Η “Ελληνίδα”

Όταν είσαι 20 χρονών, έχεις την πολυτέλεια να ταλανίζεσαι από τεράστιας φιλοσοφικής σημασίας ερωτήματα: «Υπάρχει Θεός;», «Γιατί απέτυχε ο υπαρκτός σοσιαλισμός;», «Τι είναι τέχνη;». Μεγαλώνοντας είτε βρίσκεις τις απαντήσεις και κοιτάς τη δουλίτσα σου, παντρεύεσαι, αγοράζεις τηλεοράσεις plasma, είτε δεν προλαβαίνεις να αναρωτηθείς γι’ αυτά γιατί έχεις πιο απτά ερωτήματα να απαντήσεις: «Που θα βρω δουλειά με δυο μεταπτυχιακά;», «Έχω χρήματα να πληρώσω το νοίκι αυτό το μήνα ή μήπως να γυρίσω στο πατρικό μου;», «Τα ένσημα, τελικά, τι είναι;».

Σ’ αυτά τα ανέμελα χρόνια της φιλοσοφικής αναζήτησης, εγώ μάζεψα τα μπογαλάκια μου, τα ερωτήματα μου, και τα όνειρα μου και πήγα στο Παρίσι, να βρω τις απαντήσεις που έψαχνα. Βασικά, για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, έφυγα με την προσδοκία ότι θα αναγνωριστεί το απύθμενο υποκριτικό ταλέντο μου, και έτσι σε μια καλλιτεχνική και συνάμα μελαγχολική διάθεση, θα ήμουν σε θέση να ταλανίζομαι από τα ίδια ερωτήματα, αλλά δίπλα στο Σηκουάνα με ένα Bordeaux του ’69.

Τον πρώτο καιρό, έκανα σεμινάρια υποκριτικής, πήγαινα σε εκθέσεις μουσείων και τα απογεύματα καθόμουν σε μπιστρό και έγραφα τα απομνημονεύματά μου. Έκανα τουρισμό, όχι τον σύγχρονο τουρισμό της Disneyland και των McDonald’s, αλλά τουρισμό μποέμ. Ως τότε όλα καλά. Γελούσα, όταν οι σερβιτόροι στα μπιστρό, επιδεικνύοντας τη γλωσσομάθεια τους(!), με αποχαιρετούσαν με το ισπανικό hola ή όταν στο εκδοτήριο εισιτηρίων των τρένων επέμεναν να με εξυπηρετήσουν στα ισπανικά.

Ώσπου, κάποια στιγμή, θέλησα να λύσω το μυστήριο: για ποιο λόγο οι Γάλλοι νομίζουν ότι είμαι Ισπανίδα; Ρώτησα, λοιπόν, τον σπιτονοικοκύρη μου, ένα μεσοαστό, γέννημα-θρέμμα Παριζιάνο, γύρω στα 40. Φταίει η προφορά μου; του λέω. Ναι, μου απαντάει διστακτικά, η προφορά και ίσως και το ντύσιμό σου. Εσείς, οι μεσογειακοί λαοί μοιάζετε πολύ. Ίσως είναι και…, εντείνεται ο δισταγμός. Κοκκινίζει. Αναρωτιέμαι αν έχω “κάτι” στη μύτη μου και ντρέπεται να μου το πει. Τι; Ρωτάω επίμονα. Ίσως είναι η μυρωδιά σας. Έχετε μια μυρωδιά χαρακτηριστική, μάλλον επειδή βάζετε πολύ κρεμμύδι και σκόρδο στα φαγητά σας. Με πνίγει η ντροπή και η αδικία, διάφορες απαντήσεις ψωροπερηφάνιας μου περνάνε από το μυαλό, σχετικά με Παρθενώνες και βελανίδια και κυρίως προσπαθώ να σκεφτώ αν οι Ισπανοί τρώνε πολύ σκόρδο. Όμως, εκείνη την κρίσιμη στιγμή, αισθάνθηκα υπεύθυνη, να υπερασπιστώ τα ελληνικά κρεμμύδια και σκόρδα και έτσι έδωσα την αποστομωτική απάντηση: Το σκόρδο κάνει καλό στην πίεση και όσο για τα κρεμμύδια, αν δεν έχεις φάει χωριάτικη με πολύ κρεμμύδι δεν έχεις λόγο να μιλάς έτσι! Παρεμπιπτόντως, τη χωριάτικη τη μετέφρασα salade du village[1].

Τους πρώτους δυο μήνες, τους πέρασα σαν μποέμισσα τουρίστρια, όπως το είχα φανταστεί, με τις φιλοσοφικές ανησυχίες δίπλα στο Σηκουάνα με κρασί Bordeaux, όχι του ’69, του ’05. Εξίσου “καλλιτεχνική” χρονιά για το Bordeaux και πολύ πιο φτηνή. Ενώ ο καιρός περνούσε και κανένας Γάλλος σκηνοθέτης δεν ανακάλυπτε το απύθμενο ταλέντο μου, τα χρήματα που είχα μαζέψει τελείωσαν.

Έτσι, έπιασα δουλειά ως σερβιτόρα σε ένα τουριστικό εστιατόριο, γαλλιστί restau. Το μόνο πλεονέκτημα μου, έναντι των Γάλλων συναδέλφων σερβιτόρων, ήταν ότι εγώ μπορούσα να συνεννοηθώ με το 80% των τουριστών, επειδή μιλούσα αγγλικά. Το φτωχό Lower μου, ισοδυναμούσε με πτυχίο ειδίκευσης στην αγγλική ορολογία στον κλάδο της εστίασης. Ο υπεύθυνος, μου ζήτησε να μιλάω και σε εκείνον και στους συναδέλφους μου στα αγγλικά για να εξασκούνται. Αντίθετα με τις φήμες που κυκλοφορούν, ότι οι Γάλλοι μιλούν αγγλικά αλλά προσποιούνται ότι δεν καταλαβαίνουν, μπορώ να σας το επιβεβαιώσω: οι περισσότεροι δεν καταλαβαίνουν γρι, λέξη, τίποτα.

Όταν πήγα την πρώτη μέρα για δουλειά, ήρθα αντιμέτωπη με διάφορα παράξενα και τραγελαφικά γεγονότα, όπως το ότι ο κάθε σερβιτόρος θα πρέπει να διαθέτει το προσωπικό του ανοιχτήρι, γαλλιστί τιρμπουσόν, ή ότι ο ωμός κιμάς είναι ένα γκουρμέ πιάτο και ότι υπάρχει μια μπύρα που λέγεται «αϊνεκένε» –εννοούσαν την πράσινη πασίγνωστη μπύρα. Η πιο συγκλονιστική, όμως, εμπειρία μου, ήταν η πρώτη επίπληξη από τον υπεύθυνο. Θα την παραθέσω κατά λέξη προσπαθώντας να μείνω πιστή και στην προφορά: Αϊ ντον νο ουάτ ζου ντου ιν ζιόργ καντγρί, ισί ιτ ις φρανς. Ουί ντον ουόντ εάτ εργς ιν άουργ φουντ. Εργς απ. Λε φρανσέ ουεϊτέργς άβε σοργτ εργς. Ιμμιγκράντ![2] Έμεινα να τον κοιτάω με ένα παγωμένο χαμόγελο, προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσω την γαλλική έκφραση(;) αέρας πάνω. Ευτυχώς για μένα, ένας Μαροκινός μάγειρας έτυχε να ακούσει την ευγενική παράκληση του προϊσταμένου και μου την μετέφρασε στα γαλλικά. Από τότε, κάθε φορά που μου απευθυνόταν ο υπεύθυνος σ’ αυτό τον τόνο, απαντούσα και εγώ στα ελληνικά, με ένα πλατύ χαμόγελο, δίνοντας του ευχές σεξουαλικής φύσεως.

Αφού είχαμε βρει αυτόν τον αποτελεσματικό κώδικα συνεννόησης, και παρέμεινα στη δουλειά ένα μήνα, μου ζήτησαν να ανοίξω ένα λογαριασμό σε κάποια γαλλική τράπεζα για να καταθέσουν το μισθό μου. Ενημερώνομαι για όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά, που πρέπει να προσκομίσω και ξεκινάω για ένα υποκατάστημα γνωστής γαλλικής τράπεζας. Η ευγενική ταμίας με ενημερώνει ότι δεν μπορώ, δυστυχώς, να ανοίξω λογαριασμό στην τράπεζα με τα συγκεκριμένα δικαιολογητικά, διότι η χώρα μου δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης! Κοιτάξτε, της απαντώ, εμείς ως λαός προτιμούμε να ανήκουμε στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, με την οποία και συνορεύουμε, αλλά μέχρι να αποφανθεί ο Ο.Η.Ε. είμαστε ακόμα στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Την επόμενη μέρα, πήγα ξανά στην τράπεζα με τα ίδια δικαιολογητικά, με ένα χάρτη της Ευρώπης, και με το ακλόνητο επιχείρημα ότι η Ελλάδα είναι η χώρα, στην οποία υπάγεται η Μύκονος. Τελικά, τους έπεισα.

Καθώς είχα πια λεφτά στο λογαριασμό μου, μπορούσα και πάλι να επιδοθώ στην παριζιάνικη dolce vita των μουσείων, των θεάτρων και των Bordeaux του ’05. Ένα απόγευμα, μετά τη δουλειά, με κάλεσε μια πολύ συμπαθητική Γαλλίδα συνάδελφος σε ένα καφέ να πάρουμε ένα ποτήρι[3]. Στην επιστροφή, πήραμε μαζί την ίδια γραμμή του μετρό. Στο βαγόνι, μας πλησίασαν μια παρέα φασαριόζικων αγοριών και άρχισαν το πείραγμα. Εμείς τους αγνοήσαμε και συνεχίσαμε να μιλάμε. Ξαφνικά, με πλησιάζει ο ένας και με ρωτάει από πού είμαι. Από την Ελλάδα, του απαντάω. Με κοιτάει στα μάτια, φτύνει στα παπούτσια μου και φεύγει. Η φίλη μου τον στόλισε με μια παράγραφο βρισιές και μου ζήτησε συγγνώμη, επειδή αισθάνθηκε άσχημα. Και εγώ το ίδιο.

Πολλές φορές αναρωτιέμαι, μπορεί και εσείς να απορείτε, γιατί τελικά επέστρεψα στην Ελλάδα. Μάλλον, επειδή δεν αναγνωρίστηκε το απύθμενο ταλέντο μου και σίγουρα επειδή είχα τη δυνατότητα να αφοσιωθώ στην καριέρα της σερβιτόρας και στη χώρα μου. Υπάρχουν, όμως, άνθρωποι που δεν έχουν τη δυνατότητα να επιστρέψουν στην πατρίδα τους και επιμένουν να προσπαθούν για μια καλύτερη ζωή, στη χώρα που μετανάστευσαν. Αυτή τους η προσπάθεια, δυσχεραίνεται από συμπεριφορές ξενοφοβίας και περιστατικά ρατσιστικής επιθετικότητας. Και ενώ οι δικές μου εμπειρίες ήταν κάπως κωμικές, αυτή την περίοδο, στην Ελλάδα, υπάρχουν μαρτυρίες τραγικές και απάνθρωπες.

Δεν πιστεύω ούτε ότι όλοι οι “Γάλλοι” θα έφτυναν τα παπούτσια μιας “Ελληνίδας”, ούτε ότι όλοι οι “Έλληνες” θα έκλεβαν και θα κακοποιούσαν ένα “Πακιστανό”. Όμως την επόμενη φορά, που θα βρεθείτε σε κάποιο λεωφορείο με ένα μετανάστη συνεπιβάτη, μη βιαστείτε να συναινέσετε ή να αδιαφορήσετε σε κάποιο ρατσιστικό σχόλιο, που θα ακουστεί. Αναλογιστείτε, πως θα αισθανόσασταν αν ήσασταν στη θέση του.

Νίκη Μαυροειδή

[1] Σαλάτα του χωριού.
[2] I don’t know what you do in your country, ici it is France. We don’t want eat hairs in our food. Hairs up. Les Françaises waitresses have short hairs. Immigrants! Και η ελεύθερη απόδοση: Δεν ξέρω τι κάνετε στην χώρα σου, εδώ είναι Γαλλία. Δεν θέλουμε να τρώμε τρίχες στο φαγητό μας. Πιάσε τα μαλλιά σου ψηλά. Οι Γαλλίδες σερβιτόρες έχουν κοντά μαλλιά. Μετανάστες!
[3] Γαλλική έκφραση: prendre un verre, δηλαδή να πιούμε ένα ποτό.