Μιλώντας για έναν ήρωα – Συνέντευξη από τη Ρένα Δούρου

Ο Μανώλης Γλέζος γεννήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1922 στο χωριό Απείρανθος Νάξου.

Το 1935 έρχεται στην Αθήνα μαζί με την οικογένειά του, όπου και τελειώνει το Γυμνάσιο, όπως και ο αδερφός του Νίκος Γλέζος που εκτελέστηκε από τους Ναζί στις 10 Μαΐου του 1944.

Το 1939 δημιουργεί μια αντιφασιστική ομάδα νέων ενάντια στην Ιταλική κατοχή των Δωδεκανήσων και τη δικτατορία Μεταξά.

Το 1940 καταφέρνει να εισαχθεί στην Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών.

Στις αρχές του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου ζητά να ενταχθεί στον Ελληνικό στρατό και να σταλεί στο αλβανικό μέτωπο, αλλά απορρίπτεται επειδή είναι μικρότερος από την προβλεπόμενη ηλικία στράτευσης. Τότε αποφασίζει να εργαστεί ως εθελοντής για το Ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών και το 1941 άρχισε να σπουδάζει στην ΑΣΟΕΕ.

Κατά τη διάρκεια της κατοχής εργάζεται στον δήμο Αθηναίων και στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, ενώ ταυτόχρονα συμμετέχει στην αντίσταση, μέσα από τις οργανώσεις ΟΚΝΕ, ΕΑΜ ΝΕΩΝ και ΕΠΟΝ με
αποτέλεσμα να υποστεί πολλές διώξεις και φυλακίσεις.

Τη νύκτα της 30ης – 31ης Μαΐου, του 1941, ο Μανώλης Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας αφαιρούν τη Γερμανική σημαία του Γ΄ Ράιχ, που κυματίζει στην Ακρόπολη, κυριολεκτικά κάτω από τα μάτια της φρουράς.

Μια μέρα μετά την 1η Ιουνίου οι γερμανικές αρχές κατοχής σε ανακοίνωσή τους αναφέρουν πως: “υπεξερέθη η επί της Ακροπόλεως κυματίζουσα γερμανική πολεμική σημαία παρ’ αγνώστων δραστών” και επιβάλλει στους καταζητούμενους την ποινή του θανάτου…

Το τολμηρό εκείνο εγχείρημα προκαλεί κύμα ενθουσιασμού σε Ελλάδα και εξωτερικό και εμπνέει όλους τους δημοκρατικούς Έλληνες που αντιστέκονται στους ναζί, καθιερώνοντας τους δύο αγωνιστές ως σύμβολα αντίστασης κατά της ναζιστικής κατοχής.

Μετά την απελευθέρωση εργάζεται ως συντάκτης στην εφημερίδα Ριζοσπάστης μέχρι τις 10 Αυγούστου του 1947, όπου αναλαμβάνει χρέη αρχισυντάκτη, θέση που κατέχει μέχρι το κλείσιμό του Ριζοσπάστη τον Δεκέμβρη του 1947.

Τον Μάρτη του ’48 θα συλληφθεί και θα καταδικαστεί για τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Καταδικάζεται αρκετές φορές με διάφορες ποινές και μια φορά σε θάνατο (10ος του 48) για «αδικήματα Τύπου» και μια φορά ακόμη σε θάνατο για παράβαση του Γ’ Ψηφίσματος στις 21 Μαρτίου 1949.

Οι ποινές θανάτου δεν εκτελούνται όμως, χάρη στη μεγάλη, δημόσια και διεθνή κατακραυγή, με προσωπικότητες διεθνούς εμβέλειας όπως ο Πικάσσο και ο Σαρλ ντε Γκωλ να κινητοποιούνται υπέρ του.

Έτσι οι θανατικές καταδίκες θα μετατραπούν σε ισόβια το 1950, που τελικά ούτε αυτή εκτελείται και απελευθερώνεται το 1954.

Αν και φυλακισμένος, ο Μανώλης Γλέζος εκλέγεται βουλευτής Αθηνών για πρώτη φορά με το κόμμα της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) που είχε συσταθεί ένα μήνα νωρίτερα, στις 3 Αυγούστου του 1951.

Μετά την αποφυλάκιση του αναλαμβάνει οργανωτικός Γραμματέας της ΕΔΑ και τον Δεκέμβρη του 1956 ορίζεται Διευθυντής της εφημερίδας ΑΥΓΗ.

Στις 5 Δεκεμβρίου του 1958 συλλαμβάνεται ξανά μαζί με μερικούς άλλους συνεργάτες του στο σπίτι της αδερφής του Βασιλικής, για παράβαση του αναγκαστικού νόμου 375/1936 περί κατασκοπείας με την κατηγορία της κατασκοπείας υπέρ της ΕΣΣΔ και τελικά καταδικάζεται σε 5 χρόνια φυλάκιση, εξορία τεσσάρων ετών και 8έτη στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων.

Παράλληλα στο εξωτερικό δημιουργείται Διεθνής Επιτροπή για τη δική του υπεράσπιση και των συνεργατών του με έδρα στο Παρίσι. Πρόεδρος της επιτροπής είναι ο παλαιός Γάλλος πολιτικός Πωλ Μπονκούρ και ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη βρίσκεται και ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ.

Τα επόμενα χρόνια που θα ακολουθήσουν, θα είναι ακριβώς τα ίδια για τον Μανώλη Γλέζο, καθώς η ιστορία θα επαναληφθεί ξανά και ξανά μέχρι την τελική αμνηστία του 1971.

Ο Μανώλης Γλέζος υπηρέτησε την πολιτική ως στέλεχος του ΚΚΕ, της ΕΔΑ, του ΠΑΣΟΚ, του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ και του ΣΥΡΙΖΑ. Διετέλεσε βουλευτής και ευρωβουλευτής, ενώ τα τελευταία χρόνια είχε προσχωρήσει στη ΛΑΕ.

Φυσικά όσα και να γράφουμε για την ιστορία αυτού του γεννημένου επαναστάτη θα είναι λίγα, γιατί η ιστορία του είναι ατέλειωτη. Γι’αυτό ακριβώς, θα ήταν ό,τι καλύτερο να μάθουμε μερικά πράγματα για εκείνον από έναν άνθρωπο, που τον έζησε από κοντά και που σίγουρα θα έχει να μας πει πολλά…

Αυτός ο άνθρωπος δεν είναι άλλος από τη Ρένα Δούρου η οποία είχε βρεθεί πολύ κοντά στον τελευταίο παρτιζάνο.

Πότε γνωρίσατε τον Μανώλη Γλέζο και πώς;

Σήμερα που πλέον μετράμε τις ζωές μας χωρίς την παρουσία του, τη γνώμη του, τη γνώση του, το διακριτικό του χιούμορ, την εμπειρία μιας ζωής που ταυτίστηκε με τους αγώνες του λαού μας για Ελευθερία και Δημοκρατία, το ‘μικρό’, το καθ’ ημάς προσωπικό, οφείλει να υποχωρήσει μπροστά στον μεγάλο απόντα. Πλέον τα “πως”, τα “που” και τα “πότε” δεν έχουν καμία σημασία. Εκείνο που χρειαζόμαστε, εκείνο που του αρμόζει, είναι η παρακαταθήκη μιας υποδειγματικής ζωής. Όπως γλαφυρά την περιέγραφε στους μαθητές των σχολείων, όπου τον καλούσαν. Και όπου ακούραστα μιλούσε για τον αγώνα κατά του ναζισμού αλλά και για το δικαίωμα των νέων να λένε ‘όχι’ σε ‘οποιαδήποτε εντολή’. Ας κρατήσουμε λοιπόν τα βασικά. Τα ουσιαστικά.

Τι ήταν αυτό που σας έκανε εντύπωση στην προσωπικότητά του;

Η απόλυτη, αδιαπραγμάτευτη εντιμότητά του. Η καθαρότητα του χαρακτήρα του. Η γενναιότητά του. Και η απλότητά του. Η απόλυτη άρνησή του να γίνει “εθνικό κεφάλαιο”, να “ηρωοποιηθεί”. Η γερή του χειραψία. Σαν να ήθελε να σου μεταφέρει τη δύναμή του. Αλλά και να μετρήσει τη δική σου.

Όλοι γνωρίζουμε πως έχετε γράψει ένα βιβλίο για τον Μανώλη Γλέζο. Πόσο καιρό διήρκησε αυτή η διαδικασία και τι έχεις να θυμάσαι από αυτή;

Είχαμε μια μακρά κουβέντα, για τουλάχιστον τρία χρόνια, ξεκινήσαμε από το 2011 ως τις αρχές του 2014, που η in extenso συζήτησή μας, μεταφέρθηκε στο χαρτί. Στην “Κουβέντα με τον Γλέζο”. Ώρες ατελείωτες, στη μικρή πράσινη αυλή της, με πολύ καφέ, πολύ κουβέντα, πολλές ερωτήσεις, πολλές απαντήσεις, αρκετές διχογνωμίες, πολύ γέλιο και φυσικά με καταλυτική παρουσία της συντρόφου του. Της Τζώρτζιας. Αυτής της σπουδαίας γυναίκας, της σπουδαίας δημιουργού, της σπουδαίας ποιήτριας. Μιας αυθύπαρκτης προσωπικότητας που πήγαινε πάντα πέρα από τα εύκολα συνθήματα. Του μόνου ανθρώπου που με το ήθος και την ποιότητά της, ταίριαζε στον Γλέζο. Ήταν αντάξιά του. Ο σύντροφος ζωής, στο πλευρό μιας ξεχωριστής προσωπικότητας.

Κάποια στιγμή οι πολιτικοί δρόμοι χώρισαν. Οι δρόμοι της ζωής όμως;

Ο Γλέζος, πέραν όλων των άλλων, είχε ένα πολύ σπάνιο χαρακτηριστικό. Κάτι που ειδικά στις μέρες μας παραμένει συχνά ζητούμενο. Ήξερε να μην μετατρέπει σε προσωπική, μια πολιτική διαφορά. Και όπως πάντα στη ζωή του, έκανε πράξη αυτή την προσέγγισή του. Διαφωνούσε αλλά δεν προσωποποιούσε τη διαφορά. Έτσι ακριβώς πορεύθηκε σε όλη του τη ζωή.

Έχετε να μοιραστείτε κάτι μαζί μας από το Μανώλη Γλέζο. Μια μικρή ιστορία μια συμβουλή που ίσως να σου είχε δώσει;

Θα μου συγχωρέσετε την παρατήρηση αλλά αν σας άκουγε ο Μανώλης, θα σας μάλωνε. Καλόκαρδα, όπως πάντα, αλλά θα σας μάλωνε. Γιατί δεν έδινε συμβουλές. Όχι γιατί δεν μπορούσε. Αλλά γιατί αυτό ήταν σε αντίθεση με τον τρόπο που σκεφτόταν. Όποια συμβουλή του, βρίσκεται στα βιβλία του, στις παρεμβάσεις του, στο παράδειγμα της ζωής του. Μιλώντας μαζί του, καταλάβαινε κανείς εύκολα, ότι δεν έλεγε θεωρίες. Αλλά ιστορίες με παραδείγματα.

Δεν έδινε… συμβουλές. Έλεγε τι μπορούμε να κάνουμε, είτε επρόκειτο για τις οφειλές της Γερμανίας προς την πατρίδα μας είτε για το πως θα πάψει η Τοπική Αυτοδιοίκηση να είναι ετεροδιοίκηση.

Για όσους δεν ξέρουν την ιστορία του καθώς ειναι μικροί (ηλικιακά) ακόμα τι θα τους έλεγες εσύ για εκείνον;

Θα προέτρεπα όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας, να επιλέξουν το πιο σίγουρο μονοπάτι. Τα γραπτά του. Τα βιβλία του, τα ποιήματά του για τα κυκλαδονήσια, για την “Πετραία Γη”, για το “Ύδωρ, την αύρα, το νερό”, για τις λέξεις, για τη γλώσσα, και φυσικά το κορυφαίο, σημείο αναφοράς, την ιστορία της Εθνικής Αντίστασης, από έναν άνθρωπο που έδωσε νόημα στην έννοια της.

***

Κλείνοντας να υπενθυμίσουμε μια ιστορική λεπτομέρεια…Ο Μανώλης Γλέζος έφυγε από τη ζωή τη Δευτέρα 30 Μαρτίου, την ίδια ημέρα δηλαδή στις 30 Μαρτίου του 1952 εκτελέστηκε (δολοφονήθηκε) ο ηρωικός αγωνιστής της αριστεράς Νίκος Μπελογιάννης μαζί με τους συντρόφους του, Αργυριάδη, Μπάτση και Καλούμενο σε μέρα και ώρα που ούτε οι ναζί δεν εκτελούσαν.

Η 30η Μαρτίου ήταν και παραμένει από το 1952 αφιερωμένη στους αγωνιστές της αριστεράς, της δημοκρατίας και του αντιφασισμού γιατί οι κομμουνιστές δεν λύγισαν ποτέ και πουθενά, ούτε στις φυλακές,ούτε στις εξορίες, ούτε και μπροστά στα εκτελεστικά αποσπάσματα όπου στέκονταν όρθιοι με θάρρος,φωνάζοντας για την δημοκρατία και την ελευθερία του ελληνικού λαού.