Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, τα στοιχεία που έρχονται στο φως για τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου ολοένα και αμφισβητούν τα αρχικά σενάρια, εάν όχι τις αρχικές βεβαιότητες, που κυριάρχησαν στη δημόσια σφαίρα τα πρώτα 24ωρα. Έχοντας ελάχιστο ενδιαφέρον να επιχειρηματολογήσω με όρους αστυνομικού ρεπορτάζ, θεωρώ πως αυτή τη στιγμή έχουμε μπροστά μας έναν σταθμό στην ιστορική μάχη πάνω στο τι είναι «φυσιολογικό» και «ηθικό», τόσο σε επίπεδο ταυτότητας όσο και σε επίπεδο πρακτικής. Ιστορική, τόσο ως προς τις ρίζες της στο παρελθόν, όσο και ως προς τη δυναμική της για τους συσχετισμούς του μέλλοντος.
Ο ενεργός ακτιβισμός του Ζακ, εν αγνοία του φρόντισε να μας προφυλάξει από τη λήθη που συνοδεύει συνήθως όσους διαγράφονται μονοκοντυλιά από τους «άξιους» αυτού του κόσμου. Η μνήμη του όμως αποτελεί υπόθεση όλων όσων παλεύουν για ένα δημοκρατικό μέλλον, μακριά από τη δυστοπία που βλέπουμε να φυσικοποιείται μπροστά στα μάτια μας.
«Ούτε μία λιγότερη»
Το Φθινόπωρο του 2016, οι γυναίκες της Αργεντινής αποφασίζουν να δώσουν μια δυναμική απάντηση στην ολοένα κλιμακούμενη σεξιστική βία και τον αυξημένο αριθμό γυναικοκτονιών στη χώρα. Απέργησαν, κατέβηκαν στο δρόμο με το σύνθημα «Ούτε μία λιγότερη» («Ni Una Menos») [1]. Αφορμή τότε στάθηκε η δολοφονία της 16χρονης Λουσία Πέρες, η οποία και εξέπνευσε λίγες ώρες μετά τον βάναυσο βιασμό της. Παρά τα υπερβολικά υψηλά ποσοστά κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας, παρά το ότι οι βιασμοί δεν ήταν κάτι το πρωτάκουστο στην αργεντίνικη κοινωνία, χρειάστηκε η δολοφονία της έφηβης Λουσία ώστε να καταφέρει το αίτημα ενάντια στην σεξιστική βία να λάβει μαζικά χαρακτηριστικά και να διεμβολίσει επιτέλους τη δημόσια σφαίρα. Μια δημόσια σφαίρα που επιμένει μέχρι και την τελευταία στιγμή να αγνοεί τη βία ενάντια στις γυναίκες, τους πιο αδύναμους, να εκλαμβάνει τα περιστατικά ως μεμονωμένες περιπτώσεις που συμβαίνουν κάπου μακριά, αν όχι σε εκείνες τις γυναίκες «που τα θέλει και λίγο ο κώλος τους».
Ο θάνατος της Λουσία, χωρίς να τοποθετείται αντιπαραθετικά ή ιεραρχικά ως προς τις εμπειρίες των υπόλοιπων γυναικών, κατάφερε να συμπαρασύρει ένα κομμάτι της κοινωνίας και ειδικότερα των γυναικών εκείνων που ζούσαν με τη μνήμη ή τον φόβο βιωμάτων έμφυλης βίας. Το κίνημα ανοίχτηκε στις μετανάστριες και τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα για να αγκαλιάσει τέμνουσες καταπιέσεις, αναδεικνύοντας τον διαθεματικό του χαρακτήρα. Το μήνυμα είχε ως αποδέκτη το σύνολο της κοινωνίας, χωρίς να χάνει την αναφορά του σε ένα πολύ συγκεκριμένο κομμάτι της.
Παρόμοια μηνύματα είχαν ξανασταλεί. Υπάρχουν όμως στη ζωή εκείνα τα γεγονότα που όχι μόνο εκτοξεύουν την ορατότητα ζητημάτων που περνούσαν μέχρι τώρα στα ψιλά, αλλά μετατρέπουν το ίδιο το αίτημα (και) σε ερώτημα. Με τέτοιο τρόπο που η μη-απάντηση, η μη-σαφής τοποθέτηση, δεν μπορεί πια να εκληφθεί ως «ουδέτερη» στάση. Ένα ερώτημα που καλεί με μαζικό τρόπο την κοινωνία σε αναστοχασμό ονομάζεται τομή. Οι τομές ξεβολεύουν, τραβούν διαχωριστικές και σε καλούν να πάρεις θέση. Είναι ένα από εκείνα τα φαινόμενα που οι εκάστοτε παπαγάλοι της «αντικειμενικότητας» παραπονιούνται πως «διχάζουν τον κόσμο». Παραδόξως, εδώ έχουν δίκιο. Ευτυχώς.
Για τον αγώνα εκείνων «που δεν έχουν ταυτότητα»
Χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, η δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου θέτει σήμερα στην ελληνική κοινωνία ένα τέτοιο ερώτημα πολιτικής κουλτούρας. Ανεξάρτητα του πόσο απαισιόδοξοι μπορεί να είμαστε για την απάντηση ενός σημαντικά μεγάλου μέρους της, ας μη το βγάλουμε από τη δύσκολη θέση να τοποθετηθεί. Ο Ζακ για τον εαυτό του είχε πει πολλά «είμαι». Για κακή τους τύχη τα είχε πει δημόσια. Δεν «ηρωοποιήθηκε» γι΄ αυτό – όπως κόπτονται σήμερα οι όψιμοι υπερασπιστές των «ανώνυμων». Ήταν απλά αυτό που τους χάλασε τις όποιες δεδομένες ισορροπίες.
Δε γνωρίζω τι θα έκαναν οι δολοφόνοι του εάν γνώριζαν όλες τις ταυτότητες και τη δράση του Ζακ. Μπορεί και να το ξανασκεφτόντουσαν. Εάν αυτό μπορεί σε κάποιους να μοιάζει με ελαφρυντικό, διαβεβαιώνω πως υποστηρίζω το ακριβώς αντίθετο. Πως εδώ κείτεται ο πυρήνας του προβλήματος. Πως εδώ εντοπίζεται ένα σημείο πίσω από το οποίο ο κυρίαρχος αισθάνεται πως «νομίμως» δικαιούται να τεθεί εκτός νόμου. Στη θέα του αδύναμου, του τοξικοεξαρτημένου σώματος, ενός ακόμα συνηθισμένου «μιάσματος», κανένα «ένστικτο» δεν παρεμβαίνει. Μόνο μια πίστη του κυρίαρχου, τόσο βαθιά ριζωμένη και αυτοματοποιημένη, πως η πράξη που θα ακολουθήσει χαίρει καθολικής συναίνεσης. Δυστυχώς για τη μνήμη του Ζακ, ο δημόσιος διάλογος που ακολούθησε, αν δεν απέδειξε την κυριαρχία του παραπάνω σχήματος, τουλάχιστον δεν το κατέρριψε.
Όσοι είχαμε την τύχη να τον γνωρίζουμε, δε θα μας εξέπληττε εάν ο ίδιος ο Ζακ δε τους κρατούσε τελικά κακία. Εάν με κάποιο τρόπο μπορούσε να δεί τα δημοσιεύματα και τα «ρεπορτάζ» που ακολούθησαν, αντί να αντιδράσει «φυσιολογικά» (τη σιχαινόταν αυτή τη λέξη), σηκωνόταν και φώναζε: «Να τους πείτε να με γράψουν «Λησταρχίνα»!». Δεν ήταν άνθρωπος που γύριζε το άλλο μάγουλο, αλλά δύσκολα θα έπαιζε το παιχνίδι τους. Ούτε που θα ασχολιόταν να επιχειρηματολογήσει για το εάν μπήκε να ληστέψει ή όχι. Θα ήξερε πως η παρουσία του προβλήματος δεν έχει να κάνει με τα όποια τελικά ιατροδικαστικά πορίσματα. Θα τους είχε απορρίψει από τα αποδυτήρια.
Εμείς όμως που δε διαθέτουμε τις υπερφυσικές δυνάμεις του, μένουμε με μια «εκκρεμότητα»: Όσο το ερώτημα που έθεσε ο Ζακ παραμένει ερώτημα, όσο σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο οι απαντήσεις αργούν, όσο η δολοφονία του αποτελεί ακόμα πεδίο μάχης, όσο μαζί με τη μνήμη του Ζακ σκυλεύεται και το μέλλον μας, όσο (όλοι) οι αγώνες που έδωσε δεν έχουν ακόμα δικαιωθεί, τότε η φωνή μας, η σκέψη και η δράση μας συγκεντρώνονται σε ένα πράγμα: «Εχουμε ανοιχτούς λογαριασμούς με τους κανίβαλους αυτού του κόσμου»!
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.