Κοιν. Ιατρείο Θεσσαλονίκης: Ένα πετυχημένο εγχείρημα αμεσοδημοκρατίας και αλληλεγγύης

Η αλληλεγγύη αποτελεί το φως μέσα στο σκοτάδι της κοινωνίας. Όταν όλα τα θεμέλια και τα κοινωνικά στρώματα βάλλονται, πάντα υπάρχουν οι άνθρωποι και οι δομές αλληλεγγύης που γεννούν την ελπίδα, που με όραμα και κόπο ο άνθρωπος αποτελεί πρόταγμα. Για όλα τα τα πεδία και τους τομείς για την διατήρηση του κοινωνικού ιστού αλλά κυρίως για την επαναθεμελιώση της ουσίας του “εμείς” έναντι του ατομικισμού και της εκμετάλλευσης.

Μια δομή – παράδειγμα είναι το κοινωνικό ιατρείο Θεσσαλονίκης που διδάσκει με το έργο της και της πράξεις της πως η υπεράσπιση δικαιωμάτων εκτός από διακηρυκτικό λόγο απαιτεί κυρίως δράσεις. Μιλήσαμε με την Εύα Μπαμπαλώνα, Δρ Χημικό Μηχανικό και μέλος του ΚΙΑ Θεσσαλονίκης (οργάνωση κλινικής και υποδοχής ασθενών).

Ποιά είναι η δράση του κοινωνικού Ιατρείου Θεσσαλονίκης και πότε δημιουργήθηκε;

Το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης Θεσσαλονίκης γεννήθηκε από το κίνημα αλληλεγγύης στους 300 μετανάστες απεργούς πείνας του 2011. Περίπου ένα 6μηνο μετά τη λήξη εκείνης της περιπέτειας, το ΚΙΑ άνοιξε τις πόρτες του πρώτη φορά στην Αισώπου 24 στον Βαρδάρη, σε μια υποβαθμισμένη γειτονιά της πόλης. Η δράση του είναι μέχρι σήμερα συνδυαστική, μεταξύ της έμπρακτης αλληλεγγύης προς όλους εκείνους που άδικα και παράνομα αποκλείστηκαν από την ελεύθερη και δωρεάν πρόσβαση στο ΕΣΥ και του πολιτικού αγώνα για αποκατάσταση του δικαιώματος στην Υγεία. Στα πλαίσια τούτα, το ΚΙΑ Θεσσαλονίκης έχει προσφέρει εντελώς δωρεάν πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας σε δεκάδες χιλιάδες ανασφάλιστους ασθενείς, έχει δικτυωθεί με τις υπόλοιπες αυτόνομες δομές αλληλεγγύης Υγείας σε όλη τη χώρα, έχει οργανώσει πολιτικές εκδηλώσεις σχετικά με την κατεδάφιση του ΕΣΥ, αλλά και πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως συναυλίες, εκθέσεις ζωγραφικής και φωτογραφίας. Ταυτόχρονα έχει συμμετάσχει σε αντιρατσιστικά φεστιβάλ στο εσωτερικό, αλλά και δημόσιες εκδηλώσεις για τα βάρβαρα αποτελέσματα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών στην Ευρώπη.

Πόσο σημαντικές είναι οι συλλογικότητες για μια κοινωνία;

Κατά τη γνώμη μου είναι πολύ σημαντικές, καθώς αποτελούν από μόνες τους έναν κοινό τόπο συνάντησης. Βεβαίως, έχει μεγάλη σημασία τι υπηρετεί κάθε συλλογικότητα. Έχουμε δει συλλογικότητες πραγματικά απομονωμένες από την κοινωνία, που αποδυναμώνονται και εκφυλίζονται σε συλλογικότητες βιτρίνες. Συγκεκριμένα ωστόσο, οι αυτόνομες δομές αλληλεγγύης που άνθισαν όλα τα προηγούμενα χρόνια είτε στην Υγεία, είτε στην τροφή αλλά κι άλλες, έπαιξαν κι ακόμη παίζουν έναν εξαιρετικό ρόλο απάντησης πρώτα από όλα στην μισαλλοδοξία, που υπηρετήθηκε τόσο από αρκετές πολιτικές δυνάμεις της κεντρικής πολιτικής σκηνής για μικροκομματικά οφέλη και όχι μόνο, αλλά κι από μικρο-ομάδες φασιστών που δρουν στις γειτονιές. Είμαι βέβαιη, πως αν δεν ήταν τόσο εκτεταμένες οι δράσεις αλληλεγγύης στην καθημερινότητα, ο εκφασισμός της κοινωνίας θα ήταν πολύ μεγαλύτερος και φυσικά μαζί με αυτόν και τα ποσοστά αυτού του φασιστικού πολιτικού μορφώματος, που ήδη κατάφερε να εισέλθη στην ελληνική βουλή. Οι συλλογικότητες αλληλεγγύης των τελευταίων χρόνων είναι ζωντανά κύτταρα Δημοκρατίας μέσα στη κοινωνία. Ήδη παίζουν σπουδαίο ρόλο, καθώς οι περισσότερες υιοθέτησαν κατά το δυνατό αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, οριζόντια οργάνωση και διεπιστημονική συνεργασία ως απάντηση στις ιεραρχικές δομές που έχουμε γνωρίσει μέχρι σήμερα. Απέδειξαν ότι ο εκδημοκρατισμός στους χώρους εργασίας δεν αντιβαίνει στην παραγωγή σημαντικού πραγματικού έργου. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι πανευρωπαϊκά οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες είναι στραμμένες στην χώρα μας, που ως κοινωνικό εργαστήρι αναζητούμε καινούργια μοντέλα, αναζητούμε με αλληλεγγύη και την δική μας αλλαγή.

Ο κόσμος σας αποτελείται από εθελοντές ‘γονείς’ ή ποιο νέες ηλικίες;

Οι εθελοντές μας είναι κανονικοί ενήλικες άνθρωποι, γηραιότεροι ή νεότεροι. Σήμερα, οι εθελοντές που δεσμεύονται με συγκεκριμένες βάρδιες στον μηνιαίο προγραμματισμό είναι περίπου 300, χωρίς να συνυπολογίσουμε το δίκτυο συνεργαζόμενων ιδιωτών ιατρών – ειδικοτήτων που δεν υπάρχουν στον χώρο του ΚΙΑ, οι οποίοι όλα αυτά τα χρόνια δέχονται μηνιαία έναν περιορισμένο αριθμό ασθενών μηνιαίως, εντελώς δωρεάν. Εθελοντής στο ΚΙΑ Θεσσαλονίκης μπορεί να γίνει οποιοσδήποτε δέχεται τη διακήρυξη και τις βασικές πολιτικές αξίες του ΚΙΑ.

Οι φορείς της Θεσσαλονίκης σας στήριξαν στη δράση σας, ηθικά και υλικά ώστε να υπάρχει ομαλή λειτουργία στο έργο σας;

Καταρχήν το ΚΙΑ Θεσσαλονίκης από την ίδρυσή του αποφάσισε ότι δεν επιθυμεί την παραμικρή στήριξη από κόμματα, φαρμακευτικές εταιρείες και ευρωπαϊκά προγράμματα στοχεύοντας συνειδητά πρωτίστως στην κοινωνική χρηματοδότηση. Οι ανάγκες της δομής είναι πολύ συγκεκριμένες και ορισμένες. Εξαρχής, χρειάστηκε ο χώρος που θα στηθεί η δομή. Ο χώρος μας παραχωρήθηκε εντελώς δωρεάν από το ΕΚΘ σε κτίριο της τότε Εργατικής Εστίας, όπου στεγάζονταν το επίσης εθελοντικό σχολείο μεταναστών «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» – μία δομή με κινηματική δράση στο πυρήνα της έμπρακτης αλληλεγγύης. Μετά από συνεννόηση με το σχολείο, που «αναγκάσαμε» να περιοριστεί σε λιγότερο χώρο και πολύ προσωπική δουλειά για να διαμορφωθεί κατάλληλα, ανοίξαμε 11 Νοέμβρη του 2011. Στην πορεία των χρόνων, που η δομή γινόταν ολοένα και πιο γνωστή, το έργο της και ο ρόλος της αναγνωρίστηκε από επιπλέον φορείς της πόλης, τον δήμο, ελάχιστους συλλόγους ασθενών, πολιτιστικούς, κοινωνικούς και επιστημονικούς συλλόγους της πόλης. Ταυτόχρονα, συνδέθηκε για υλική και ηθική στήριξη με άλλες αυτόνομες συλλογικότητες της χώρας. της πόλης και της Ευρώπης, κινήματα και σωματεία εργαζομένων εσωτερικού και εξωτερικού. Σήμερα, το ΚΙΑ Θεσσαλονίκης απολαμβάνει την απόλυτη κοινωνική νομιμοποίηση, έχει – όπως παρόμοιες δομές – το ηθικό πλεονέκτημα, χάρη στην συνεπή έμπρακτη αλληλεγγύη που παρουσιάζει τόσα χρόνια, αλλά και τη συνέπεια που επέδειξε αναφορικά με την αυτονομία του και τις βασικές ιδρυτικές αρχές του.

Με το κεφάλι ψηλά είπατε ΟΧΙ στο δημοψήφισμα, πιστεύετε ότι η αλληλεγγύη δεν καταλύεται και γιατί;

Το ΚΙΑ Θεσσαλονίκης, όπως και άλλες δομές έμπρακτης αλληλεγγύης από την αρχή επέλεξαν θέση, εκ των πραγμάτων. Ο αγώνας ενάντια στη βαρβαρότητα αυτών των πολιτικών είναι ο λόγος που πρωτοδημιουργήθηκαν οι δομές αυτές, όχι με τη στενή κομματική έννοια βεβαίως, αλλά στρατεύθηκαν από την αρχή σε μία μάχη για την υπεράσπιση της ζωής και της αξιοπρέπειας. Θα ήταν εντελώς υποκριτικό έως γραφικό να κρατήσει η δομή μία στάση ως προς το δημοψήφισμα ουδέτερη. Το σημαντικό που πρέπει να γίνει κατανοητό, είναι πως το ΚΙΑ Θεσσαλονίκης στο ερώτημα ΝΑΙ ή ΟΧΙ στη λιτότητα από την ιδρυτική του διακήρυξη και σύμφωνα με τον πολιτικό του αγώνα έχει πάρει θέση προ πολλού. Το ΚΙΑ Θεσσαλονίκης όπως κι άλλες δομές έχουν αποδείξει την αυτόνομη πολιτική τους ύπαρξη και δεν φοβήθηκαν να θυμίσουν δημόσια τη θέση τους και σε αυτή τη κρίσιμη συγκυρία. Σχετικά με το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, η αλληλεγγύη δεν είναι καθόλου εύκολο να καταλυθεί, καθώς έρχεται από τα βάθη των αιώνων και ταυτόχρονα έχει πολλούς παθιασμένους «φρουρούς». Ωστόσο, έχουν γίνει φιλότιμες προσπάθειες να καταλυθεί, τόσο εννοιολογικά όσο και στην πράξη. Η καλλιεργούμενη σύγχυση της φιλανθρωπίας με την αλληλεγγύη ή η σύγχυση της έμπρακτης αλληλεγγύης ως μέρος ενός κινηματικού πολιτικού αγώνα και της αλληλεγγύης γενικώς, ή ακόμη να θυμηθούμε τις επανειλημμένες προσπάθειες ποινικοποίησης της έμπρακτης αλληλεγγύης μέσω κανόνων ή ελέγχου ή ακόμη απορρόφησης των δομών με απώτερο στόχο να πληγεί η αυτονομία τους. Η έμπρακτη αλληλεγγύη και ο πολιτικός αγώνας για την υπεράσπιση στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα συνεχίσει όσο χρειάζεται, ακόμη κι εάν αυτό σημαίνει για πάντα!

Ποιά είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζετε και πως τα επιλύετε;

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι πρακτικά, δηλαδή είτε έλλειψη χρημάτων και φαρμάκων, ή περιπτώσεις ασθενών που χρήζουν δευτεροβάθμιας περίθαλψης, την ώρα που εξαιτίας των μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενων πολιτικών δεν υπάρχει η «νόμιμη» δυνατότητα. Στην περίπτωση της έλλειψης φαρμάκων ή χρημάτων οργανώνουμε εκδηλώσεις συναφείς με τη δράση μας και μέχρι τώρα η κοινωνία ανταποκρίνεται συγκινητικά. Στην περίπτωση των ασθενών που χρειάζονται νοσοκομείο προσπαθούμε να προτάξουμε την ανυπακοή των υγειονομικών στους άδικους δολοφονικούς νόμους της άγριας λιτότητας. Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο για έναν δημόσιο λειτουργό, ωστόσο σ’ έναν βαθμό μικρό έχει επιτευχθεί. Υπάρχουν εξαιρετικοί υγειονομικοί στο ΕΣΥ, που υπακούουν πρωτίστως στον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας, που είναι και νόμος του κράτους. Ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας, όμως, βρίσκεται σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από τη νομοθεσία στην Υγεία των τελευταίων ετών. Επίσης, ως πολυπληθής συλλογικότητα αλληλεγγύης αντιμετωπίζουμε όλα τα προβλήματα που έχουν οι ανθρώπινες σχέσεις, όπως αδυναμία συν-εννόησης, εγωισμοί ή έλλειψη εμπιστοσύνης. Το μεγαλύτερο θέμα που έχουμε αντιμετωπίσει είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης που πολλές φορές μέσα σε αδράνειες εμφανίζεται. Η εμπιστοσύνη ωστόσο είναι βασικό συστατικό της αλληλεγγύης. Είμαστε σε διαρκή εγρήγορση να το αντιμετωπίζουμε, καθώς προϋποθέτει προσωπική υπέρβαση του καθενός και καθεμιάς.

Ποιά είναι η σχέση της αλληλεγγύης με την τέχνη;

Ο Γ. Χειμωνάς γράφει στο έργο του «Έξι μαθήματα για τον Λόγο» πως το τρομακτικό αίτημα που θέτει η τέχνη είναι, να εννοηθεί ο άνθρωπος από τον Κόσμο. Υπό αυτή την έννοια, η αλληλεγγύη είναι ένα είδος τέχνης. Προσπαθεί να εννοήσει τον Άνθρωπο αλλιώς, έξω από νομοτέλειες, με εργασία για τη κατανόηση του διαφορετικού, του Άλλου, να υπερβεί αδράνειες και κανόνες. Κάποιοι από εμάς είναι και καλλιτέχνες. Το ΚΙΑ Θεσσαλονίκης έχει στενή σχέση με την Τέχνη, επιδιώκει συναντήσεις και εκδηλώσεις αντίστοιχες και πολλές φορές βρίσκει εξαιρετική «παρηγοριά» στη Τέχνη. Αυτό φαίνεται από την πληθώρα δημόσιων εκδηλώσεων, καλλιτεχνικών εκθέσεων και συναυλιών, αλλά και από τις εκδόσεις των Ημερολογίων του ΚΙΑ, που περιλαμβάνουν κατά πολύ αναζητήσεις στην Τέχνη, για να κρατηθούμε και να εννοήσουμε τον Άνθρωπο αλλιώς, όταν και εμείς οι ίδιοι-ες λυγίζουμε και δεν μπορούμε μόνοι μας.

Πείτε μας ένα μήνυμα που θα θέλατε να απευθύνεται στης δομές αλληλεγγύης της Αθήνας.

Με τις δομές αλληλεγγύης της Αθήνας συναντιόμαστε συχνά στα πλαίσια της πανελλαδικής δικτύωσης των αυτόνομων δομών αλληλεγγύης. Το μήνυμα που θα ήθελα να σταλεί είναι να κρατήσουμε όλοι-ες απέναντι σ’ αυτή τη λαίλαπα διατηρώντας ανοικτές τις δομές μας σε όποιον/α νέο/α εθελοντή/ρια ασπάζεται τις αρχές μας – γιατί μετά από τόσα χρόνια ο κόσμος των δομών έμπρακτης αλληλεγγύης έχει κουραστεί ψυχολογικά και σωματικά. Τέλος, να διατηρήσουμε τη συνεννόηση μεταξύ μας και την κοινή πορεία που ξεκίνησε πριν μερικά χρόνια. Αυτά που πετύχαμε μέχρι σήμερα συλλογικά είναι σπουδαία και δεν πρέπει να το ξεχνάμε παρά τα διαφαινόμενα πολλές φορές αδιέξοδα, παρά την κούραση. Ραντεβού στον δρόμο!