Λία Φέλντμαν: Η αναρχική που της έκρυβε η μητέρα της τα παπούτσια

Η Λία Φέλντμαν, η οποία αποτεφρώθηκε στο Λονδίνο στις 7 Ιανουαρίου του 1994, ανήκει στην κατηγορία εκείνων των αγωνιστών που σπάνια γράφουν για τη ζωή τους στα βιβλία. Στους αγωνιστές που δουλεύουν αθόρυβα, αδιάλειπτα κι αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των κινημάτων.

Γεννήθηκε στη Βαρσοβία το 1899 κι άρχισε να ενδιαφέρεται για τον αναρχισμό όταν ήταν μαθήτρια. Όπως έλεγε, όταν είχε να πάει σε συνέλευση η μητέρα της συνήθιζε να της κρύβει τα παπούτσια. Τότε ακόμη, οι συνελεύσεις θεωρούνταν παράνομες στην Πολωνία. Τελικά κατάφερε να το σκάσει για το Λονδίνο, όπου έμενε η αδερφή της, ενώ σύντομα άρχισε να βγάζει τα δικά της λεφτά ως ράφτρα.

Από τα εργοστάσια στην κηδεία του Κροπότκιν

Δουλεύοντας στα εργοστάσια του ανατολικού Λονδίνου, ξεκίνησε να συμμετέχει στο εβραιόφωνο αναρχικό κίνημα, το οποίο εκείνη την εποχή βρισκόταν σε άνθηση. Όταν ξέσπασε όμως η ρωσική επανάσταση το 1917, η συντριπτική πλειοψηφία των Ρώσων Εβραίων αναρχικών επέστρεψε πίσω. Πολλές από τις γυναίκες, των οποίων οι σύζυγοι και σύντροφοι πέθαναν στα χέρια των τσαριστών ή μπολσεβίκων, παρέμειναν στην Αγγλία, ωστόσο το εβραϊκό αναρχικό κίνημα (όχι με τη φυλετική ή τη θρησκευτική έννοια, αλλά με τη γλωσσική ‘γίντις’) σταδιακά συρρικνώθηκε.

Η Λία πήγε κι εκείνη στη Ρωσία. Φτάνοντας όχι μόνο δεν εντυπωσιάστηκε, αλλά αντιλήφθηκε σύντομα την πραγματική κατάσταση που επικρατούσε επί της κυριαρχίας των μπολσεβίκων. Ως γυναίκα εργαζόμενη μπορούσε να δει τα αποτελέσματα της δικτατορίας με έναν τρόπο που δεν μπορούσαν οι διανοούμενοι.

Πριν εγκαταλείψει τη Μόσχα παρευρέθηκε στην κηδεία του Κροπότκιν (πέθανε στις 8 Φεβρουαρίου του 1921), η οποία ήταν η τελευταία αναρχική διαδήλωση που επετράπη μέχρι την κατάρρευση του Σταλινισμού. (Σε μια μεγάλη εκδήλωση αυτοπειθαρχίας, όλοι οι αναρχικοί πολιτικοί κρατούμενοι που είχαν αποφυλακιστεί υπό όρους για την κηδεία επέστρεψαν κανονικά στη φυλακή, με την ελπίδα ότι οι Μπολσεβίκοι θα έδιναν αντίστοιχη δυνατότητα και στο μέλλον).

Συντροφικοί γάμοι και διαφυγή ξανά στο Λονδίνο

Η Λία ταξίδεψε νότια στην Ουκρανία και εντάχθηκε στον Αναρχικό Επαναστατικό Εξεγερμένο Στρατό που είχε ηγέτη τον Νέστο Ιβάνοβιτς Μαχνό (7 Νοεμβρίου 1888 – 6 Ιουλίου 1934). Οι Ουκρανοί αναρχικοί πολέμησαν τον Τσαρισμό, την ξένη παρέμβαση και στη συνέχεια τη δικτατορία των μπολσεβίκων. Παρότι η ίδια δεν πολέμησε ακριβώς (ορισμένες γυναίκες που ήξεραν να καβαλάνε άλογο το έκαναν) εντάχθηκε στην αμαξοστοιχία που ακολούθησε τον στρατό και έφτιαχνε τα ρούχα και το φαγητό για τα ορφανά και τους περιπλανώμενους που μάζευαν από παντού στον δρόμο τους.

Όταν οι αναρχικοί ηττήθηκαν το 1921 βγήκε από τη χώρα, αλλάζοντα την εθνικότητά της χάρη στον γάμο της με Γερμανό αναρχικό, ο οποίος έγινε για τον συγκεκριμένο σκοπό. Από τότε δεν συναντήθηκαν ποτέ ξανά. Πήρε τον δρόμο για το Παρίσι και μετά επέστρεψε στο Λονδίνο. Στη συνέχεια απέκτησε βρετανική υπηκοότητα χάρη σε ένα ίδιου χαρακτήρα γάμο, αυτή τη φορά με έναν άστεγο πρώην στρατιωτικό, ο οποίος πληρώθηκε για τις υπηρεσίες τους με 10 λίρες. Δεν ειδώθηκαν ξανά, μέχρι που η Λία έλαβε επίσημη επιστολή, με την οποία την ενημέρωναν ότι ο σύζυγός της βρισκόταν σε ένα γηροκομείο. Συνήθιζε να τον επισκέπτεται κάνοντάς του δώρο καπνό για τσιγάρα.

Μια πιστή φίλη και αναρχική

Πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ταξίδεψε στην Πολωνία και την Παλαιστίνη, δουλεύοντας για το κίνημα και στα δύο μέρη. Στην Παλαιστίνη οργάνωσε μία ομοσπονδία αναρχικών. Εκεί της συνέβη μία έκπληξη, καθώς συνάντησε την παλιά της φίλη Πόλα Γκριν, η οποία είχε υποχρεωθεί σε γάμο στη Ρωσία, οπότε επέλεξε να ζήσει τη ζωή της με έναν άθεο Σιωνιστή, με τον οποίο ήταν ερωτευμένη. Η Πόλα γνώριζε πως ο σύντροφός της συμμετείχε στο σοσιαλιστικό σιωνιστικό κόμμα, αλλά θεωρούσε απίθανο να φτάσει στο σημείο να κυβερνήσει.

Ωστόσο, ο σύντροφός της Ντέιβιντ Μπεν – Γκουριόν έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ. Η ίδια άλλαξε το επώνυμό της και πήρε το δικό του, ωστόσο δεν εμφανίστηκε ποτέ στο πλευρό του σε δημόσιες εμφανίσεις. Παρέμεινε πιστή στις ιδέες της, παρέμεινε αναρχική.

Βοήθεια σε Γερμανούς και Ισπανούς αντιφασίστες

Όταν η Λία επέστρεψε στο Λονδίνο στα τέλη του 1935 βοήθησε να συγκεντρωθούν χρήματα για τους Γερμανούς ναυτικούς, οι οποίοι είχαν οργανώσει αντιναζιστική ομάδα μέσα στη δεκαετία του ’30. Έκανε επίσης εξαιρετική δουλειά για το ισπανικό αναρχικό κίνημα όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος.

Η Λία ήταν επίσης μέλος μίας ομάδας μεταναστριών αναρχικών στο Χόλμπορν (περιοχή στο Λονδίνο) από το 1939. Πώς ενώ μιλούσαν τόσες διαφορετικές γλώσσες -αγγλικά, γίντις, πολωνικά, γαλλικά, καταλανικά, ισπανικά, ελληνοκυπριακά και τουρκοκυπριακά- καταλαβαίνονταν μεταξύ τους αποτελεί ένα πραγματικό μυστήριο. Αλλά τα κατάφεραν.

Η Λία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη δουλειά όταν έχασε την όρασή της μετά από μία επιχείρηση. Έμεινε τελείως τυφλή από το ένα μάτι και σταδιακά άρχισε να χάνει την όραση της από το άλλο. Τον άπλετο ελεύθερο χρόνο που είχε πια, τον αφιέρωνε στο κίνημα, στο οποίο είχε δώσει τη ζωή της. Τη δεκαετία του 1960 κατάφερε να εισάγει στα κρυφά όπλα στην Ισπανία για τους μαχητές που συνέχιζαν να αντιστέκονται στο καθεστώς του Φράνκο από το 1939. Οι Καταλανοί, που έχουν μια τάση να δίνουν ψευδώνυμα, τη βάφτισαν «γιαγιά Μαχνό», από τον Ουκρανό αναρχικό αγωνιστή, για τον οποίο γράφουμε πιο πάνω στο κείμενο.

Μέχρι τέλους στον αγώνα

Τα τελευταία της χρόνια ήταν λυπηρά. Όχι μόνο ήταν όλοι οι συγγενείς της και φίλοι νεκροί, αλλά δεν υπήρχε κανείς πια με τον οποίο θα μπορούσε να μιλήσει στη γλώσσα της. Ποτέ της όμως δεν τα παράτησε. Συνέχισε να υποστηρίζει τις αναρχικές συνελεύσεις και πάντοτε συμμετείχε στην ετήσια εκδήλωση του αναρχικού βιβλιοπωλείου στο Λονδίνο όταν η υγεία της το επέτρεπε.

Η επιμονή που τη χαρακτήριζε όταν έψαχνε να βρει τα παπούτσια που έκρυβε η μητέρα της για να μην πηγαίνει έφηβη στις αναρχικές συνελεύσεις, δεν την εγκατέλειψε ποτέ.

* Πληροφορίες – μετάφραση από τη διεθνή κινηματική βιβλιοθήκη libcom.org

* Το κείμενο δημοσιεύτηκε πρώτα στην Εφημερίδα Αυγή