“Ένα αυτοκίνητο που έχει δύο οδηγούς δεν μπορεί να προχωρήσει μπροστά χωρίς να συμβεί ένα ατύχημα. Αναπόφευκτα θα συμβεί ένα ατύχημα”. Τάδε έφη ο πρόεδρος της τουρκικής Βουλής, Ισμαήλ Καχραμάν, προ ολίγων ημερών. Και το “ατύχημα” έγινε τελικά.
Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Αχμέτ Νταβούτογλου υπέβαλε το μεσημέρι της Πέμπτης την παραίτησή του από τον κυβερνητικό θώκο, ανακοινώνοντας τη διεξαγωγή έκτακτου συνεδρίου του κυβερνώντος ισλαμοσυντηρητικού κόμματος AKP στις 22 Μαΐου, στο οποίο δεν αναμένεται να διεκδικήσει την ηγεσία εκ νέου.
Με την καρατόμηση αυτή γίνεται σαφές πως στη γείτονα χώρα ο οδηγός του αυτοκινήτου είναι ένας και μοναδικός και ακούει στο όνομα Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Δημοσίως ο τούρκος πρόεδρος δεν είχε κάνει το τελευταίο διάστημα κάποια δήλωση στην οποία να διαφαινόταν η δυσαρέσκειά του για τις επιλογές του πρωθυπουργού που ο ίδιος όρισε πριν από δύο χρόνια, ωστόσο εντός των τάξεων της κυβέρνησης, ο Ερντογάν έκανε σαφείς τις διαφωνίες του και ως φάνηκε, οι ενστάσεις του αυτές ήταν ικανές να παύσουν από τον ανώτατο -μέχρι στιγμής- αξιωματούχο του κράτους.
Αυτή ήταν και η πιο πρόσφατη “πράξη” του έργου που εφαρμόζει τα τελευταία χρόνια ο Ερντογάν, αποβλέποντας στην απόλυτη εξουσία και γινόμενος όλα αυτά τα οποία τον κατηγορούν πολιτικοί του αντίπαλοι -εντός και εκτός AKP- δημοσιογράφοι, συγγραφείς, ακαδημαϊκοί, ακτιβιστές, φοιτητές, βιώνοντας διώξεις, φυλακίσεις και απειλές.
Στην υλοποίηση του οράματός του σχετικά με τον ρόλο της Τουρκίας φάνηκε ότι εμπόδιο στάθηκε ο πρώην στενός του συνεργάτης και πρώην υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Αχμέτ Νταβούτογλου. Μπορεί ο ίδιος στον λόγο του στα μέλη του AKP στην Άγκυρα να μην άφησε την παραμικρή αιχμή εναντίον του Ερντογάν, λέγοντας μάλιστα προ ημερών ότι προτιμά να εγκαταλείψει το οποιοδήποτε πόστο παρά να βλάψει το κόμμα, το “βελούδινο” ωστόσο διαζύγιο μόνο βελούδινο δεν είναι, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς τον επικίνδυνο δρόμο στον οποίο διολισθαίνει η Τουρκία υπό τον αυταρχικό Ερντογάν ο οποίος στοχεύει στη συγκέντρωση όλων των εξουσιών στο πρόσωπό του, χωρίς τον παραμικρό εμπόδιο στο δρόμο του.
Ένα μυστηριώδες blog
Πριν αναλυθούν οι λόγοι των διαφωνιών ανάμεσα στις πολιτικές που εφάρμοσε ο Νταβούτογλου και οι οποίες επέφεραν τη ρήξη στις σχέσεις του με τον τούρκο πρόεδρο, αξίζει να γίνει αναφορά σε ένα μυστηριώδες blog, το οποίο βγήκε στον αέρα τη 1η Μαϊου και ουσιαστικά προανήγγειλε τη διαφαινόμενη παραίτηση. Υπό τον τίτλο Pelican Brief -που παραπέμπει στο αμερικανικό θρίλερ του 1993- το blog αυτό έχει μία και μόνη ανάρτηση 3,784 λέξεων, αποτελώντας ουσιαστικά ένα ανώνυμο πολιτικό μανιφέστο κατά του πρωθυπουργού της χώρας και υπέρ του Ερντογάν, τον οποίο αναφέρει 73 φορές και πάντα με κεφαλαία, με τη λέξη αρχηγός (τουρκ. reis, αγγλ. chief).
Ο συγγραφέας του πονήματος αυτού αυτοπροσδιορίζεται ως “ένας από εκείνους που θα μπορούσαν να θυσιάσουν την ψυχή τους για τον αρχηγό” (sic).
Το κείμενο ξεκινά με το γνωστό “ερντογανικό” αφήγημα ότι υπάρχουν πολλές συνομωσίες εναντίον της Τουρκίας και το μόνο πράγμα που προστατεύει το έθνος είναι η σοφία και η δύναμη του προέδρου της. Χρησιμοποιεί τη λέξη προδότης “δείχνοντας” ουσιαστικά τον Νταβούτογλου, τον οποίο όπως αναφέρεται, ο Ερντογάν είχε εμπιστευτεί πριν από δύο χρόνια υπό δύο προϋποθέσεις: να μη συνεργαστεί με τη Δύση και να μην επιτρέψει τους Δούρειους Ίππους στο εσωτερικό, οι οποίοι θέλουν να θέσουν εμπόδια στην εδραίωση του προεδρικού συστήματος που επιθυμούσε ο τότε πρωθυπουργός.
Ακόμα κατηγορεί τον Νταβούτογλου για προσπάθεια να περάσει νόμο για τη διαφάνεια στο πολιτικό σύστημα, νόμος ο οποίος περιελάμβανε τη δίκη τεσσάρων υπουργών του AKP που κατηγορούνταν για διαφθορά, ενώ σε μία στιγμή που ο Ερντογάν ήταν κάθετος απέναντι σε οποιοδήποτε σενάριο ειρήνευσης με τους Κούρδους, ο Νταβούτογλου κινήθηκε προς αυτή την κατεύθυνση.
Το μακροσκελές αυτό αφήγημα εγείρει πολλά ερωτήματα σχετικά με τη σκοπιμότητα την οποία εξυπηρετεί στην παρούσα χρονική συγκυρία, αλλά και το ποιόν του γράφοντος, κάτι που επεσήμαναν τούρκοι δημοσιογράφοι, οι οποίοι κάνουν λόγο για δημοσιογράφο πολύ κοντά στο περιβάλλον του Ερντογάν ο οποίος δεν θα μπορούσε να γράψει κάτι τέτοιο χωρίς το πράσινο φως από το γραφείο του προέδρου.
Διαφορετικά… οράματα
Πέρα από τις κατηγορίες που διατυπώνονται στο blog εναντίον του Αχμέτ Νταβούτογλου, οι φήμες σχετικά με τη διαφωνία του Ερντογάν σε μία σειρά από πολιτικές που εφάρμοζε ο Νταβούτογλου άρχισαν να γίνονται γνωστές, αμέσως μετά -ή μάλλον με αφορμή- τη συμφωνία της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη διαχείριση του προσφυγικού. Μπορεί το 2002 το βλέμμα του νεοεκλεγέντος Ερντογάν να ήταν στραμμένο προς τη Δύση, με την ενταξιακή προοπτική να αποτελεί όχημα για τον εκδημοκρατισμό της χώρας, εδώ και μία πενταετία ωστόσο στη δημόσια ρητορική του τούρκου πολιτικού έχει παρατηρηθεί στροφή 180 μοιρών, μιλώντας για μία διεφθαρμένη και οικονομικά αποτυχημένη Ένωση, η οποία δεν έχει τίποτα να προσφέρει στην Τουρκία.
Πρόσφατα μάλιστα ο Ερντογάν έδειξε τις διαθέσεις του σχετικά με τον γεωπολιτικό ρόλο της Τουρκίας, ζητώντας από τα αραβικά έθνη να είναι ενωμένα απέναντι σε αυτό που ο ίδιος ονομάζει “άπιστη Δύση”. Στο πλαίσιο του τουρκο-αραβικού συνεδρίου για την Ανώτατη Εκπαίδευση, που έλαβε χώρα στην Κωνσταντινούπολη, ο τούρκος πρόεδρος κάλεσε τις χώρες οι οποίες συμμετέχουν στην Αραβική Ένωση, να μετονομάσουν την ένωση σε Ισλαμιστική, μιας και η θρησκεία παίζει τον κύριο ρόλο στην ενότητα των χωρών αυτών.
Σε αυτό το πλαίσιο είχαν κινηθεί και οι δηλώσεις του προέδρου της Βουλής, Ισμαήλ Καχραμάν, ο οποίος μιλώντας στο ίδιο συνέδριο είπε “Ως μουσουλμανική χώρα γιατί θα πρέπει να βρισκόμαστε σε μια τέτοια θέση ώστε να κρατάμε αποστάσεις από τη θρησκεία; Είμαστε μουσουλμανική χώρα. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε ένα σύνταγμα με βάση τη θρησκεία”.
Με όλα αυτά λοιπόν, έρχονταν σε αντίθεση οι κινήσεις του Αχμέτ Νταβούτογλου και της ομάδας που διαπραγματεύτηκε τη συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η στόχευση της Τουρκίας προς την Ε.Ε. και η επανέναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων -οι οποίες βέβαια απέχουν έτη φωτός από την ολοκλήρωση, καθώς δεν υπάρχει συμφωνία ούτε για τα μισά από τα 35 κεφάλαια του ευρωπαϊκού κεκτημένου- με κύρια αιχμή την έκδοση βίζας για τους τούρκους πολίτες στις χώρες της Ένωσης, θεωρήθηκε επιτυχία για την Τουρκία, η οποία εκμεταλλευόμενη την προσφυγική κρίση, μπόρεσε και πήρε όσο το δυνατό περισσότερα από την Ε.Ε., κάτι που αντικειμενικά αποτελεί επιτυχία της διαπραγματευτικής γραμμής του Νταβούτογλου.
Όχι όμως και για τον Ερντογάν, ο οποίος τόσο με αφορμή τη συμφωνία με την Ε.Ε. και τις βλέψεις προς τη Δύση, αλλά και ζητήματα εσωτερικής φύσεως, όπως η από πλευράς Νταβούτογλου αναζήτηση λύσης και ειρηνευτικής διαδικασίας με τους Κούρδους, οι ενστάσεις στο θέμα των διώξεων δημοσιογράφων και ακαδημαϊκών, η διαφωνία στον τρόπο που τα μέλη του κυβερνώντος κόμματος διέφυγαν των οποιοδήποτε κατηγοριών για διαφθορά και χρηματισμό και κυρίως η διάθεση του Ερντογάν για υπερσυγκέντρωση των εξουσιών στο πρόσωπό του, οδήγησε τον πρωθυπουργό της χώρας στην καρατόμηση. Χαρακτηριστική ήταν η απάντηση του Νταβούτογλου σε ερώτηση δημοσιογράφου για την αναθεώρηση του συντάγματος σε προεδροκεντρικό, λέγοντας «Θα περιμένουμε να ωριμάσει το θέμα αυτό».
Η μεθόδευση της παραίτησης
Έτσι λοιπόν στις 28 Απριλίου ενώ ο Νταβούτογλου πραγματοποιούσε επίσημη επίσκεψη στο Κατάρ, όπου υπέγραψε συμφωνία για δημιουργία κοινής στρατιωτικής βάσης των δύο χωρών, έμαθε ότι τα 46 από τα 50 μέλη της Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής του AKP υπέγραψαν έγγραφο, το οποίο του στερούσε τη δυνατότητα να διορίζει τους επαρχιακούς αξιωματούχους του κόμματος. Το έγγραφο αυτό επικυρώθηκε από ποιον άλλον, τον Ερντογάν.
Όπως ήταν λογικό, με την επιστροφή του στην Τουρκία ο Νταβούτογλου ζήτησε συνάντηση με τον Ερντογάν, με τον δεύτερο να αρνείται, υποστηρίζοντας ότι το ζήτημα δεν είναι μείζονος σημασίας. Έτσι λοιπόν αναγκάστηκε να υπογράψει το χαρτί που περιορίζει τις αρμοδιότητές του. Μία μέρα μετά “εμφανίστηκε” το Pelican Brief.
Και εγένετο παραίτηση
Για να φτάσουμε στην 5η Μαΐου και τον τούρκο πρωθυπουργό να ανακοινώνει την παραίτησή του, σε μία συναισθηματική και ασυνήθιστα σύντομη ομιλία του προς τους υπουργούς του AKP, απόφαση η οποία προκάλεσε το μένος της αντιπολίτευσης, τόσο με το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, όσο και το φιλοκουρδικό, να κατηγορούν τον Ερντογάν για πραξικόπημα.
Οι συζητήσεις σχετικά με τη διαδοχή περιλαμβάνουν άτομα του στενού περιβάλλοντος του τούρκου προέδρου, όπως ο υπουργός Δικαιοσύνης ή ο υπουργός Μεταφορών, ενώ στα πιθανά σενάρια “παίζει” και ο γαμπρός του Ερντογάν και υπουργός Ενέργειας, Μπεράτ Αλμπαϊράκ.
Όποιον κι αν είναι όμως ο επόμενος πρωθυπουργός της χώρας, ο οποίος θα διοριστεί και δεν θα εκλεγεί, λίγη σημασία έχει, αφού ουσιαστικά θα πρόκειται για αχυράνθρωπο του πανίσχυρου προέδρου. Το ερώτημα που τίθεται και προκαλεί προβληματισμό, είναι τι στάση θα κρατήσει η Τουρκία απέναντι στα φλέγοντα ζητήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει.
Η εφαρμογή της συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η βίαιη αναζωπύρωση του Κουρδικού, η στάση απέναντι στο ISIS και τον εμφύλιο στη Συρία, οι διαπραγματεύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Κύπρο σχετικά με τη δημιουργία ενός ομοσπονδιακού μοντέλου διακυβέρνησης, αλλά και η στάση της χώρας στο Αιγαίο απέναντι στην Ελλάδα, αποτελούν προκλήσεις οι οποίες όπως φάνηκε, δεν αφέθηκαν στα χέρια του πιο μετριοπαθούς Νταβούτογλου, αλλά βρίσκονται στην αποκλειστική πια αρμοδιότητα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.