Φωτορεπορτάζ: Παραβάσεις και αντιδράσεις
Από τον 4ο πΧ αιώνα όταν ο Αριστοτέλης περιέγραψε για πρώτη φορά πώς λειτουργεί η camera obscura, μέχρι σήμερα η φωτογραφία σαφώς έχει εξελιχθεί. Είτε ως τέχνη ή ως μέσο επικοινωνίας η εικόνα μέσα από τον φακό έχει καταστήσει μια ολόκληρη κοινωνία αντικείμενο οπτικής απόλαυσης –ή και αποτροπιασμού, αναλόγως.
Η επικοινωνιακή διάσταση της εικόνας βασίζεται στην ικανότητα της σαγήνης του συνειδητού και του ασυνείδητου. Τα μηνύματα που λαμβάνουμε από τις φωτογραφίες είναι άλλοτε ξεκάθαρα και άλλοτε μας επηρεάζουν χωρίς καν να έχουμε συνειδητοποιήσει ότι ελήφθησαν (ερεθίσματα υπό τον ουδό, θα πουν οι ειδήμονες). Μια εικόνα είναι πράγματι χίλιες λέξεις, ακόμη κι αν δεν αναφέρει καμία.
Μια φωτογραφία μπορεί να μας πληροφορήσει καλύτερα από οποιοδήποτε ρεπορτάζ για το τι συμβαίνει στον κόσμο. Σ’ αυτό συμβάλει, εξάλλου, και η ταχύτητα σύλληψης και διάδοσής της. Γι’ αυτόν και για πολλούς άλλους λόγους αποκτά ιδιαίτερη σημασία το έργο των φωτορεπόρτερ. Ρισκάρουν για ένα και μόνο καρέ, το οποίο είναι αρκετό για να γεννήσει, να αλλάξει, να μεταστρέψει συνειδήσεις.
«Εάν οι φωτογραφίες σου δεν είναι αρκετά καλές, τότε δεν είσαι αρκετά κοντά», έλεγε ο διάσημος Ούγγρος φωτορεπόρτερ, Ρόμπερτ Κάπα. Κάλυψε 5 διαφορετικούς πολέμους, μεταξύ των οποίων και τον Β’ Παγκόσμιο. Η ιστορία των καρέ έρχεται να τον επιβεβαιώσει. Όλοι οι αξιόλογοι φωτορεπόρτερ βρέθηκαν δίπλα στα γεγονότα και τις καταστάσεις για να μας προσφέρουν μοναδικές φωτογραφίες υψηλής αισθητικής και συναισθηματικής απόλαυσης.
Ελληνικό παράδειγμα, αυτό του Άρη Μεσσήνη, αυτοδίδακτου φωτορεπόρτερ του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων. Βρέθηκε στη μάχη της λιβυκής Σύρτης και τιμήθηκε με το βραβείο Bayeux- Calvados for War Correspondents για τις φωτογραφίες του (κάτωθι), ενώ φέτος βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της βρετανικής Guardian.
Το φωτορεπορτάζ, όπως το μαύρο κουτί της camera obscura, έχει και τη «σκοτεινή» του πλευρά. Το δικαίωμα των φωτορεπόρτερ στη δημοσιογραφική έρευνα στα πλαίσια της ελευθερίας του Τύπου είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο στην Ελλάδα από το Σύνταγμα του 1975. Ψιλά γράμματα αυτά βέβαια, γιατί το ελληνικό Σύνταγμα ελάχιστη σημασία έχει πλέον (βλ. προληπτικές επιτάξεις). Έτσι, οι φωτορεπόρτερ βρίσκονται για ακόμη μια φορά στο επίκεντρο εκφοβισμών και απειλών. Αναφέρομαι και στην πρόσφατη καταγγελία της ΕΣΗΕΑ και των ενώσεων του Τύπου. «Η λήψη και δημοσιοποίηση των γεγονότων είναι σύμφυτη με τη δουλειά του φωτορεπόρτερ και οποιαδήποτε παρέμβαση είναι μη επιτρεπτή», τονίζει η Ένωση. Σαφώς, καλή η ελευθερία του Τύπου και του λόγου, αλλά θα έπρεπε να τη θυμόμαστε πιο συχνά…
Το φωτορεπορτάζ γεννά αμφιλεγόμενες αντιδράσεις στο κοινό, στους άλλους δημοσιογράφους, στην πολιτική. Αρκετές φορές μάλιστα οι αντιδράσεις αφορούν την περίπτωση του photoshop…
Μίνα Κωστοπούλου
…………………………………………………………………
Ζούμε στον κόσμο του photoshop
Ζούμε στον κόσμο της εικόνας και όλες οι εικόνες είναι ωραιοποιημένες, με τη βοήθεια του Photoshop και άλλων προγραμμάτων. Η φωτογραφία ως τέχνη έχει να κάνει πλέον τόσο με την ίδια τη φωτογραφία, όσο και με την επεξεργασία της. Μια επεξεργασμένη εικόνα μπορεί να γίνει αισθητά πιο εντυπωσιακή και να τραβήξει τα βλέμματα. Με λίγα λόγια, η εικόνα αυτή «πουλάει», άρα τα μίντια τη χρησιμοποιούν.
Ο ναός του photoshop είναι τα lifestyle περιοδικά και οι διαφημίσεις. Εκεί το photoshop ξεφεύγει από τα όρια της ωραιοποίησης και φτάνει στα όρια του ψέματος. Τα πλασματικά πρότυπα που μέσα από τις εικόνες περνούν, ευθύνονται για τη διαστρεβλωμένη όψη που έχουν πολλοί ανήλικοι, αλλά και ενήλικοι, για την πραγματικότητα.
Πλέον η λέξη photoshop εκτός από την έννοια του προγράμματος επεξεργασίας εικόνων, έχει αποκτήσει και άλλη έννοια. Η λέξη αυτή σημαίνει τη διαστρέβλωση της εικόνας. Η «φωτοσοπιασμένη» εικόνα είναι η ψεύτικη εικόνα. Αυτή η εξέλιξη του νοήματος οφείλεται φυσικά στην ευρεία χρήση τέτοιων εικόνων, καθώς και στην αποκάλυψη των πραγματικών συχνά φωτογραφιών, πριν την επεξεργασία, που αναδεικνύουν το μέγεθος της διαφοράς.
Παράδειγμα τέτοιας αποκάλυψης αποτελεί η φωτογραφία του Πολ Χάνσεν, που απέσπασε το πρώτο βραβείο στον εφετινό διαγωνισμό World Press Photo. Ο Πολ Χάνσεν κατηγορήθηκε ότι έχει επεξεργαστεί ψηφιακά σε μεγάλη κλίμακα τη φωτογραφία του και προτάθηκε να του αφαιρεθεί το βραβείο. Τελικά, οι ειδικοί του διαγωνισμού κατέληξαν, ότι το ρετουσάρισμα της φωτογραφίας δεν έφτανε σε βαθμό ικανό να την παραποιήσει.
Η φωτογραφία του Πολ Χάνσεν:
Πόσες όμως τέτοιες φωτογραφίες χρησιμοποιούνται καθημερινά; Ένα αισχρό γεγονός σχετικά με επέμβαση σε φωτογραφία, έλαβε χώρα πριν λίγο καιρό και αφορά τους συλληφθέντες στο Βελβετό Κοζάνης. Η ίδια η αστυνομία εξέδωσε παραποιημένες τις φωτογραφίες με τα χτυπημένα πρόσωπα, σαν να ντρεπόταν για αυτό το ίδιο που δημοσιοποίησε: το βασανισμό των συλληφθέντων, οι οποίοι πάντως διατηρούσαν το τεκμήριο της αθωόητας.
Το ζήτημα είναι πως μια εικόνα έχει τεράστια δύναμη. Για παράδειγμα, ο φωτογράφος Αριστοτέλης Σαρρηκώστας, τράβηξε λίγα καρέ από την είσοδο των τανκ στο Πολυτεχνείο τη 17η Νοεμβρίου. Δεν υπήρξαν άλλες φωτογραφίες από το στιγμιότυπο, καθώς ήταν ο μοναδικός μαζί με τον Ολλανδό που τράβηξε το ιστορικό φιλμ, που κάλυψαν το γεγονός. Μέσω αυτών των φωτογραφιών και του βίντεο αποδείχθηκε το γεγονός και δε μπόρεσε η χούντα των Συνταγματαρχών να το επικαλύψει. Εν τέλει, τα αποδεδειγμένα και από τις φωτογραφίες του Σαρρηκώστα γεγονότα του Πολυτεχνείου συντέλεσαν στην πτώση της Χούντας.
Εφόσον, λοιπόν, η φωτογραφία έχει τεράστια δύναμη, είναι άκρως επικίνδυνο να παραποιείται, όχι πάντα όταν σκοπός είναι απλά η ωραιοποίηση, αλλά κυρίως όταν παραποιείται ηθελημένα προκειμένου να εξηπηρετηθούν σκοπιμότητες.
Καθημερινά, όμως, κατακλυζόμαστε από ωραιοποιημένες εικόνες, ακόμα και οι φωτογραφίες των νυκτερινών μαγαζιών στο facebook, όπου ταγκάρουμε τον εαυτό μας, είναι φτιαγμένες, ακόμα και εμείς οι ίδιοι ανεβάζουμε ρετουσαρισμένες εικόνες στα σάιτ κοινωνικής δικτύωσης. Τελικά, λοιπόν, μηπως δεν αντιλαμβανόμαστε τον κίνδυνο;
Μαρία Δελαγραμμάτικα
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.