Ήταν στις 14 Νοεμβρίου του 1989 όταν ο Μάνος Χατζιδάκις αποφάσιζε να δημιουργήσει το νέο του “πνευματικό παιδί”. Μουσικοί επιλεγμένοι από τον ίδιο, διευθυντής επίσης, όπως και το διοικητικό συμβούλιο. Η Ορχήστρα των Χρωμάτων ήταν έτοιμη.
Και μπορεί το όνομα και η σύνθεση να μην άλλαξαν, ωστόσο η σημερινή Ορχήστρα των Χρωμάτων δεν θυμίζει σε τίποτα αυτήν που δημιούργησε κι ονειρεύτηκε ο Χατζιδάκις στα τέλη του ’80.
Τα πρώτα βήματα
Το Νοέμβριο του 1989 η Ορχήστρα των Χρωμάτων έδωσε την πρώτη της συναυλία στο Παλλάς. Το όραμα του ιδρυτή ήθελε μια ορχήστρα – πρότυπο που θα είχε σαν στόχο την εξοικείωση του μέσου κοινού με την μουσική, μέσα από πρωτότυπα προγράμματα και ακούσματα. Παρά τις οικονομικές δυσχέρειες κατάφερε να δώσει το στίγμα της στα καλλιτεχνικά δρώμενα της εποχής 1989-1993.
Έλληνες αλλά κυρίως ξένοι συνθέτες όπως οι Menotti, Poulenc, Milhaud, Hindemith, Nielsen, Ives, Szymanowski, Kurt Weill, Piazzolla, Rota κατείχαν σπουδαία “μουσική” θέση στην καρδιά του Χατζιδάκι και έτσι τα αφιερώματα της Ορχήστρας σε αυτούς, ήταν χαρακτηριστικά. Η τελευταία συναυλία που διηύθυνε ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν αυτή της 22ας Φεβρουαρίου του 1993 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με τίτλο “Διαμαρτυρία κατά του Νεοναζισμού”. Οι κριτικές θετικές, το χειροκρότημα δυνατό, το χαμόγελο του δημιουργού της ζεστό.
Η μετά-Χατζιδάκι εποχή
Μετά τον θάνατο του Χατζηδάκι το 1994 ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Θάνος Μικρούτσικος, υλοποιώντας την υπόσχεσή του προς τον μουσικοσυνθέτη, ίδρυσε έναν νέο φορέα ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΙΔ), εποπτευόμενο και επιδοτούμενο από το ΥΠΠΟ, ορίζοντας καλλιτεχνικό διευθυντή τον Γιώργο Κουρουπό (με τον οποίο ο Χατζιδάκις συνεργαζόταν στο Τρίτο Πρόγραμμα) και μόνιμο διευθυντή ορχήστρας τον Μίλτο Λογιάδη.
Ο ρόλος της ορχήστρας εμπλουτίστηκε περαιτέρω τόσο μέσω της συνεργασίας με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, όσο και της θεματολογικής της διεύρυνσης προς την Όπερα, το Θέατρο, τον Κινηματογράφο, την Ποίηση και την Λογοτεχνία. Σταθμό στην πορεία αυτή θα αποτελέσει η ίδρυση ενός μεγάλου διεθνούς διαγωνισμού διεύθυνσης ορχήστρας και σύνθεσης, με την επωνυμία “Διεθνής Διαγωνισμός Δημήτρης Μητρόπουλος”.
Τα οικονομικά προβλήματα
Στα τέλη της δεκαετίας του 2000 αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα οικονομικά προβλήματα. Αν και βάση του N.2273/94, το Υπουργείο Πολιτισμού οφείλει να καλύπτει τα λειτουργικά έξοδα της ορχήστρας, δεν εγγράφεται πουθενά το σύνολο της επιχορήγησης στον τακτικό προϋπολογισμό του υπουργείου, με επακόλουθο οι μουσικοί της ορχήστρας να έχουν μείνει απλήρωτοι για μήνες πολλούς, πολλές φορές, προκειμένου να κάνουν οι υπεύθυνοι της ορχήστρας το νοικοκυριό τους, χρέη προς τρίτους, έκτακτες επιβαρύνσεις. Το 2009 ήρθαν και οι περικοπές, ενώ στις 22 Οκτωβρίου 2010 το σωματείο της ορχήστρας δημιούργησε ένα ιστολόγιο για να αναζητηθεί η στήριξη του κοινού, σε μια από τις δραματικές κρίσεις οικονομικών της ορχήστρας.
Συγκεκριμένα, μέχρι το 2010 το ποσό της ετήσιας επιχορήγησης από το ΥΠΠΟ ανερχόταν στα 1.600.000 ευρώ. Στη συνέχεια όμως ήρθε η “κατρακύλα”. Το 2011 η ορχήστρα έλαβε έκτακτη επιχορήγηση 300.000 ευρώ, το 2012 μειώθηκε σε 250.000 ευρώ, ενώ για το 2013 δεν έχει εκταμιευθεί κανένα ποσό από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Τα μόλις 50.000 ευρώ που ενέκρινε τον Αύγουστο του 2013 ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας, δεν έχουν εκταμιευθεί, καθώς η ορχήστρα δεν έχει εδώ και καιρό φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα. Μάλιστα για τον ίδιο λόγο δεν μπορεί ούτε να εισπράξει δωρεές ή χορηγίες από ιδιωτικούς φορείς που θα επιθυμούσαν να την στηρίξουν.
Έτσι δεν καλύπτονται ούτε καν τα πάγια έξοδα της ορχήστρας η οποία έχει πλέον 30 από 50 μέλη απλήρωτα από το 2011. Οι μουσικοί, που είναι σε επίσχεση εργασίας, ζητούν να επανέλθει η ορχήστρα στον κωδικό από τον οποίο επιχορηγείτο επί 19 χρόνια και βεβαίως να λαμβάνει μια στοιχειωδώς αξιοπρεπή επιχορήγηση όπως συμβαίνει με άλλους φορείς που εποπτεύονται από το ΥΠΠΟ.
Οι αποχωρήσεις
Μετά από σχεδόν 17 χρόνια ο καλλιτεχνικός Διευθυντής της Ορχήστρας των Χρωμάτων Γιώργος Κουρουπός και συνεργάτης εμπιστοσύνης του Χατζιδάκι και στο Τρίτο πρόγραμμα, υποβάλει την παραίτησή του, τον Ιούλιο του 2010, υπογραμμίζοντας την αδιαφορία της Πολιτείας και την έλλειψη ενδιαφέροντος από πλευράς της.
Ένα σχεδόν χρόνο αργότερα, τον Ιούνιο του 2012 αποχωρεί και ο μαέστρος της ορχήστρας, Μίλτος Λογιάδης, μια αποχώρηση – προαναγγελία του θανάτου της ορχήστρας που ίδρυσε ο Χατζιδάκις. Η επιστολή του προς το Υπουργείο Πολιτισμού κάνει λόγο για εξάντληση των ψυχικών του αναγκών, ενώ ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην “ταλαιπωρία που έχει υποστεί η Ορχήστρα όλα αυτά τα χρόνια από την πολιτεία και η επί της ουσίας αδιαφορία των Υπουργών Πολιτισμού από την ίδρυσή της έως σήμερα, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, έχει δημιουργήσει μια κατάσταση αβάσταχτη για τους εργαζόμενους σ’ αυτήν”.
Κλείνοντας μάλιστα “υπενθυμίζει” ότι “ο Μάνος Χατζιδάκις δεν θα δεχόταν ποτέ να βλέπει συναδέλφους του μουσικούς σε αυτή την απελπιστική κατάσταση”.
Η κόντρα με τον γιο του
Εν τω μεταξύ το “πνευματικό” αυτό παιδί του Χατζιδάκι δεν υποστηρίχθηκε από το… άλλο του παιδί, το πραγματικό. Κάποια χρόνια μετά τον θάνατο του μουσικοσυνθέτη, ο Γιώργος Χατζιδάκις – Θεοφανόπουλος αποκήρυξε την Ορχήστρα, “εξ αιτίας της αμετροέπειας που τα μέλη της επέδειξαν. Αντιλαμβάνομαι τα πρώτα χρόνια να θέλουν να συνδέονται απόλυτα με τον Χατζιδάκι, ώστε να έχουν ισχυρό προφίλ. Επίσης, δέχτηκα προσωπικές επιθέσεις, επειδή τους εμπόδιζα να καπηλευτούν το έργο του Χατζιδάκι, το οποίο κατά κύριο λόγο δεν είναι συμφωνικό”.
Η ανοιχτή αντιπαράθεση του Γιώργου Χατζιδάκι με τα μέλη και το Δ.Σ. της Ορχήστρας ενέτεινε το κακό κλίμα στις τάξεις της ίδιας της Ορχήστρας, με τον γιο του Χατζιδάκι μάλιστα να δηλώνει “Δεν έχω συμφέρον να μην υπάρχει η Ορχήστρα των Χρωμάτων, αλλά έχω συμφέρον να μη ζει σε βάρος του έργου του Χατζιδάκι!”, δήλωση η οποία προκάλεσε την έντονη δυσαρέσκεια τόσο των μουσικών, όσο και του Μένη Κουμανταρέα, ο οποίος με την ιδιότητα του μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου των Φίλων της Ορχήστρας, απέστειλε δήλωσή του στην εφημερίδα Καθημερινή, στην οποία επιτίθεται στον γιο του παλιού του φίλου.
Στο σήμερα
Φτάνοντας λοιπόν στο σήμερα τα δεδομένα έχουν ως εξής: χρηματοδότηση από το Υπουργείο Πολιτισμού δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχουν και πολλές πιθανότητες η Ορχήστρα να χρηματοδοτηθεί από πρόγραμμα ΕΣΠΑ. Παρά την ερώτηση στη Βουλή του Νικήτα Κακλαμάνη λίγο καιρό πριν (στην οποία ζητούσε να μάθει αν η Πολιτεία πρόκειται επιτέλους να βοηθήσει οικονομικά την Ορχήστρα των Χρωμάτων, με ποιον τρόπο και με ποιο χρονοδιάγραμμα), η υπόθεση έχει μείνει στα χαρτιά.
Παρότι μάλιστα έχει εγκριθεί από τις 8 Ιανουαρίου 2013 (με απόφαση του υπουργού Οικονομικών, Γιάννη Στουρνάρα και του τότε υπουργού Διοικητικής Μεταρρύθμισης Αντώνη Μανιτάκη) η πλήρωση της θέσης του καλλιτεχνικού διευθυντή παραμένει κενή από το 2010 και το υπουργείο Πολιτισμού δεν προχωρά στην κατά το νόμο επιβεβλημένη ενέργεια πλήρωσής της.
Το αποτέλεσμα λοιπόν είναι ότι μετά από δύο σχεδόν δεκαετίες ζωής και πολύ κόπο, κούραση, έμπνευση, όνειρα, ιδέες και φαντασία, το “πνευματικό παιδί” του μεγαλύτερου ίσως έλληνα δημιουργού πέρα από ορφανό, θα κινδυνεύει με αφανισμό, τη στιγμή που έχει ένα μοναχά αίτημα: να ζήσει.
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.