Οι «ελεύθεροι» πολιορκημένοι της Γάζας

Η θέα του λιμανιού της Γάζας κάτω από το φως του καλοκαιριού θυμίζει καρτ-ποστάλ.

Οι ακτίνες του ήλιου φωτίζουν τον γαλάζιο ουρανό και τη μπλε θάλασσα, μέσα στην οποία πλέουν γραφικά μικρά αλιευτικά. Αλλά η ψευδαίσθηση δεν μπορεί να διαρκέσει για πολύ. Αυτό το τμήμα της Μεσογείου είναι βαριά μολυσμένο, υπάρχουν πολεμικά πλοία στον ορίζοντα και μαχητικά αεροσκάφη περιπολούν τον ουρανό. Αυτή είναι η Λωρίδα της Γάζας: η μεγαλύτερη ανοιχτή φυλακή του κόσμου, όπου 2 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε μια έκταση 365 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ως «ελεύθεροι» πολιορκημένοι από το Ισραήλ.

Το Ισραήλ έχει επιβάλει τον αποκλεισμό γης, θάλασσας και αέρα σε αυτό το μικρό κομμάτι των παλαιστινιακών εδαφών. Δεν επιτρέπει ακόμη και στους ψαράδες να βγουν για ψάρεμα πέραν του στενού κλοιού των 18,5 χλμ από τη στεριά και αν τύχει και κάποιοι εκτοξεύσουν ρουκέτες ή εμπρηστικά αερόστατα προς το Ισραήλ, δεν τους επιτρέπεται καν να σηκώσουν άγκυρες. «Τα ισραηλινά περιπολικά σκάφη βρίσκονται πάντα σε απόσταση 3 έως 4 χλμ από την ακτή. Μπορεί κανείς να τα δει ακόμη και με γυμνό μάτι», λέει ο Jihad al-Soltan, επικεφαλής της συνδικαλιστικής ένωσης των αλιέων της Γάζας, στη Le Monde Diplomatique. «Συχνά πυροβολούν εναντίον των ψαράδων και συνήθως χωρίς προειδοποίηση. Πρόσφατα, αρκετοί τραυματίστηκαν και τα σκάφη τους υπέστησαν σοβαρές βλάβες», σημειώνει. Πράγματι, μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2019, το Ισραηλινό Ναυτικό πυροβόλησε πάνω από 200 φορές Παλαιστίνιους αλιείς, τραυματίζοντας γύρω στους 30 και κατάσχεσε δεκάδες βάρκες, σύμφωνα με δύο ΜΚΟ, το παλαιστινιακό Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Al Mezan και την ισραηλινή Btselem. Το 2018 μάλιστα σκοτώθηκαν δύο ψαράδες.

Το 2000, η Λωρίδα της Γάζας είχε περίπου 10.000 ψαράδες. Ωστόσο, με το Ισραήλ να τους αποκλείει από το 85% των θαλάσσιων ζωνών στις οποίες έχουν το δικαίωμα να αλιεύουν, βάσει του διεθνούς δικαίου, οι περισσότεροι έχουν εγκαταλείψει τη θάλασσα. Σήμερα υπάρχουν μόνο 3.500 άτομα που κάνουν αυτή τη δουλειά και το 95% αυτών ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, κερδίζοντας κάτι παραπάνω από 5 δολάρια την ημέρα.

Ζώντας στα σύνορα

Το ηθικό είναι επίσης χαμηλό στο Khuzaa, ένα χωριό κοντά στην πόλη Khan Yunis, μία από τις μεγαλύτερες πόλεις στο νότο της Γάζας. Ο Khaled Qadeh, ένας φτωχός αγρότης ηλικίας 34 ετών, έχει μια μικρή έκταση μόνο μερικές εκατοντάδες μέτρα από τα σύνορα με το Ισραήλ – ένα δίκτυο 65 χιλιομέτρων τοίχων, τάφρων, περιφράξεων και συρματοπλέγματος που περιβάλλει τη Λωρίδα της Γάζας. Από τα σύνορα ξεκινά μια ζώνη ασφαλείας 300 μ. έως 1,5 χλμ προς το εσωτερικό του ήδη μικρού αυτού κομματιού γης. Στην οικογένεια του Qadeh ανήκαν εδάφη που βρίσκονται στην άλλη πλευρά της Πράσινης Γραμμής, αλλά τα έχασαν το 1948.

Η παραγωγή του Qadeh έχει μειωθεί κατά 80%. Είναι ο μοναδικός εργαζόμενος της οικογένειας του και είναι πνιγμένος στα χρέη. Η μικρή γη που μπορεί να εκμεταλλευτεί απλά του επιτρέπει να τροφοδοτεί την οικογένειά του και να κερδίζει περίπου 110 δολάρια μηνιαίως, πουλώντας τα προϊόντα του. Ο γεωργικός τομέας, ο οποίος αντιπροσωπεύει περίπου 44.000 θέσεις εργασίας στη Γάζα (10% του συνόλου), έχει συρρικνωθεί κατά ένα τρίτο από το 2014.

Όλοι οι κάτοικοι της Γάζας αντιμετωπίζουν παρόμοιες συνθήκες, οι οποίες είναι «απολύτως μη βιώσιμες» σύμφωνα με την αναπληρώτρια Γενική Γραμματέα του Οργανισμού Εμπορίου και Ανάπτυξης του ΟΗΕ (Unctad), Isabelle Durant. Το 2012, ο ΟΗΕ προέβλεψε ότι το έδαφος της Γάζας θα καταστεί μη βιώσιμο έως το 2020 εάν δεν είχε αρθεί ο ισραηλινός αποκλεισμός. Η Γάζα είχε τότε ήδη ζήσει δύο πολέμους, το 2006 και το 2008. Μετά από δύο ακόμη ισραηλινές επιχειρήσεις, ο Robert Piper, συντονιστής του ΟΗΕ για την Ανθρωπιστική Βοήθεια και τις Αναπτυξιακές Δραστηριότητες στα Κατεχόμενα Εδάφη, δήλωσε το 2017 ότι το 2012 και το 2014 η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω και ταχύτερα από ό, τι αναμενόταν. «Το όριο της “μη αξιοποίησης” της Γάζας έχει ήδη περάσει», είπε.

Από το 1948, το 70% του πληθυσμού της Γάζας βρίσκεται σε προσφυγικό καθεστώς. Οι μισοί κάτοικοι της μεγαλύτερης «φυλακής» του κόσμου έχουν ηλικία κάτω των 15 ετών. Η ανεργία είναι η υψηλότερη στον κόσμο αγγίζοντας το 53% συνολικά και φτάνοντας το 70% μεταξύ των νέων και το 85% στις γυναίκες, ειδικά. Το ήμισυ του πληθυσμού βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας και η τοπική οικονομία έχει επισήμως καταρρεύσει.

Ο Γκάζι Χαμάντ, αναπληρωτής υπουργός για την κοινωνική ανάπτυξη και εξέχον μέλος της Χαμάς, λέει στη Le Monde Diplomatique πως: «Η Λωρίδα της Γάζας είναι μια μεγάλη φυλακή, με ολόκληρο τον λαό κλειδωμένο κάτω από στρατιωτική κατοχή και με την ανθρωπιστική βοήθεια να παίζει τον ρόλο του κατασταλτικού, για να αποφευχθεί η έκρηξή». «Από τότε που εκλέχτηκε η Χαμάς το 2006 υποφέρουμε μια συλλογική τιμωρία που δεν δείχνει να έχει τέλος. Ο αποκλεισμός είναι πραγματικά ένας τρόπος για το Ισραήλ να ασκήσει πίεση σε μας, με τη συμπαιγνία της διεθνούς κοινότητας, και να μας κάνει να λυγίσουμε», δηλώνει από την πλευρά του ο Fathi Sabah, ένας αρθρογράφος της παναραβικής εφημερίδας Al-Hayat.

Η νέα «κανονικότητα» μιας πολιορκίας

Η πολιορκία επηρεάζει κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής στη Γάζα και έχει οδηγήσει στην εγκαθίδρυση μιας νέας «κανονικότητας».

Δεδομένου ότι το Ισραήλ κατέστρεψε τον μοναδικό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Γάζα τον Ιούνιο του 2006, η παροχή ηλεκτρισμού δεν μπορεί να προβλεφθεί. Ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής έχει μερικώς ανακατασκευαστεί, αλλά δεν διαθέτει καύσιμα και λειτουργεί τμηματικά, καλύπτοντας μόλις το 20% των αναγκών. Έτσι, η Γάζα παίρνει το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς της από το Ισραήλ, το οποίο βέβαια παρέχει περιορισμένες ποσότητες και «στέλνει τον λογαριασμό» στην Παλαιστινιακή Αρχή, στη Δυτική Όχθη.

Οι κάτοικοι της Γάζας ζουν μεταξύ αδιάκοπων διακοπών ρεύματος. Ο δημοσιογράφος Ghada al-Kord, λέει πως έχουν ηλεκτρική ενέργεια μόνο για 8 έως 12 ώρες την ημέρα. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν διαθέτουν γεννήτριες για να καλύψουν τις διακοπές ρεύματος, καθώς είναι πολύ ακριβές. «Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούμε να διατηρήσουμε ούτε καν τα τρόφιμά μας στα ψυγεία μας. Πρέπει να σχεδιάζουμε τη μέρα μας… μέρα με τη μέρα», σημειώνει ο Ghada al-Kord, στη γαλλική εφημερίδα. Πριν από δύο χρόνια, η κατάσταση ήταν ακόμη χειρότερη.«Από τον Απρίλιο του 2017 έως τον Ιανουάριο του 2018, ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, Μαχμούντ Αμπάς, σε μια προσπάθεια πίεσης προς τη Χαμάς, αρνήθηκε την ενεργειακή συμφωνία με το Ισραήλ και σε αντίποινα το Τελ Αβίβ μείωσε την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος σε 3 με 4 ώρες την ημέρα.

Πέραν του ηλεκτρικού ρεύματος, υπάρχει επίσης κι έλλειψη νερού, καθώς ο παράκτιος υδροφόρος ορίζοντας (από τον οποίο το Ισραήλ ελέγχει το 85%) είναι μολυσμένος και πάνω από το 95% των υπογείων υδάτων στα οποία στηρίζεται η Γάζα δεν είναι πόσιμα.

Τους αρνούνται ιατρική βοήθεια

Η απαγόρευση εισαγωγών βασικών προμηθειών, οι ελλείψεις προσωπικού, οι διακοπές ρεύματος και οι ζημιές που έχουν αφήσει πίσω τους οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί στις υποδομές, έχουν πλήξει τον νευραλγικό τομέα της υγείας. Η ανυπαρξία φαρμάκων, υγειονομικών υλικών και κρεβατιών έχουν μετατρέψει τα νοσοκομεία σε ξενώνες. Ο Ashraf al-Qadra, εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας της Γάζας, λέει: «Έχουμε ελλείψεις στα πάντα. Δεν έχουμε πάνω από το 50% των βασικών φαρμάκων, το 65% των ασθενών με καρκίνο δεν λαμβάνουν καμία θεραπεία και δεν μπορούμε να εκτελέσουμε τις περισσότερες εγχειρίσεις».

Το νοσοκομείο Al-Shifa, το μεγαλύτερο στη Γάζα, είχε κάποτε καλή φήμη, αλλά όχι πια. Το μαύρο ανέκδοτο που κυκλοφορεί είναι πως «πηγαίνεις εκεί όρθιος και βγαίνεις ξαπλωμένος». Ο ορθοπεδικός χειρούργος Muhammad Shahin καλείται να περιθάλψει κυρίως όσους πλήττονται από ισραηλινά πυρά κατά τη διάρκεια των συχνών εκρήξεων βίας στα ισραηλινο-παλαιστινιακά σύνορα. «Οι περισσότεροι είναι πολύ νέοι. Έχουν βαθιά τραύματα, που δεν είχαμε συνηθίσει να βλέπουμε ποτέ στο παρελθόν. Οι Ισραηλινοί χρησιμοποιούν εκρηκτικές σφαίρες που καταστρέφουν τον μυϊκό ιστό, τις αρθρώσεις και τα νεύρα. Όταν οι σκοπευτές τους δεν πυροβολούν να σκοτώσουν – με βολές στο στήθος ή στο κεφάλι – ρίχνουν στα πόδια ή σε πιο ευαίσθητα μέρη του σώματος για να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες ζημιές. Πολλοί ακρωτηριάζονται αν δεν μείνουν ανάπηροι για όλη τους τη ζωή», υπογραμμίζει.

Από τότε που ξεκίνησαν οι διαμαρτυρίες για τη «Μεγάλη Πορεία της Επιστροφής», πάνω από 30.000 Παλαιστίνιοι έχουν τραυματιστεί, περίπου 140 έχουν χάσει ένα χέρι ή ένα πόδι και, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, 1.700 άνθρωποι ενδέχεται να χρειαστούν ακρωτηριασμό άκρων τα επόμενα δύο χρόνια.

Οι νέοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των διαμαρτυριών που ξεκίνησαν στις 30 Μαρτίου του 2018, πριν από τον ετήσιο εορτασμό της νάκμπα, της επετείου της 15ης Μαΐου του 1948, δηλαδή, όπου οι Ισραηλινοί εκτόπισαν 800.000 Παλαιστίνιους στη Γάζα, τη Δυτική Όχθη ή τις γειτονικές αραβικές χώρες. Έκτοτε περισσότεροι από 200 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στα σύνορα, ενώ άλλοι 100 πέθαναν σε αεροπορικές επιδρομές που συχνά πυκνά κάνει το Ισραήλ στην πολύπαθη γη των Παλαιστινίων.

Τον Φεβρουάριο, μια εξεταστική επιτροπή του ΟΗΕ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι βιαιοπραγίες του Ισραήλ κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων θα μπορούσαν να αποτελέσουν εγκλήματα πολέμου ή εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας . Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου απέρριψε αυτές τις κατηγορίες και δήλωσε ότι το Ισραήλ θα υπερασπίζεται την κυριαρχία του και τους πολίτες του. Την ίδια στιγμή μια δημοσκόπηση έδειξε ότι το 71% των Ισραηλινών πιστεύουν ότι το να πυροβολεί ο στρατός Παλαιστίνιους διαδηλωτές είναι «δικαιολογημένο».

Γιατί κανείς δεν τιμωρεί το Ισραήλ;

Η παλαιστινιακή ηγεσία έχει επίσης επικριθεί για τον αριθμό των διαδηλωτών που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν και για την κλίμακα των υλικών ζημιών που προκάλεσαν οι εμπρηστικές επιθέσεις σε ισραηλινό έδαφος. Η διεθνής κοινότητα και τα δυτικά μέσα ενημέρωσης κατηγορούν τις παλαιστινιακές δυνάμεις -ιδίως τη Χαμάς– ότι εκμεταλλεύονται τους νέους και τους χρησιμοποιούν ως «θήραμα» για τους ελεύθερους σκοπευτές του Ισραήλ.

Ο Khaled al-Batsh αρχηγός της οργάνωσης «Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ» και μέλος της οργανωτικής επιτροπής των διαδηλώσεων της Μεγάλης Επιστροφής, λέει στη Le Monde Diplomatique πως «ακολουθήσαμε τον δρόμο της ειρηνικής αντίστασης». «Τώρα όμως κατηγορούμαστε για τον μεγάλο αριθμό των Παλαιστίνιων νεκρών. Ποιος τους δολοφόνησε; Ποιος σκοτώνει τα παιδιά μας; Οι Ισραηλινοί ελεύθεροι σκοπευτές που γνωρίζουν τι ακριβώς κάνουν. Μέχρι τώρα, αυτές οι διαδηλώσεις δεν έχουν οδηγήσει στο θάνατο ούτε ενός Ισραηλινού», λέει. Και αναρωτιέται: «Γιατί δεν τιμωρείται το Ισραήλ;».

Ο Muhammad Shallah δεν φοβάται να μπει στην επικίνδυνη ζώνη. «Πολλοί άνθρωποι τραυματίστηκαν. Ο πατέρας μου και ο αδελφός μου έχουν δεχτεί σφαίρες από Ισραηλινούς ελεύθερους σκοπευτές», λέει. «Αλλά οι διαμαρτυρίες πρέπει να συνεχιστούν μέχρι να ανακτήσουμε τα δικαιώματά μας και τη γη μας», τονίζει.

Υπάρχουν όμως και πολλοί αντιφρονούντες στις τάξεις των νέων. Πολλοί δεν δίνουν πλέον το παρών στις διαδηλώσεις, τις οποίες θεωρούν ότι τις υποκινεί η Χαμάς. Ένας νεαρός ακτιβιστής λέει στη Le Monde Diplomatique πως «η Χαμάς χρησιμοποιεί το κίνημα για δικούς της σκοπούς. Για να αποκαταστήσει τη φήμη και τη νομιμότητά της, δηλαδή, σε μια εποχή που χάνει την υποστήριξή της». Τα τελευταία χρόνια, το άστρο της Χαμάς έχει πράγματι ξεθωριάσει. Πολλοί πλέον επικρίνουν το κόμμα και τον ηγέτη του Yahya Sinwar, κατηγορώντας τους ότι αγνοούν τις ανάγκες των πολιτών υπέρ του αυταρχισμού και της ηθικής αυστηρότητας.

Υπάρχει άλλος τρόπος;

Την ίδια στιγμή δεν είναι βέβαιο ότι η Φατάχ θα μπορούσε να προσφέρει μια βιώσιμη εναλλακτική. Η Παλαιστινιακή Αρχή του Μαχμούντ Αμπάς έχει χάσει επίσης την υποστήριξη της οποίας έχαιρε, καθώς οι συμβιβασμοί που έχει κάνει έναντι του Ισραήλ κατά τη διάρκεια των ειρηνευτικών συνομιλιών, έχουν δυσαρεστήσει μεγάλο μέρος των Παλαιστινίων. Πολλοί πλέον απορρίπτουν τόσο τη Φατάχ όσο και τη Χαμάς και, όπως και οι συμπατριώτες τους στη Δυτική Όχθη, ζητούν ριζικές πολιτικές αλλαγές και ριζική ανανέωση.

Πολλοί έχουν χάσει πια την ελπίδα τους, όμως. «Μισώ τη Γάζα. Η παιδική μου ηλικία καταστράφηκε από τρεις πολέμους και θέλω να φύγω από εδώ», λέει η 18χρονη φοιτήτρια Amira al-Achcar, που ζει στο στρατόπεδο προσφύγων Nusseirat μαζί με τα 8 αδέλφια της και τη μητέρα τους.

Χωρίς παραχωρήσεις από την ισραηλινή πλευρά και χωρίς διεθνή υποστήριξη, η προτεραιότητα για τους περισσότερους Παλαιστίνιους είναι η επίλυση της διαμάχης μεταξύ Φατάχ και Χαμάς. Στις 12 Οκτωβρίου 2017 υπέγραψαν μια συμφωνία που υποτίθεται ότι επέτρεπε στην Παλαιστινιακή Αρχή να επιστρέψει στη Λωρίδα της Γάζας. Ωστόσο, η διαδικασία βρίσκεται σε αδιέξοδο, με τον Αμπάς να ζητά τον αφοπλισμό της Χαμάς κι εκείνη να απορρίπτει ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Εν τω μεταξύ, ο λαός της Γάζας συνεχίζει να βυθίζεται όλο και περισσότερο στη δυστυχία, με το μικρό αυτό κομμάτι γης να έχει γίνει μια ωρολογιακή βόμβα.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι όσο η Χαμάς και η Φατάχ βρίσκονται στα χαρακώματα, δεν θα μπορέσει να στηθεί ένα κοινό μέτωπο κατά του κοινού τους «εχθρού»… του Ισραήλ.

*Αλιευμένο από το tvxs.gr.