Νότια Καρυστία: Προσεχώς ανεμογεννήτριες και στις αυλές

Στις 411 ανεμογεννήτριες που έχουν ήδη εγκατασταθεί στην περιοχή προστίθεται η τοποθέτηση 349 ακόμη, μετατρέποντας το νοτιότερο άκρο της Εύβοιας σε τόπο – αχινό

Όπως επισημαίνουν τοπικοί φορείς και σύλλογοι, πολλές από τις ανεμογεννήτριες βρίσκονται εντός περιοχών Natura, ορισμένες σε απόσταση αναπνοής από σπίτια και εμβληματικά πολιτισμικά μνημεία

*Το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε πρώτα στην εφημερίδα Αυγή

Επιστρέφοντας από τα νησιά των Κυκλάδων, λίγο πριν μπουν στο Λαύριο ή στη Ραφήνα, οι ταξιδιώτες ακουμπάνε τα λευκά κάγκελα για να δουν μια τελευταία φορά τη θέα με τη θάλασσα. Τα τελευταία χρόνια όμως, ο ορίζοντας έχει αλλάξει, η Εύβοια που αντικρίζουν λίγο πριν φτάσουν στο λιμάνι είναι εντελώς διαφορετική.

Το πρωί, αντί για πράσινες και αδόμητες εκτάσεις, βλέπουν ένα δάσος από λευκούς μεταλλικούς κορμούς με μεγάλα πτερύγια, τα οποία είναι ανιχνεύσιμα με γυμνό μάτι. Το βράδυ βλέπουν συμπλέγματα με κόκκινα φωτάκια, τα οποία προσιδιάζουν σε φώτα από μεγάλες κεραίες κινητής τηλεφωνίας ή σε εγκαταστάσεις που παρατηρούνται σε εργοτάξια και βιομηχανίες προκειμένου να αποφευχθούν ατυχείς συγκρούσεις.

Αυτή η αλλαγή που σημειώθηκε στον ορίζοντα του επιβάτη στο φέρι στην ουσία συμπυκνώνει τη μετάλλαξη που υπέστη το μέρος την τελευταία εικοσαετία. Σε σημείο που οι φωτογραφίες από τις περιοχές που έχουν τοποθετηθεί ανεμογεννήτριες να χρησιμοποιούνται συστηματικά από τα κατά τόπους κινήματα στην Ελλάδα ως αντιπαραδείγματα χρήσης των ΑΠΕ.

«Το υψηλό αιολικό δυναμικό και η γειτνίαση με την Αθήνα (όπου είναι και το ΚΥΤ – Κέντρο Υπερυψηλής Τάσης Παλλήνης), όπως και οι υψηλές επιδοτήσεις, έκαναν το τοπίο ελκυστικό για τις εταιρίες ΑΠΕ.

Μέχρι σήμερα έχουν εγκατασταθεί 411 ανεμογεννήτριες με άδεια λειτουργίας, εγκαθίστανται ραγδαία οι 133 που έχουν άδειες εγκατάστασης και υπάρχουν ακόμη 160 με άδειες παραγωγής οι οποίες θα εγκατασταθούν αργότερα. Επίσης υπάρχουν 56 ανεμογεννήτριες σε καθεστώς αξιολόγησης από τη ΡΑΕ», μας λέει η Βίκη Βαρελά από τον Σύλλογο Προστασίας Περιβάλλοντος Νότιας Καρυστίας.

Τις βάζουν όπου θέλουν

Ο αριθμός των ανεμογεννητριών φαντάζει ακόμη μεγαλύτερος αν αναλογιστεί κανείς ότι το 37% των περιοχών που περιλαμβάνονται στη Νότια Καρυστία (Στύρα, Κάρυστος, Μαρμάρι και Καφηρέας) είναι χαρακτηρισμένο ως προστατευόμενο. Οι εταιρείες ωστόσο γνωρίζουν ότι για όποιο μέρος κι αν αιτηθούν την εγκατάσταση, είναι απίθανο να αντιμετωπίσουν σοβαρά εμπόδια από το κράτος.

«Είναι ενδιαφέρον ότι οι περισσότερες από τις νέες ανεμογεννήτριες που εγκαθίστανται, περίπου 250, έχουν χωροθετηθεί μέσα ή και πολύ κοντά στο όρος Όχη, το οποίο είναι προστατευόμενη περιοχή. Δηλαδή πολλές από αυτές μπαίνουν πάνω σε κορυφές του όρους Όχη και πολλές σε υψόμετρο πάνω από 800 μέτρα, κατά παράβαση του Περιφερειακού Χωροταξικού που το απαγορεύει», επισημαίνει η κ. Βαρελά.

Μιλώντας στην ΑΥΓΗ ο επικεφαλής της αντιπολίτευσης στον δήμο Ζάχος Χατζηνικολής τονίζει ότι η περιοχή είναι κορεσμένη προ πολλού. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα της περιοχής του Καφηρέα, όπου αν οι εταιρείες βάλουν το σύνολο των ανεμογεννητριών που έχουν σχεδιάσει να εγκαταστήσουν, η υπέρβαση των επιτρεπόμενων ορίων θα φτάσει το 175%.

Σύμφωνα με τον Ζ. Χατζηνικολή, αυτή τη στιγμή η Στερεά Ελλάδα αριθμεί 1.640 ανεμογεννήτριες, οι οποίες παράγουν το 43% της ενέργειας που παράγεται από τα αιολικά σε όλη τη χώρα. Αν δεν αλλάξει κάτι, σε λίγο καιρό ο αριθμός αυτός θα μεγαλώσει ακόμη περισσότερο και η Ν. Καρυστία θα διατηρεί με άνεση τα πρωτεία, έχοντας πάνω στις πλαγιές και τις εκτάσεις της πάνω από 750 ανεμογεννήτριες.

Κανένα ουσιαστικό όφελος για την τοπική κοινωνία

Την ίδια στιγμή, τα αντισταθμιστικά οφέλη είναι από περιορισμένα έως μηδαμινά. «Στην περιφέρεια των τοπικών κοινοτήτων στις οποίες βρίσκονται τα αιολικά πάρκα, είναι θεσμοθετημένο το 1,7% του τζίρου να πηγαίνει για έργα στις κοινότητες. Επιπλέον προβλέπεται να γίνεται κατά 1% έκπτωση – επιστροφή στα οικιακά τιμολόγια των κατοίκων στις κοινότητες. Στην πρώτη ωστόσο περίπτωση έχουμε ελλιπή μέριμνα από την πλευρά της δημοτικής αρχής που δεν αξιοποιεί τους πόρους και στη δεύτερη παρατηρούμε να γίνονται οι επιστροφές με μεγάλη καθυστέρηση ανά πέντε και έξι χρόνια, τη στιγμή που αν κάποιος κάτοικος δεν πληρώσει τους λογαριασμούς, του κόβεται το ρεύμα. Εμ δηλαδή του χρωστάνε, εμ τον αφήνουν χωρίς φως», αναφέρει ο Ζ. Χατζηνικολής και προσθέτει ότι υπάρχουν δύο ακόμη αιτήματα για την υποστήριξη των τοπικών κοινωνιών.

«Το ένα είναι να μην πληρώνουμε ως δήμος το κομμάτι του ΕΤΜΕΑΡ (Ειδικό Τέλος Μείωσης Εκπομπών Αέριων Ρύπων), που αφορά την επιδότηση των ανεμογεννητριών, αφού σ’ εμάς τοποθετούνται, και το άλλο να πληρώνουμε μειωμένα τιμολόγια. Όπως δηλαδή συμβαίνει στην Πτολεμαΐδα, όπου λόγω του λιγνίτη πληρώνουν μικρότερο κόστος».

Αντίστοιχη είναι η άποψη και της Β. Βαρελά, που θέτει έναν ευρύτερο προβληματισμό για τα ανταποδοτικά οφέλη των ανεμογεννητριών. «Το ρεύμα που παράγεται δεν το παίρνουμε εμείς. Και αυτό όμως που παράγεται και διοχετεύεται αλλού δεν είναι σταθερό, καθώς οι άνεμοι χάρη στους οποίους λειτουργούν οι ανεμογεννήτριες επίσης δεν είναι σταθεροί. Για να επιτυγχάνεται η εξισορρόπηση και να παράγεται σταθερά ρεύμα και φυσικό αέριο, εισάγουμε και εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε τον λιγνίτη».

Το βασικό και κύριο πάντως ζητούμενο για την Καρυστία είναι να μην μπει ούτε μία ακόμη ανεμογεννήτρια. «Σε λίγο θα βάζουμε ανεμογεννήτριες και στις αυλές μας», γράφουν οι αντιδρώντες στις σελίδες τους. Όπως μας εξηγεί στη συνέχεια του ρεπορτάζ η Β. Βαρελά, η ανησυχία αυτή πηγάζει από τις πολυεπίπεδες επιπτώσεις των έργων, οι οποίες είναι δραματικές τόσο για το περιβάλλον, το ανάγλυφο και τον τουρισμό της περιοχής όσο και για την πολιτισμική και αρχαία της κληρονομιά.

Ισοπεδώνουν κορφές, ανοίγουν λεωφόρους

Η εγκατάσταση των αιολικών έχει και συνοδά έργα, όπως διάνοιξη νέων δρόμων, εργοστάσια σκυροδέματος κ.λπ. μέσα στα βουνά, σημειώνεται από τον Σύλλογο Προστασίας Περιβάλλοντος Νότιας Καρυστίας

Πίσω από τα δεκάδες αιολικά πάρκα και τις εκατοντάδες ανεμογεννήτριες δεν βρίσκονται μία ή δύο εταιρείες, αλλά δεκάδες. Σε σημείο που σε κάθε αιολικό πάρκο αντιστοιχεί μια ανώνυμη εταιρεία, με ονομασία συχνά τοπικής προέλευσης ώστε να παραπέμπει σε αγνότερες προθέσεις. Στην πραγματικότητα όμως, φαίνεται ότι πρόκειται για έναν τρόπο ώστε η φορολογική επιβάρυνση να είναι χαμηλότερη, μας λέει η Β. Βαρελά.

Ανάμεσα, βέβαια, στα ονόματα εταιρειών τύπου «Γραφικά Χωριουδάκια Α.Ε.» υπάρχουν ορισμένα που είναι αρκετά πιο γνωστά. Όπως εκείνα των εταιρειών ΕΝΕΛ – Κοπελούζος και ΤΕΡΝΑ (Γιώργος Περιστέρης με ξένους ομίλους), του ομίλου Μυτιληναίος, του ΕΛΛΑΚΤΩΡ, της Τζάσπερ και της RF – Energy (οικογένεια Ρέστη, Γιώργος Φειδάκης).

Η άλωση του βουνού

Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση της ΕΝΕΛ, που κατασκεύασε στο προστατευόμενο όρος Όχη οκτώ αιολικά «πάρκα» σε υψόμετρο άνω των 800 μέτρων, με ανεμογεννήτριες ύψους 100 και 150 μέτρων, για την κάθε βάση της οποίας χρειάστηκαν 400 κυβικά μέτρα σκυρόδεμα.

Οι επιπτώσεις από την παρέμβαση δεν εξαντλήθηκαν, βέβαια, στο σημείο που μπήκε η κάθε ανεμογεννήτρια. «Διότι η εγκατάσταση των αιολικών, πέρα από την ισοπέδωση των κορυφογραμμών των βουνών της περιοχής, έχει και συνοδά έργα, δηλαδή τη διάνοιξη νέων δρόμων πρόσβασης στις θέσεις εγκατάστασης, εναέρια δίκτυα πάνω σε πυλώνες, υποσταθμούς, εργοστάσια σκυροδέματος μέσα στο βουνό για τις ανάγκες των έργων, σπαστήρες, χώρους απόθεσης υλικών κ.ά.», σημειώνει η Β. Βαρελά. Ενδεικτικά, η εσωτερική οδοποιία που συνδέει μεταξύ τους τα αιολικά πάρκα στην Όχη φτάνει σε μήκος, ούτε λίγο ούτε πολύ, τα 132 χιλιόμετρα.

Τους είπε «όχι», έχασε τη θέση της

Στον δρόμο για την υλοποίηση των έργων της η ΕΝΕΛ βρήκε αντίσταση, σε θεσμικό επίπεδο, μόνο από το Δασαρχείο Αλιβερίου. Η τότε δασάρχης Αγγελική Γκοτζαμάνη είχε δώσει αρνητική γνωμοδότηση, επιχειρώντας να υπερασπιστεί έναν τόπο που είναι γεμάτος από φαράγγια, κοιλάδες, κορφές, μονοπάτια και σπηλιές. Έναν τόπο που συναντάς 20 τύπους οικοτόπων, 700 είδη ποωδών φυτών και βοτάνων και 211 είδη πουλιών, από τα οποία το 80% είναι μεταναστευτικά είδη και θα πρέπει να βρουν νέες διαδρομές για να μην πέφτουν πάνω στις ανεμογεννήτριες και κομματιάζονται.

Ωστόσο, την επαύριο της αρνητικής της θέσης για το έργο, τον Σεπτέμβριο του 2017, παρατηρούμε ότι αντικαταστάθηκε από άλλη υπάλληλο. Κι έτσι, σήμερα, άλλη μια μεγάλη εταιρεία, η ΤΕΡΝΑ, βρίσκεται προ των πυλών ώστε να ξεκινήσει άλλη μια μεγάλη επέμβαση στο βουνό, εγκαθιστώντας 120 ακόμη ανεμογεννήτριες.

Δίπλα σε αρχέγονα δάση και σπίτια

«Δεν λένε να σταματήσουν», μας λέει με αγανάκτηση η Β. Βαρελά. Την παραμονή πρωτοχρονιάς εκδόθηκαν νέες άδειες παραγωγής στην εταιρεία “RESPLAN Ενεργειακή Κοινότητα Περιορισμένης Ευθύνης”, ακόμη και σε απόσταση μόλις 300 μέτρων από τα σπίτια του χωριού Λάλα.

Αιτήσεις για ανεμογεννήτριες έχει υποβάλει και η εταιρεία με την επωνυμία «Ενεργειακή Κοινότητα Εύελπις Π.Ε.», η οποία ζητάει να τοποθετήσει έξι ανεμογεννήτριες, από τις οποίες οι δύο βρίσκονται σε περίπου 200 μέτρα απόσταση από τον Καστανόλογγο (αρχέγονο δάσος με καστανιές) και σε 580 μέτρα ευθεία από το Δρακόσπιτο της Όχης, ένα από τα πιο ανεξερεύνητα μνημεία της χώρας μας και επίσης μοναδικό στο είδος του.

Για τις αιτήσεις αξιολόγησης της “Εύελπις” έχει γίνει ήδη συλλογή με υπογραφές για την κατάθεση αντιρρήσεων, ενώ έντονη αναμένεται να είναι η αντίδραση από τοπικούς φορείς και για το πολύ μεγαλύτερης εμβέλειας έργο στον Καφηρέα. «Υπάρχουν ακόμη κομμάτια της νότιας Καρυστίας που θυμίζουν αυτό που ήταν κάποτε. Οφείλουμε να αγωνιστούμε», είναι το μήνυμα της Β. Βαρελά.