photo: Σωτηρία Ψαρού
Με τον Ένκε Φεζολλάρι συναντηθήκαμε πρώτη φορά το 2016 στον Πολυχώρο Vault, στην παράσταση που σκηνοθετούσε τότε με τίτλο «Επάγγελμα Πόρνη». Είχα ήδη σχηματίσει μια εικόνα για τον Ένκε από γραπτές μας συνομιλίες, η οποία επιβεβαιώθηκε και με το παραπάνω από κοντά, αλλά και κατά τη διάρκεια της γνωριμίας μας. Είναι από τους πιο επικοινωνιακούς ανθρώπους που έχω γνωρίσει, μ’ ένα ζεστό χαμόγελο και μια θετική αύρα που σε κάνει να αισθάνεσαι από το πρώτο λεπτό μια οικειότητα, σαν να τον ξέρεις χρόνια. Και χαμογελάει! Συχνά. Και γι’ αυτό σε κερδίζει!
Για να μη μακρηγορήσω περαιτέρω όμως με χαρακτηρισμούς και περιγραφές ζήτησα από τον ίδιο να μου περιγράψει ποιος είναι ο Ένκε Φεζολλάρι κι εκείνος πολύ ειλικρινά μου είπε: «Έχω ένα ταπεραμέντο και μια τρέλα που, ενίοτε καταβροχθίζει εμένα ενίοτε καταβροχθίζει τους γύρω μου. Έχω δίψα για φως και για ζωή. Είμαι αεικίνητος, ακούραστος, φαφλατάς, ερωτύλος και παθιάζομαι. Έχω μέσα μου ένα κόσμο που μου αρέσει να τον μοιράζομαι, είμαι γενναιόδωρος. Αγαπάω τον ηθοποιό. Δεν μου αρέσει ο χαρακτηρισμός καλλιτέχνης, προτιμώ τη λέξη αρτίστας, γιατί έχει μέσα της το μπριλάντε. Πάντοτε όμως θα είμαι και παιδί, αυτό το γκρινιάρικο παιδάκι που ζήταγε από τη μαμά του λεφτά για να πάρω, θυμάμαι, κάτι απαίσια μπισκότα βουτύρου, που είχαν ζάχαρη και για μένα σ’ εκείνη την ηλικία ήταν ο κόσμος όλος! Οχτώ χρονών, έβλεπα κουκλοθέατρο μόνος μου. Ένας καλός παραμυθάς θέλω να είμαι! Ο ξάδερφός μου μου θύμισε πρόσφατα ότι μικρός μάζευα τα παιδιά της γειτονιάς στην πλατεία που δεν είχε φώτα, τους έλεγα ιστορίες με δράκους κι εκείνα τρόμαζαν. Αυτή η υπέρβαση από το πραγματικό στο φαντασιακό δείχνει ότι είμαι μια οριακή προσωπικότητα».
photo: Κική Παπαδοπούλου
Θεωρώ ότι η επιθυμία του Φεζολλάρι να γίνει ένας καλός παραμυθάς έχει πραγματοποιηθεί, καθώς με κάθε σκηνοθετική του δουλειά εμένα προσωπικά, ως θεατή, με ταξιδεύει μέσα στο σύμπαν που δημιουργεί. Για την παράσταση «Επάγγελμα Πόρνη», το βιβλίο της Λιλής Ζωγράφου, με πρωταγωνίστρια την Αλεξάνδρα Παλαιολόγου, που επαναλαμβάνεται ήδη στο Tempus Verum Εν Αθήναις, από τις 9 Μαρτίου, για 15 παραστάσεις, είχα γράψει τότε:
https://fermouart.gr/2016/05/16/epaggelma-porni-enke-fezollari/.
Παράλληλα όμως συνεχίζεται με επιτυχία μια άλλη σκηνοθετική του δουλειά, στο θέατρο Αργώ, «Η αγάπη άργησε μια μέρα», ένα ακόμη βιβλίο της Λιλής Ζωγράφου. Η αγάπη του Φεζολλάρι για τις γυναίκες διαφαίνεται τόσο από τις πολλές του συνεργασίες με γυναίκες ηθοποιούς και αμιγώς γυναικείους θιάσους όσο και από τα θέματα των έργων που επιλέγει. Στο έργο της Λιλής Ζωγράφου τα θέματα που θίγονται είναι η πατριαρχική οικογένεια, η υποτίμηση της γυναίκας, τα “πρέπει” και τα “μη” στην κλειστή κοινωνία της Κρήτης, ο ευνουχισμός κάθε συναισθήματος και αυθορμητισμού. Το βιβλίο είναι συγκλονιστικό. Η παράσταση είναι καίρια μεταφορά του κειμένου, ως εκ τούτου, εξίσου συγκινητική. Έχει παλμό, νεύρο, αβιάστη ροή του λόγου και κρατά τον θεατή προσηλωμένο στην ιστορία. Οι ηθοποιοί Αιμιλία Υψηλάντη, Αθηνά Τσιλύρα, Κατερίνα Μισιχρόνη, Μυρτώ Γκόνη, Μαρία Καρακίτσου, Βασιλική Διαλυνά, Μαρία Αποστολακέα έχουν χτίσει με ακρίβεια τους ρόλους τους και μας παρασύρουν μέσω των ερμηνευτικών τους ικανοτήτων σε μια κατάδυση στα πιο μύχια μυστικά των χαρακτήρων του έργου.
Τον ρωτώ, γιατί επέλεξε ξανά τη συγκεκριμένη συγγραφέα.
Ε.Φ.: «Είναι οι εμμονές που έχουμε… Κάτι με συνδέει με τη συγγραφέα Λιλή Ζωγράφου… αυτό το ροκ, το επαναστατικό του χαρακτήρα της. Έχω πλάσει ένα μύθο γύρω από τη Λιλή. Μου αρέσει αυτό το δογματικό που έχει και με συγκινεί ο βαθιά ανθρώπινος χαρακτήρας της γραφής της, που κρύβει μέσα του και μια θεατρικότητα και μια κινηματογραφικότητα. Είναι σαν να γνωρίζω τους χαρακτήρες της, μου είναι οικείο αυτό που περιγράφει. Θεωρώ χρέος μας ν΄ ασχολούμαστε με τη δραματουργία του τόπου που ζούμε και εργαζόμαστε. Έχω διαβάσει πολλά ελληνικά έργα και αγαπώ τις γυναίκες λογοτέχνες. Πιστεύω ότι στη θεατρική μεταφορά του «Η αγάπη άργησε μια μέρα», που κάναμε, δεν χάθηκε τίποτα από το βιβλίο. Νιώθω περήφανος γι’ αυτή τη δουλειά, τόσο για τις γυναίκες ηθοποιούς μου, που εκτιμώ, όσο και για τη μεταφορά του βιβλίου, γιατί είναι ένα δύσκολο κεφάλαιο να μεταφέρεις».
photo: Κική Παπαδοπούλου
«Ο Συλλέκτης»
Με ασθενή την ανάμνησή μου από το 2002 της παράστασης του έργου του John Fowles, «Ο Συλλέκτης», στο θέατρο Ιλίσια (διασκευή Μαριλένας Παναγιωτοπούλου – σκηνοθεσία Δημήτρη Λιγνάδη με τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη και την Μαρίνα Καλογήρου) παρακολούθησα το ίδιο έργο, το Φεβρουάριο του 2018, στον Πολυχώρο Vault σε σκηνοθεσία Ένκε Φεζολλάρι.
Η Πολυξένη Μυλωνά απέδωσε με πειστικότητα το παγιδευμένο πλάσμα, που μέσα από το φόβο του αφήνει να φανεί η υπεροχή του έναντι του απαγωγέα της. Ο Γιώργος Παπαπαύλου κυριολεκτικά μεταμορφώθηκε ενσαρκώνοντας τον διαταραγμένο ψυχικά, με σύνδρομο κατωτερότητας κι ανάγκη γι’ αγάπη, υπάλληλο γραφείου, αλλά άρτι πλούσιο, Frederick Clegg.
Ο Φεζολλάρι εκμεταλλεύτηκε κάθε σπιθαμή της μικρή σκηνής του Vault, καθοδήγησε και «χορογράφησε» τους ηθοποιούς του με τέτοιο τρόπο – υπό τους ήχους της πάντα υπέροχης μουσικής που επιλέγει για τα έργα που σκηνοθετεί – ώστε να παρουσιάσει μια Μιράντα, θύτη και θύμα ταυτόχρονα, κι έναν Clegg που μας παίδεψε προσπαθώντας ν’ αποκρυπτογραφήσουμε, αν η ανάγκη του για σεβασμό υπερτερεί της ανάγκης του για έρωτα και πόσο επικίνδυνα εμμονικός είναι.
Σε δυσκόλεψε το έργο του John Fowles, «Ο Συλλέκτης», Ένκε;
E. Φ.: «Είχε ένα βαθμό δυσκολίας, γιατί ήταν μια πρόταση και μια ανάθεση που έπρεπε να έρθει σε σύντομο χρονικό διάστημα εις πέρας, γεγονός που με ιντρίγκαρε βέβαια! Σαν έργο έπρεπε να γίνει πιο οικουμενικό, δηλαδή να μην είναι μια ιστορία μόνο απαγωγής και θανάτου. Στο βιβλίο παρακολουθούμε τους ήρωες μέσα από τα ημερολόγιά τους. Στη θεατρική διασκευή της Μαριλένας Παναγιωτοπούλου επενέβησα κι εγώ για να κάνουμε κάτι αλλιώτικο από την παράσταση του τότε με τον Μαρκουλάκη. Ανεξαρτήτως κειμένου, μεγάλο ρόλο στην απόφασή μου να σκηνοθετήσω, έπαιξαν και οι ηθοποιοί, η Πολυξένη Μυλωνά και ο Γιώργος Παπαπαύλου, με τους οποίους είχαμε δουλέψει ξανά μαζί και είχαμε ένα κοινό κώδικα. Ήταν όλο το team μας καλό, όπως έχει πει και ο Bουτσινάς: «Ήταν σαν το λεωφορείο που παίρνεις μαζί με φίλους και πας μια εκδρομή».
(«Ο Συλλέκτης», τον Μάρτιο, “μετακόμισε” για τέσσερις παραστάσεις στην Πάτρα, στο θέατρο Επίκεντρο+).
Ε.Φ.:«Στον Γλάρο κάνω το ρόλο του Σαμράγιεφ, του επιστάτη του κτήματος της Αρκάντινα. Είναι ο πατέρας της Μάσα και ο άνδρας της Πωλίνας. Είναι αυταρχικός, έχει μια στρατιωτική εκπαίδευση. Κι αυτό έχει μια ταξική χροιά, γιατί ο Σαμράγιεφ είναι ο επιστάτης και είναι ένα λούμπεν στοιχείο απέναντι σ’ αυτούς τους καλλιτέχνες και την αριστοκρατία. Όμως μέσω της αυταρχικότητάς του επιβάλλεται στην Αρκάντινα και στον Σόριν. Ξέρει ότι η κόρη του δεν είναι κόρη του και πως η γυναίκα του είναι ερωτευμένη με το γιατρό και ουσιαστικά ζει μια πολύ συμβατική ζωή. Λάτρης της όπερας και του θεάτρου – έχει και μια κωμική χροιά ο ρόλος – γιατί μνημονεύει παλιούς ηθοποιούς σατιρίζοντας τους νέους.
Αυτό που μου αρέσει πολύ είναι ότι ο σκηνοθέτης, Κωνσταντίνος Χατζής και η ομάδα των ηθοποιών του σέβονται τον Τσέχωφ, καθώς «ο Γλάρος» είναι ένα από τα παγκόσμια αριστουργήματα. Το κλίμα της ομάδας μας είναι ευχάριστο, ο καθένας είναι αφοσιωμένος μόνο στο ρόλο του γεγονός που με χαροποιεί, γιατί συμβαίνει σπάνια στο θέατρο να μην υπάρχει ανταγωνισμός. Με χαροποιεί που συμμετέχω στο όραμα του Χατζή, που είναι σκηνοθέτης της γενιάς μου. Πηγαίνω στην πρόβα σαν ηθοποιός διαθέσιμος απόλυτα, χωρίς να έχει καμιά σημασία, αν ο ρόλος είναι μικρός ή μεγάλος».
Εσύ σκηνοθετείς ως επί το πλείστον. Ενδιάμεσα σου λείπει και το να υπάρχεις ως ηθοποιός;
Ε.Φ.:«Όσο περνάνε τα χρόνια δεν αναζητώ τόσο πολύ το να παίζω. Θέλω να παίζω, αν και πιστεύω ότι ο σκηνοθέτης είναι το απόλυτο, είναι ο μαέστρος. Θα ήθελα να με καλούν πιο συχνά, γιατί είναι ωραίο και να σε σκηνοθετούν και είναι σίγουρα πιο ξεκούραστο. Αλλά από την άλλη, οι σκηνοθεσίες δεν μου αφήνουν χρόνο για να παίζω. Και δεν ανήκω στην κατηγορία των σκηνοθετών που παίζουν και τους πρωταγωνιστικούς ρόλους, που αυτο-σκηνοθετούνται. Ακόμα δεν το έχω κάνει, αν και δεν το αποκλείω. Υπάρχουν στόχοι και φιλοδοξίες για έργα που θέλω να σκηνοθετήσω, που δεν θέλω να τ’ αφήσω στην άκρη».
Φτάνοντας στο τέλος της κουβέντας μας δίνω στον Ένκε Φεζολλάρι πέντε ρήματα και ζητώ να μου κάνει προτάσεις. Ο Ένκε Φεζολλάρι αγαπά, μισεί, πιστεύει, ελπίζει και φοβάται…
Αγαπώ τους ηθοποιούς, αγαπώ τους ανθρώπους.
Μισώ την υποκρισία και την ασχήμια. Μισώ την κάθε μορφή επιβολής, τα αδυσώπητα μάτια και χέρια.
Πιστεύω στον Χριστό του καθενός μέσα του.
Ελπίζω σε λιγότερες απώλειες και στην επανάσταση του καθενός.
Φοβάμαι την ερημιά των πραγμάτων, όπως λέει και η Λιλή Ζωγράφου «η ερημιά είναι η εγκατάλειψη ή η απουσία εκείνων που αγαπάμε».
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.