Γ. Γεννατάς: Οι άνθρωποι της τέχνης να σταματήσουν να «κάνουν τις πάπιες»

“Δεν μας επιτρέπεται σε μία κοινωνία στην οποία άνθρωποι δεν έχουν να φάνε και πεθαίνουν, εμείς να ασχολούμαστε με την καριέρα μας”. Ο Γεράσιμος Γεννατάς με αφορμή την παράσταση «Πατριδογνωσία» μιλάει στο 3pointmagazine.

Πατριδογνωσία ή τίποτα δεν είναι για συγνώμη. Ένα εντατικό μάθημα ελληνικής ιστορίας, σύγχρονης και παλαιότερης, γροθιά στο στομάχι των «δυσανεκτικών» στην κριτική και την κοινή λογική. Μία σύγχρονη πολιτική επιθεώρηση, που «πετάει στα μούτρα» του θεατή την σκληρή αλήθεια –εμπλουτισμένη με το απαραίτητο κομμάτι της επιθεώρησης- για τα όσα έχουν συμβεί στην Ελλάδα τα τελευταία 40-50 χρόνια.

Ένας μονόλογος από τον Γεράσιμο Γεννατά στον οποίο θίγονται πάρα πολύ περιεκτικά τα προβλήματα συμπεριφοράς και νοοτροπίας του μέσου Έλληνα, τα προβλήματα αυτογνωσίας –χαρακτηριστικό που μάλλον δεν είναι ίδιον της κουλτούρας μας- τα προβλήματα ερμηνείας της σύγχρονης νεοελληνικής πραγματικότητας.

Η «Πατριδογνωσία ή τίποτα δεν είναι για συγνώμη» ανεβαίνει για τρίτη σεζόν στο θέατρο Αλκμήνη (Αλκμήνης 12, Πετράλωνα) με τα κείμενα των Μπρεχτ, Ξενοφώντα, Θουκυδίδη και την ποίηση των Μαγιακόφσκι, Μπρεχτ, Τ.Σ Έλιοτ, Λειβαδίτη να δένουν άψογα υπό την σκηνοθετική καθοδήγηση του Θανάση Χαλκιά, με σύγχρονες πρόζες που μιλούν κυριολεκτικά για το σήμερα, αλλά και τα μουσικά εμβόλιμα κομμάτια του Γιώργου Κομπογιάννη σε ζωντανή εκτέλεση από τον Βασίλη Μπαμπούνη και την Φιλένια Σπαχή.

Με αφορμή την «Πατριδογνωσία», αλλά και την «απεργία» των συντελεστών της παράστασης, την 27η Νοεμβρίου, προκειμένου να βρεθούν δίπλα στις απολυμένες καθαρίστριες του υπουργείου Οικονομικών, ο Γεράσιμος Γεννατάς μίλησε στο 3pointmagazine τόσο για την παράσταση καθεαυτή, όσο και για τον ρόλο που καλούνται να παίξουν –και δυστυχώς δεν το κάνουν- οι άνθρωποι της τέχνης σε μία περίοδο που ο ίδιος ονομάζει χούντα.

Ήθελα πάρα πολύ καιρό να κάνω μία παράσταση η οποία να μιλάει για το σήμερα, δηλαδή να έχει μία αναφορά σε αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα, ούτε υπαινικτικά, ούτε περιφραστικά, αλλά ακριβώς. Ευθέως και σαφώς. Και ενώ θα ήθελα η παράσταση να έχει έναν πιο διαδραστικό χαρακτήρα, πιο stand up, όταν άκουσα τα τραγούδια του Γιώργου θεώρησα ότι μπορεί να στηθεί μία παράσταση πια, που να μοιάζει δομικά με επιθεώρηση, αλλά που το υλικό της να είναι διαφορετικό. Να μην είναι ένα υλικό απλώς σατυρικό και πιπεράτο, αλλά να θίγει.

Η σκέψη για αυτή την παράσταση πήρε τη μορφή μιας κριτικής διάθεσης και ενός προβληματισμού πάνω στο τι είναι αυτό το οποίο ταλανίζει τις ψυχές μας και τις ζωές μας, με ποιο τρόπο διαχρονικά η εξουσία επεμβαίνει στη ζωή μας, πώς έχει επιτευχθεί η πολλαπλότητα των προσώπων και των προσωπείων που φοράει η εξουσία και αν αυτή η σκέψη και η συνειδητοποίηση μπορεί να κάνει το ανθρώπινο πλάσμα να πει «θέλω να χειραφετηθώ επιτέλους».

Αυτό βέβαια πρέπει να το κατανοήσεις για να περάσεις στη σκέψη όχι στο να κάνεις ένα δεύτερο βήμα, στο να σκεφτείς να κάνεις ένα δεύτερο βήμα. Προχθές έφυγε μία κοπέλα στην παράσταση στο κομμάτι με τον παπά. Αυτή η νέα κοπέλα δεν άντεχε την κριτική, καθώς τους τελευταίους 4-5 μήνες έχει βρει καταφύγιο στην εκκλησία και προσεβλήθη η ψυχή της τόσο πολύ ώστε αποφάσισε να φύγει από την παράσταση. Δεν μπορούσε να καταλάβει ότι εγώ με το νούμερο αυτό και με άλλα πράγματα που θίγω αναφέρομαι στην εκκλησία και τη θρησκεία, δεν αναφέρομαι στην πίστη. Εγώ προσωπικά σέβομαι απεριόριστα την πίστη των ανθρώπων, ανεξαρτήτως του ότι εγώ δεν πιστεύω. Την πίστη όπως και κάθε άλλη ψυχική ανάγκη, τη σέβομαι απεριόριστα.

Θα ήθελα να απευθυνθώ με την παράσταση αυτή σε όλους τους αναγνώστες των δεξιών εφημερίδων. Λέω αναγνώστες δεξιών εφημερίδων και εννοώ όλους όσους βρίσκονται αντίθετα στη δική μου πολιτική τοποθέτηση και οι οποίοι δεν είναι ανήθικοι στην ψυχή, με την έννοια ότι δεν κονομάνε αυτή τη στιγμή από αυτή την κατάσταση στη χώρα. Είναι σαφές ότι μέσα στην κοινωνία υπάρχουν σκουπίδια του ΠΑΣΟΚ και όχι μόνο πολιτικά σκουπίδια, άνθρωποι οι οποίοι βγάζουν λεφτά. Αυτοί προφανώς θα ψηφίζουν ΠΑΣΟΚ και δεν τους νοιάζει να σκεφτούν τίποτα άλλο. Όπως το ίδιο συμβαίνει και με άλλους στη Νέα Δημοκρατία. Με αυτούς δεν μπορείς να συνδιαλλαγείς γιατί αυτοί είναι αυτοί που διαλύουν τη χώρα. Αλλά υπάρχουν δεξιοί ψηφοφόροι οι οποίοι είναι αφελείς, αδαείς, τους έχουν κοροϊδέψει, θα ήθελα πάρα πολύ να συνομιλήσω με αυτούς τους ανθρώπους.

Έχω νιώσει ότι άνθρωποι στην παράσταση δεν περνάνε καλά με αυτά που ακούνε, χωρίς να μου έχει γίνει κάποια ευθεία αναφορά/παράπονο. Κατά τη διάρκεια της παράστασης έχω επαφή με το κοινό, σε κάποια σημεία μιλάω με το κοινό, σε κάποια άλλα όταν υπάρχει η μουσική μπορώ και βλέπω το κοινό, νιώθω είτε την ευφορία είτε τη δυσαρέσκεια.

Οι άνθρωποι της τέχνης δεν οφείλουν απλώς να πάρουν θέση. Είναι υποχρεωμένοι αυτή τη στιγμή να πάρουν θέση και όχι να υποδύονται διάφορα κατοικίδια ζώα, να κάνουν τις πάπιες, τις κότες, τις γάτες με μόνο αντάλλαγμα να περνάνε καλά και να βγάζουν λίγα λεφτά. Γλείφουν από παντού ένα διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα και μία κοινωνία που καταστρέφεται και καταρρέει. Ζούμε έναν φασισμό, μία χούντα, δεν είναι δυνατό εμείς να χαμογελάμε και να λέμε πόσο καλά περνάμε, ή να ασκούμε τέχνη που ασχολείται με άλλα πράγματα. Δεν με ενδιαφέρει η μοναξιά της χαμένης ψυχής στο αστικό τοπίο. Με αφήνει παγερά αδιάφορο. Εδώ ζούμε μία πραγματικότητα που οι άνθρωποι δεν έχουν να φάνε γιατί τους έχουν διαλύσει την κοινωνία τους. Δεν μας ενδιαφέρει το ψυχολογικό πρόβλημα του Χ ήρωα σε μία άλλη κοινωνία η οποία δεν αφορά το σήμερα.

Για τον καλλιτέχνη τίποτα δεν είναι περιοριστικό. Για τον καλλιτέχνη περιοριστική είναι η στάση, η γωνία από την οποία κοιτάει τη ζωή. Τίποτα άλλο. Ο καλλιτέχνης μπορεί να δημιουργήσει και παίρνοντας την πρώτη του ύλη μπορεί να φτιάξει από αριστουργήματα έως τίποτα. Το θέμα είναι ο ίδιος τι αποφασίζει. Ποια είναι η πρώτη του ύλη και ποιος ο στόχος του.

Αποδεχόμαστε ότι η τέχνη δεν παίζει σήμερα και δεν κρατάει τη στάση που θα έπρεπε να κρατάει; Αποδεχόμαστε ότι υπάρχει ένδεια λόγου, γραφής; Έχω την εντύπωση ότι δεν το αποδεχόμαστε κοινώς. Όπως δεν αποδεχόμαστε ότι ζούμε έναν φασισμό. Αν ρωτήσεις πολλούς φτασμένους συναδέλφους μου θα σου πουν διάφορα «ποταμίσια». Εγώ είμαι από εκείνους που λένε ότι ζούμε μία χούντα, η οποία έχει μία σφραγίδα που λέει ελληνική κοινοβουλευτική δημοκρατία. Πεθαίνουν άνθρωποι, αυτό δεν μπορεί να το παραβλέψει κανείς. Έχουμε φτάσει να μη μιλάμε γιατί η χώρα έχει φτάσει εδώ. Δεν μιλάω για τον λαό, δεν θα καταφερθώ ποτέ δημοσίως εναντίον ανθρώπων. Μιλάω για αυτά τα πολιτικά σκουλήκια, τα τρωκτικά που κατατρώγουν αυτή τη χώρα.

Είναι πάρα πολύ εύκολο να χειραγωγήσεις έναν λαό τον οποίο έχεις εκπαιδεύσει επί σαράντα χρόνια με έναν τρόπο. Είναι πάρα πολύ εύκολο όταν τέσσερις γενιές εφήβων έχουν μεγαλώσει με τα περιοδικά του Κωστόπουλου και με συγκεκριμένη ηθική. Και ανεχόμαστε ακόμα αυτό τον αχαρακτήριστο άνθρωπο, που λέγεται Πέτρος Κωστόπουλος, να υπάρχει στην κοινωνική μας ζωή, όταν τέσσερις γενιές ανθρώπων μεγάλωσαν με τα ιδανικά αυτού του κυρίου και το «20 τρόποι για να γαμήσεις την γκόμενα του καλύτερού σου φίλου», «50 τρόποι να πάρεις καλύτερο αυτοκίνητο από τον διπλανό σου».

Εγώ δεν μπορώ να κατηγορήσω τον λαό, δεν μπορώ να ζητήσω ευθύνες στον λαό. Στους εκπροσώπους που εκπροσωπούν αυτό τον λαό ρίχνω όλα τα βάρη. Ό,τι έκανε και το ‘35 στη Γερμανία, το κάνει και τώρα ο λαός, γιατί είναι ένας λαός που κινείται στα όρια της επιβίωσης, οπότε βγάζει τα χειρότερά του ένστικτα και δυστυχώς αυτοί οι άνθρωποι τα έχουν σπουδάσει και ξέρουν πώς να τα χειριστούν.

Υπάρχει ένα αντίτιμο το οποίο το πληρώνω. Ένα αντίτιμο πραγματικό, οικονομικής μορφής. Δεν ήμουν ποτέ ένα αγαπημένο πρόσωπο των δημοσιογράφων, αυτή τη στιγμή έχουμε μία τέχνη που είναι κανονικά μία τέχνη που πλασάρεται. Ανέκαθεν συνέβαινε αυτό. Υπήρχαν καλοπληρωτές των εντύπων, οπότε τα έντυπα αυτούς τους καλοπληρωτές πάντα τους προωθούσαν. Εγώ δεν επένδυσα και δεν δούλεψα ποτέ τη δημοσιότητά μου. Δεν ασχολήθηκα ποτέ, γιατί νομίζω ότι είναι ψεύτικο. Υπάρχει ένα πραγματικό κόστος σε αυτό που επιλέγω να κάνω, περνάω πάρα πολύ δύσκολα οικονομικά, αλλά νιώθω μία χαρά με τον εαυτό μου, αν και θα ήθελα να είμαι περισσότερο στο δρόμο, σε κινητοποιήσεις.

Το σύστημα βολεύεται με το «όλοι είναι ίδιοι». Είναι ένα εργαλείο και έχει φροντίσει αυτό το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα να το κατασκευάσει έτσι γιατί το βολεύει, βολεύεται από αυτό. Βολεύεται οι απλοί άνθρωποι να λένε «όλοι είναι ίδιοι». Και φτάνουμε στην κρισιμότερη στιγμή της ιστορίας μας των τελευταίων δεκαετιών, να έχουμε 40% αποχή από τις εκλογές. Οι κινητοποιήσεις των Αγανακτισμένων όμως ήταν μία κοινωνική αφύπνιση για αυτή την κοινωνία που δεν ξεκουνιόταν με τίποτα. Θέλω να πιστεύω ότι είναι μία φωτίτσα που καίει.

Ζούμε σε πόλεις που είναι απάνθρωπες, δεν προσφέρουν τίποτα στους πολίτες, δεν προάγουν καθόλου τη συμβίωση των ανθρώπων, το μόνο που προάγουν είναι η ανταγωνιστικότητα. Ζούμε σε πόλεις οι οποίες μας πιέζουν και το μόνο που μας κάνουν είναι να θέλουμε να φάμε ο ένας τον άλλο.

Δεν μπορώ να πω εγώ λύση γιατί θα ακουστεί εκ του πονηρού. Δεν είναι η δουλειά μου να πω μία λύση. Η δουλειά μου είναι να μοιραστώ την ανησυχία μου και την άποψή μου. Η τέχνη δεν μπορεί να δίνει λύσεις. Ο καλλιτέχνης είναι ένας άνθρωπος, ο οποίος βλέπει τη ζωή από μία γωνία. Συνήθως άλλη από αυτή που τη βλέπει ο περισσότερος κόσμος. Εγώ προσπαθώ να μοιραστώ με άλλους ανθρώπους αυτό που βλέπω.

Η προτεραιότητά μου στην κοινοβουλευτική δημοκρατία που ζούμε, είναι να φύγουν αυτοί οι κλέφτες. Αυτό πρέπει να έχουμε σαν προτεραιότητα σαν πολίτες. Να αποδοθεί μία ελάχιστη δικαιοσύνη. Και κάπως έτσι προέκυψε ξαφνικά ο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν πιστεύω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα σώσει την Ελλάδα. Μόνο η κοινωνία μπορεί να σώσει την Ελλάδα. Αλλά αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει μία κοινωνία που μπορεί να αναλάβει ευθύνη. Υπάρχει ένας λαός που εκπαιδεύτηκε με ένα συγκεκριμένο τρόπο από μία συγκεκριμένη σοσιαλδημοκρατία για αυτό και δεν ακούγονται οι αριστερές φωνές πανευρωπαϊκά και παγκόσμια. Εκπαιδεύτηκαν άνθρωποι και πολίτες, οι οποίοι δεν θέλουν να ακούσουν κάτι που δεν άπτεται του εγώ τους.

Οτιδήποτε άπτεται του κοινωνικού, δεν θέλει να το ακούει ο Έλληνας. Άρα πρέπει να ξαναεκπαιδευτούμε ως άνθρωποι, ως πολίτες και να απαιτήσουμε εν συνεχεία αυτό που πιστεύουμε ως ηθικό, ως δίκαιο, αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει από τη μία μέρα στην άλλη. Θέλει πάρα πολλή δουλειά και πάρα πολύ κόπο. Εγώ λοιπόν λέω ότι ως προτεραιότητα, εγώ βάζω αυτό. Πρέπει να φύγουν αυτοί οι κλέφτες και μετά θα δούμε τι θα κάνουμε.

Στο ερώτημα αν ο ΣΥΡΙΖΑ θα βλάψει περισσότερο τη χώρα, απαντώ με μία προβοκατόρικη απάντηση.  Αν αύριο γίνουν εκλογές, αυτό που προτείνω εγώ ως λύση, είναι να πάμε όλοι μας ανεξαιρέτως να ψηφίσουμε Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ. Αυτούς τους δύο νέους πολιτικούς χώρους, με τους νέους πολιτικούς που έχουν όραμα για αυτή τη χώρα. Αυτό να κάνουμε. Και να ακούμε τον Γιακουμάτο να μας ξαναμιλάει, τον Λοβέρδο να μας ξαναμιλάει. Εάν αυτό νομίζουμε, ας το κάνουμε.

Γενικώς προβάλλεται μία τέχνη που δεν κοστίζει. Μία τέχνη ασφαλής και δεν προβάλλεται μία τέχνη η οποία διεκδικεί και θίγει. Υπάρχει μία σωρεία παραστάσεων – σκουπίδια οι οποίες διαφημίζονται και από τις τηλεοράσεις και από μία πάρα πολύ μεγάλη μερίδα των εντύπων. Και ακόμα και των έγκριτων θεατρικών εντύπων. Υπάρχουν άλλες που πάλι κατά την ταπεινή μου γνώμη κινούνται στην φιλαυτία της αισθητικούρας, μιας καλλιτεχνικής τέχνης, χωρίς ουσία και οι οποίες επίσης προβάλλονται.

Δεν ξέρω αν η παράστασή μας είναι καλή ή όχι. Ξέρω ότι καταθέτουμε μία ενέργεια. Αυτό το ξέρω. Εάν ζητήσω λοιπόν να κριθώ με ίσους όρους γιατί όλοι μας τους ξέρουμε τους όρους, δεν κρίνομαι με αυτούς τους όρους. Δεν μας επιτρέπεται σε μία κοινωνία στην οποία πεθαίνουν άνθρωποι και δεν έχουν άνθρωποι να φάνε, εμείς να ασχολούμαστε με την καριέρα μας.
Κατηγορούν το θέατρο ότι έχει χίλιες παραστάσεις. Ας έχει και δύο χιλιάδες, τι έγινε; Δεν έχει το θέατρο –ακόμα- το κοινό που έχουν τα σκυλάδικα. Αν το είχε και οι χίλιες παραστάσεις θα δούλευαν. Και προτιμώ να υπάρχουν ακόμα 500 άνεργοι ηθοποιοί από το να υπάρχουν 500 ζητάδες.

Υπήρξε μία έκρηξη με την τηλεόραση και πάρα πολλά παιδιά που τα απωθούσε το σχολείο και η εκπαίδευση σκέφτηκαν ότι θα γίνουν ηθοποιοί γιατί πλασαριζόταν η εικόνα ότι ηθοποιός είναι αυτό. Ένας άνθρωπος που δεν καταβάλει καμία ενέργεια και βγάζει λεφτά. Ε δεν είναι αυτό ηθοποιός. Ο ηθοποιός είναι ένα πλάσμα που κινείται στο μισοσκόταδο, βγαίνει στα φώτα και μετά αποσύρεται για να ξανα-συνδιαλλαγεί με την ψυχή του. Οι άλλοι δεν είναι ηθοποιοί, είναι διασκεδαστές.

Η τέχνη είναι μία λειτουργία ανθρώπινη της ψυχής, η οποία είναι διεκδικητική, δεν είναι απλώς διασκεδαστική.

Προσπάθησα στην πορεία μου και ακόμα προσπαθώ να είμαι όσο το δυνατό πιο έντιμος σε αυτό που κάνω. Ακόμη και η τηλεοπτική μου εμπλοκή ήταν όσο πιο έντιμη θεωρούσα εγώ. Προσπαθούσα να πάω στην τηλεόραση και να ασκήσω την τέχνη μου, χωρίς εκπτώσεις. Προσπαθούσα πάντα να παίζω έναν ρόλο. Δεν μου έφτανε να περιφέρω το σαρκίο μου από σίριαλ σε σίριαλ και από εκπομπή σε εκπομπή.

Αρχές Ιανουαρίου θα είμαι σε μία παράσταση στο θέατρο «Επί Κολωνώ», που κάνει ο Δημήτρης Μυλωνάς, δεν έχει ξανά ανεβεί στην Ελλάδα, λέγεται «Ο Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί», του Τομ Στόπαρντ, είμαι με νέα παιδιά και αισθάνομαι σαν να ξανακάνω λίγο θέατρο από την αρχή. Επίσης θα είμαι με τον Παντελή τον Αμπατζή στο Half Note για τέσσερις Τρίτες, σε ένα μουσικό θεατρικό, στο οποίο τραγουδάω κάποια τραγούδια.

Την Πατριδογνωσία θα ήθελα να συνεχίσω να την κάνω όσο αντέχω οικονομικά, σωματικά, ψυχικά. Βγαίνουμε με νύχια και με δόντια, όπως βγαίνουν πάρα πολλές παραστάσεις. Η ψυχή μου όμως μου επιβάλλει να την συνεχίσω όσο αντέχω.

Μεθαύριο Πέμπτη 27 Νοεμβρίου, ημέρα πανεργατικής απεργίας, απεργούμε και εμείς. Και επειδή η τέχνη δεν είναι μόνο για να ομφαλοσκοπεί, αλλά έχει και κοινωνικό πρόσημο, οι συντελεστές της Πατριδογνωσίας θα απεργήσουν και θα βρίσκονται μαζί με τις απολυμένες καθαρίστριες του Υπουργείου Οικονομικών.