυσικού του ηγέτη διαλύθηκε, ωστόσο οι ιδέες που πότισε βαθιά μέσα στο μυαλό των μεξικανών, ο τρόπος αυτοοργάνωσης, η δικαιοσύνη των αιτημάτων του και η ηγετική του φυσιογνωμία, δεν ξεθύμαναν στη διάρκεια του επόμενου αιώνα.
Προς τιμήν του ο EZLN
Μέχρι και σήμερα ο τάφος του αποτελεί σημείο προσκυνήματος για τους ιθαγενείς του Νότιου Μεξικού, ενώ στο όνομά του ως “Ζαπατίστικος Στρατός για την Εθνική Απελευθέρωση” ή EZLN ή Ζαπατίστας, έχει συγκροτηθεί από το 1994 το επαναστατικό κίνημα των αυτοχθόνων Ινδιάνων στην περιοχή Τσιάπας.
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.