“Οι φοιτητές νοιάζονται μόνο για το παχύ τους έντερο”
Αντώνης Τρίτσης (υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων), 8/11/1987
Το μεσημέρι της 13ης Νοεμβρίου 1987, ένα πανελλαδικό συλλαλητήριο 20.000 φοιτητών και σπουδαστών συγκρούστηκε μετωπικά, για πρώτη φορά μετά τη Μεταπολίτευση, με τα ΜΑΤ επί της οδού Σταδίου, στο ύψος της Κολοκοτρώνη.
Η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου είχε απαγορεύσει τη συνέχιση της πορείας προς το Σύνταγμα, με πρόσχημα την προστασία του Οικουμενικού Πατριάρχη Δημητρίου που επισκεπτόταν τότε την Αθήνα· απαγόρευση που από τους διαδηλωτές έγινε ωστόσο αντιληπτή όχι μόνο ως επίδειξη αυταρχισμού, αλλά και ως απόπειρα πυροδότησης ενός “εμφυλίου” μεταξύ μετριοπαθέστερων και πιο ριζοσπαστικών συνιστωσών του κινήματος, όπως ακριβώς είχε συμβεί με τις καταλήψεις του 1979.
Αντί να αναδιπλωθούν, οι διαδηλωτές προτίμησαν ωστόσο να σηκώσουν το γάντι. Με την ιαχή “μόρφωση-δουλειά-ανεξαρτησία, εμπρός για της γενιάς μας τα Πολυτεχνεία”, η κεφαλή της πορείας διαπέρασε με τον όγκο της (και γυμνά χέρια) τον πυκνό αστυνομικό κλοιό, για να βρεθεί αμέσως μετά αντιμέτωπη με τα ΜΑΤ και να ξυλοκοπηθεί αλύπητα επί δυο ατέλειωτα λεπτά, ενώ βολές δακρυγόνων απωθούσαν τους (εξίσου απροετοίμαστους γι’ αυτά) σπουδαστές που ακολουθούσαν.
Σκηνές καθόλου ασυνήθιστες βέβαια τις επόμενες δεκαετίες, πρωτόγνωρες όμως για τα χρόνια της πασοκικής “Αλλαγής”, που μεταξύ άλλων είχε επαγγελθεί και την ολοσχερή κατάργηση των ΜΑΤ.
Σε αντίθεση με τις τηλεοπτικές συνήθειες της εποχής, η κρατική ΕΡΤ αναμετέδωσε πάντως καταλεπτώς τις σκηνές του μακελειού -ως προειδοποιητικό, μάλλον, μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση.
Παρά τη θεαματική αυτή κορύφωσή του, το φοιτητικό κίνημα του 1987 παραμένει ιστοριογραφικά ο φτωχός συγγενής εκείνων του 1979 και του 1990-91, καθώς είναι δύσκολο να χωρέσει στο κυρίαρχο ερμηνευτικό σχήμα μιας νικηφόρας μαζικής αντίστασης σε κάποια αντιδημοφιλή μεταρρύθμιση.
Συλλογική έκφραση της ρήξης μιας μεγάλης μερίδας της “γενιάς της Αλλαγής” (των φοιτητών, δηλαδή, που μπήκαν στα ΑΕΙ μεταξύ 1981 και 1985) με τη νέα τροπή σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης που εγκαινίασαν τα μέτρα λιτότητας του 1985, αλλά και της λανθάνουσας ή υπόγειας αμφισβήτησης των κομμάτων της Αριστεράς από τις δικές τους Νεολαίες, η φοιτητική εκείνη έκρηξη πυροδοτήθηκε από μια πανσπερμία αιτίων κι αφορμών, με κοινή συνισταμένη τη διάψευση των προσδοκιών που είχαν επενδυθεί στην πολιτική αλλαγή του 1981.
Η πολυδιάσπαση του κινήματος σε επιμέρους μέτωπα καθιστά έτσι αρκετά δύσκολο έναν συνολικό απολογισμό της έκβασής του· περισσότερο πρέπει να ιδωθεί ως πολιτισμικό γεγονός με πολιτικές διαστάσεις, αλλά και ως η κατεξοχήν στιγμή μετάβασης από το μεταπολιτευτικό φοιτητικό κίνημα σε εκείνα της εικοσαετίας 1990-2010.
Κρίση της “Αλλαγής”
Το φθινόπωρο του 1987 ΑΕΙ και ΤΕΙ βιώνουν τις συνέπειες της περιοριστικής οικονομικής πολιτικής που επιβλήθηκε δύο χρόνια νωρίτερα, κάτω από την απειλή προσφυγής στο ΔΝΤ.
Ζητήματα όπως η εκτόξευση του κόστους της φοιτητικής στέγης -ιδίως στην επαρχία- αποκτούν ιδιαίτερη σημασία σε συνθήκες μείωσης των λαϊκών εισοδημάτων, ενώ οι περικοπές των κονδυλίων του ΥΠΕΠΘ προκαλούν τη δυσλειτουργία ακόμη και κεντρικών ιδρυμάτων: το Χημικό της Αθήνας αδυνατεί λ.χ. να παράσχει εργαστήρια για όλους τους φοιτητές, με αποτέλεσμα τη μελέτη ακόμη και διπλασιασμού του ελάχιστου χρόνου σπουδών.
Το κλίμα επιδείνωσε ακόμη περισσότερο μια υπουργική απόφαση για δωρεάν διανομή των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων μόνο μέχρι τον Ιούνιο του 1988 κι ένα στρατολογικό νομοσχέδιο που περιέκοπτε δραστικά τις αναβολές λόγω σπουδών.
Δίπλα στην ασφυκτική λιτότητα του Δημοσίου, πολλαπλασιάζονταν τα προπλάσματα ιδιωτικών ΑΕΙ (με τη μορφή είτε ιδιωτικών “κολεγίων” είτε “παραρτημάτων” κάποιων ευρωπαϊκών πανεπιστημίων).
Ορατή ήταν επίσης η διαμόρφωση μιας δημόσιας ανώτατης παιδείας πολλών ταχυτήτων, με σχέδια ιδιωτικής ή ευρωπαϊκής χρηματοδότησης όσων σχολών υπόσχονταν σχετικά αναβαθμισμένες θέσεις στον κοινωνικό καταμερισμό εργασίας.
Επενδυμένο με το ιδεολόγημα της “αναβάθμισης” των σπουδών, που μετέθετε την ευθύνη για την ανεργία από τις δομές της ελληνικής οικονομίας στην υποτιθέμενη “επιστημονική ανεπάρκεια” φοιτητών και διδασκόντων, το εγχείρημα αυτό δεν έκρυβε τα αυταρχικά χαρακτηριστικά του, θέτοντας ως πρώτη προτεραιότητα την πάταξη των καταλοίπων του μεταπολιτευτικού φοιτητικού κινήματος.
Αιχμή του δόρατος θα αποτελέσει το κατέβασμα ενός εσωτερικού κανονισμού στο ΕΜΠ, με δρακόντειες κατασταλτικές διατάξεις που προέβλεπαν ακόμη και διαγραφές φοιτητών.
Διάβασε ολόκληρη την ανάλυση – αφιέρωμα του Τάσο Κωστόπουλου στο Efsyn.gr.
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.