Πρόσφατα έχει ξεσπάσει μεγάλος θόρυβος σχετικά με τους λανθασμένους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές που χρησιμοποιούσε το ΔΝΤ για να προωθήσει τα μέτρα λιτότητας στην ελληνική οικονομία. Πολλοί κατηγόρησαν αμέσως το ταμείο για λανθασμένες τακτικές, καταστροφικές επιλογές και γενικά για όλα τα δεινά της Ελλάδος.
Φυσικά πριν την έλευση του Ταμείου όλα στην χώρα λειτουργούσαν ρολόι. Δεν θα αναφερθώ παραπάνω στο τι έκανε λάθος και τι όχι το ΔΝΤ, η γνώμη μου είναι ότι η εφαρμογή ορισμένων πολιτικών έγινε πάνω σε λάθος βάσεις. Θα εστιάσω όμως στο ζήτημα του λανθασμένου δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή και στις δηλώσεις του Olivier Blanchard ο οποίος έφερε το θέμα στο προσκήνιο.
Όταν δημοσιοποιήθηκε η είδηση στα διεθνή μέσα, τα ελληνικά ΜΜΕ άδραξαν αμέσως την ευκαιρία να την χρησιμοποιήσουν όπως καλύτερα μπορούσαν: σχηματίζοντας μια πολύ καλή επίθεση κατά των λαθών του Ταμείου και αποπροσανατολίζοντας την κοινή γνώμη από τα πραγματικά αίτια της σημερινής κατάστασης. Πολλά ΜΜΕ έσπευσαν να θέσουν θέμα επαναδιαπραγμάτευσης όρων, αλλαγής πολιτικών και γενικότερα να κάνουν υποδείξεις. Καλό θα ήταν να αποφεύγουν να βγάλουν συμπεράσματα από ένα θέμα που προφανώς δεν ξέρουν πώς να το χειριστούν.
Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, ο Olivier Blanchard σε μια έρευνα μερικών σελίδων που δημοσίευσε τον Οκτώβριο του 2012, κάνει αναφορά σε λάθος εκτίμηση και λανθασμένη χρήση των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών από το Ταμείο. Καταλήγοντας στο κείμενο αναφέρει πως αυτό είχε ως αποτέλεσμα την υιοθέτηση από μερίδα χωρών μέτρων λιτότητας τα οποία θα μπορούσαν να μην ήταν τόσο σκληρά. Σε Βρετανία, Ολλανδία και άλλα κράτη παρόμοιου βεληνεκούς συνιστάται στην έκθεση να αναπροσαρμόσουν τις πολιτικές τους με πιο ελαστικά μέτρα. Καμία αναφορά δεν γίνεται σε χώρες όπως Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα και θα εξηγήσω πιο κάτω για ποιο λόγο.
Τι σημαίνει όμως ένα λάθος στο δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή της τάξης περίπου της 1 μονάδας; Με απλά λόγια, ο πολλαπλασιαστής δείχνει την επίπτωση που θα είχε στην απόδοση ενός κράτους μία αλλαγή στις δημόσιες δαπάνες. Στο παράδειγμά μας, το Ταμείο χρησιμοποιούσε ως βάση του πολλαπλασιαστή το 0.5, επομένως για μία μείωση 1% στις δαπάνες, η παραγωγή της χώρας θα μειωνόταν κατά 0,5%. Αυτό ως αποτέλεσμα έχει περαιτέρω μείωση των εσόδων από φορολογία και εν τέλει μια μείωση του ελλείμματος κατά 0,76%. Με τους πολλαπλασιαστές όμως εκτιμημένους προς τα πάνω, το αποτέλεσμα που θα έχει στον εξορθολογισμό του ελλείμματος μία μείωση των δαπανών κατά 1% κυμαίνεται στο 0,32%. Εν κατακλείδι, οι περικοπές θα συμβάλουν λιγότερο προς την εξάλειψη του ελλείμματος έπειτα από την ανατίμηση των πολλαπλασιαστών.
Το μέγεθος όμως ενός πολλαπλασιαστή, όπως μας έδειξαν στην μελέτη τους ο Ethan Ilzetzki και Enrique G. Mendoza, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Κύριο ρόλο κατέχουν οι εξαγωγές ενός κράτους, το εμπορικό ισοζύγιο, όπως και το μέγεθος του δημοσίου χρέους. Αυτό καθιστά χώρες όπως η Αγγλία και οι ΗΠΑ, οι οποίες έχουν μεγάλη παραγωγική δύναμη και οι οικονομίες τους βασίζονται στην εξαγωγή προϊόντων, να επηρεάζονται πολύ περισσότερο από περικοπές στις επενδύσεις από ότι χώρες με ελάχιστη παραγωγή.
Η Ελλάδα, δυστυχώς ή ευτυχώς για μερικούς, δεν κατατάσσεται σε αυτή την κατηγορία χωρών. Ο πολλαπλασιαστής χάνει την αξία του λόγω του μεγάλου ελλείμματος εμπορικού ισοζυγίου, του τεράστιου χρέους και του μεγάλου ποσοστού φοροδιαφυγής.
Η Ελλάδα αποτελεί μοναδική περίπτωση που απαιτεί λεπτούς, προσεκτικούς και καινοτόμους χειρισμούς, κάτι το οποίο δυστυχώς δεν έχει γίνει ακόμα.
Μεταφέροντας την ευθύνη από την πολιτεία σε έναν οργανισμό και αποπροσανατολίζοντας τον κόσμο δεν λύνεται κάτι. Το μέγα πρόβλημα της Ελλάδας είναι ο τεράστιος ανταγωνισμός μεταξύ πολιτών και κράτους. Ένα κράτος που αντιμετωπίζει εχθρικά τους πολίτες του και πολίτες που νιώθουν ανεπιθύμητοι μέσα στο ίδιο τους το κράτος.
Όσους πολλαπλασιαστές και να αλλάξουμε, αν δεν επικεντρωθούμε στο να γκρεμίσουμε θεμελιώδη προβλήματα που μαστίζουν την κοινωνία μας δεν θα καταφέρουμε ποτέ να ξεπεράσουμε το σκόπελο.
Κράτος λειτουργικό και αποτελεσματικό χρειάζεται ο Έλληνας, όχι πολλαπλασιαστές που έχουν τη βάση τους σε θεωρίες του 1930.
Ο Olivier Blanchard είναι επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ και ένας από τους πιο καταξιωμένους στον χώρο των μακροοικονομικών, ακαδημαϊκούς της εποχής μας. Το άρθρο του μπορείτε να το βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση
http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/02/pdf/text.pdf, σελίδες 41-43.
Για όσους ενδιαφέρονται για παραπάνω πληροφορίες όσον αφορά τις μεθόδους που ακολουθεί το ΔΝΤ για την δημοσιονομική πολιτική, όπως και τις θεωρίες πάνω στις οποίες βασίζονται, προτείνω να μελετήσουν την εξής βιβλιογραφία:
A. Baum, M. Poplawski-Ribeiro, and A, Weber. 2012. Fiscal Multipliers and the State of the Economy. IMF
C. A. VÈgh, E. Ilzetzki. 2010. How Big (Small?) are Fiscal Multipliers?. LSE
A. Spilimbergo, S. Symansky, and M. Schindler. 2009. Fiscal Multipliers. IMF
G. Corsetti, A. Meier, and G. J. Müller. 2012. What Determines Government Spending Multipliers?. IMF
Γιώργος Παπαδόπουλος
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.