Είναι γνωστό ότι πολλά τρανς άτομα που δεν έχουν προχωρήσει σε μεταβολή των εγγράφων τους, αντιμετωπίζουν με δέος την διαδικασία εγγραφής και παρακολούθησης μαθημάτων σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα, επειδή ανησυχούν για την συμπεριφορά του περιβάλλοντος εάν και όταν διαπιστώσει την απόκλιση ανάμεσα στην εμφάνιση και τα επίσημα στοιχεία ταυτότητας. Η σοβαρή αυτή ανησυχία και οι αποκλεισμοί είναι ουσιώδεις αιτίες και για την γενικότερη κοινωνική περιθωριοποίηση που αντιμετωπίζουν τα τρανς άτομα. Αυτό φαίνεται να μεταβάλλεται με αργά, αλλά σταθερά βήματα.
Θα αναφερθώ στην υπόθεση ενός ατόμου που θα εκπροσωπήσω σε μερικούς μήνες στο δικαστήριο, με αίτημα την μεταβολή των επίσημων στοιχείων του, χωρίς να έχει πραγματοποιήσει χειρουργικές επεμβάσεις, κατ’ επίκληση της απόφασης 418/2016 του Ειρηνοδικείου Αθηνών. Η ενδιαφερόμενη είχε γίνει δεκτή σε ένα ΙΕΚ, αλλά καθώς εκκρεμεί η δίκη, αυτό έγινε με βάση τα ισχύοντα στοιχεία αστυνομικής ταυτότητας. Αυτό θα σήμαινε όμως ότι κατά την εκπαιδευτική διαδικασία, όπως είναι για παράδειγμα οι κατάλογοι παρουσιών, θα εμφανιζόταν με ανδρικά στοιχεία, γεγονός που θα επέβαλε να “επανασυστηθεί” στην μαθητική και καθηγητική κοινότητα, ενώ δεν υπάρχει κανένας λόγος. Παράλληλα με ενημέρωσε ότι στο σχολείο που φοιτούσε είχε λυθεί το πρόβλημα, καθώς ενώ στα επίσημα αρχεία που είχε πρόσβαση μόνο η διεύθυνση υπήρχαν τα ανδρικά στοιχεία, στην εκπαιδευτική διαδικασία, συμπεριλαμβανομένου του απουσιολογίου, είχε γίνει δεκτό να χρησιμοποιείται το όνομα που χρησιμοποιεί στην καθημερινή της ζωή. Αρχικά ζήτησε να ακολουθηθεί το ίδιο και στο ΙΕΚ, στο οποίο αρχικά αντιμετώπισε αμφισβήτηση ως προς το αίτημα και ζήτησε να υποβληθεί εγγράφως.
Στη συνέχεια, αναζήτησα τα φύλλα απουσιολογίου από το σχολείο της, όπου είχε αναγραφεί το όνομα του κοινωνικού φύλου της – τότε – μαθήτριας, παρόλο που το απολυτήριο εκδόθηκε με το νόμιμο όνομα. Με βάση αυτό το στοιχείο, ετοιμάσαμε μια αίτηση στο ΙΕΚ, στο οποίο ζητήσαμε, ενώ στα διοικητικά έγγραφα του ιδρύματος υπάρχει νομική υποχρέωση να τηρούνται τα επίσημα στοιχεία του ατόμου, στην κοινωνική εκπαιδευτική διαδικασία να γίνει σεβαστή η ταυτότητα φύλου της, καθώς αναμένεται η σχετική δικαστική διαδικασία που έχει κινηθεί εκ μέρους της. Δηλαδή, οι καθηγητές να χρησιμοποιούν το θηλυκό όνομα και γένος όταν της απευθύνονται και να τηρηθεί το απόρρητο των επίσημων στοιχείων της για να μην δημιουργηθούν προβλήματα μέσα στο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Το αίτημα αυτό βασίζεται στο άρθρο 2 παρ. 1 (σεβασμός της ανθρώπινης αξίας) και 5 παρ. 1 (ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας) του Συντάγματος, αλλά και σε πλήθος συστάσεων και οδηγιών από διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Για να ενισχύσω το αίτημα, επικαλέστηκα επίσης τον “Οδηγό Διαφορετικότητας για Δημοσίους Υπαλλήλους Με Σκοπό την Καταπολέμηση των Διακρίσεων” που έχει δημοσιεύσει ο Συνήγορος του Πολίτη, στον οποίο αναγράφεται:
“Πρέπει να γίνει κατανοητή η έννοια της ταυτότητας κοινωνικού φύλου και να γίνει σεβαστή η αυτοαντίληψη του καθενός για το φύλο του, ασχέτως των στοιχείων της αστυνομικής του ταυτότητας ή των λοιπών εγγράφων ταυτοποίησης”.
Είχε προηγηθεί το έτος 2013 και η γνωστή διαμεσολάβηση του ΣτΠ για διεμφυλική μαθήτρια σε Εσπερινό σχολείο (βλ. σύνοψη διαμεσολάβησης), στην οποία ο Συνήγορος είχε ζητήσει από τον διευθυντή να γίνουν δεκτά:
– το όνομα που επιθυμεί να χρησιμοποιεί η διεμφυλική μαθήτρια
– οι γυναικείες ενδυματολογικές προτιμήσεις
– η χρήση της γυναικείας τουαλέτας
Τελικώς, το αίτημα της σπουδάστριας έγινε δεκτό. Ενημερώθηκα πάντως ότι αντίστοιχα αιτήματα τρανς ατόμων από κάποια ΙΕΚ δεν γίνονται δεκτά χωρίς έγγραφο ψυχιάτρου που να περιλαμβάνει διάγνωση για το θέμα της ταυτότητας φύλου, ενώ σε άλλα ΙΕΚ το αίτημα γίνεται δεκτό με απλή αίτηση, χωρίς ιατρικοποιημένη τεκμηρίωση. Αυτή η μη εναρμονισμένη πρακτική δεν είναι επιτρεπτή για δημόσιες υπηρεσίες, καθώς σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 6 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας:
“Γεγονότα ή στοιχεία που δεν αποδεικνύονται από το δελτίο ταυτότητας ή από τα αντίστοιχα έγγραφα, αν ειδικές διατάξεις δεν ορίζουν διαφορετικά, γίνονται δεκτά βάσει υπεύθυνης δήλωσης του ενδιαφερομένου.” (Το ειδικό έντυπο της υπεύθυνης δήλωσης του ν.1599/1986 έχει καταργηθεί).
Επομένως, αρκεί απλά η αίτηση του διεμφυλικού ατόμου ώστε να γίνει σεβαστή η ταυτότητα φύλου του στην εκπαιδευτική διαδικασία και την κοινωνική παράστασή του σε σχολεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Βασίλης Σωτηρόπουλος, νομικός
Το είδαμε πρώτα εδώ
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.