«Δυστυχώς χθες αναγκάστηκα να χάσω μία ημέρα κανονικής άδειας, διότι είχε πρόβλημα η σύνδεση του ίντερνετ στην περιοχή μου και δεν μπορούσα να δουλέψω και να εξυπηρετήσω τους πελάτες», ο τεχνικός της εταιρείας Nova -εργάζεται από το σπίτι λόγω πανδημίας- αφήνει να του ξεφύγει ένα παράπονο στον, αγανακτισμένο με την ταχύτητα του ίντερνετ και επίσης τηλεργαζόμενο, πελάτη της εταιρείας.
Εργαζόμενη σε κατάστημα του ΟΤΕ αναφέρει ότι υποχρεώθηκε σε κανονική άδεια, επειδή δεν υπήρχε τρόπος να εκπαιδευτεί στο νέο αντικείμενο που της ανατέθηκε.
Οι ημέρες της καλοκαιρινής άδειας, παράπλευρη απώλεια μίας νέας πραγματικότητας την οποία βιώνουν αρκετοί εργαζόμενοι λόγω κορωνοϊού. Σε δημοσκόπηση της εταιρείας Prorata (19-23 Μαρτίου), το 17% των ερωτηθέντων απάντησε ότι δουλεύει από το σπίτι, ενώ πριν από την πανδημία, οι τακτικά τηλεργαζόμενοι στη χώρα μας αποτελούσαν μόλις το 5% του συνόλου των μισθωτών (στοιχεία του ILO) .
Τι γίνεται όταν αυτό το σπίτι (ως προέκταση, πλέον, του γραφείου) δεν είναι αρκετά μεγάλο, ώστε ο εργαζόμενος να δουλεύει απερίσπαστος, χωρίς να ενοχλεί (ή να ενοχλείται από) όσους συμβιώνουν μαζί του; Τι γίνεται όταν μαζί του ζουν ανήλικα παιδιά που χρειάζονται φροντίδα ή βοήθεια στο πρόγραμμα τηλεκπαίδευσης, την ίδια ώρα που ο εργαζόμενος είναι υποχρεωμένος να δουλεύει; Ακόμα, ποιος πληρώνει το (επιπλέον) ρεύμα που καταναλώνεται ή τους λογαριασμούς τηλεφώνου; Τη φθορά του υπολογιστή και του εξοπλισμού; Πώς επηρεάζεται το ωράριο και πώς διασφαλίζεται η τήρησή του;
Αυτά είναι τα πρώτα ερωτήματα, αφού προσπεράσουμε την επιφάνεια με τα θετικά της τηλεργασίας: οι εργαζόμενοι προστατεύονται από την έκθεση στον ιό, γλιτώνουν το κόστος μετακίνησης, καθώς και ορισμένα «περιττά» έξοδα (καφέδες, φαγητό απ’ έξω).
Διαρκής… τηλε-ετοιμότητα
«Συνάδελφοι καταγγέλλουν στο σωματείο ότι δέχονται mail στις 6 το απόγευμα ή και αργότερα, γενικά τα όρια μεταξύ ελεύθερου χρόνου και δουλειάς, μεταξύ ιδιωτικής και επαγγελματικής ζωής γίνονται δυσδιάκριτα», αναφέρει στην «Εποχή» η Γιώτα Λαζαροπούλου, πρόεδρος του Συλλόγου εργαζομένων της Εθνικής Τράπεζας που προέρχονται από την πρώην ΕΘΝΟDATA.
Πολλοί εργαζόμενοι στον τραπεζικό ή άλλους κλάδους προέβησαν σε ανάλογες περιγραφές. Δηλώνουν ότι βρίσκονται διαρκώς σε διαθεσιμότητα, ενώ η συνεχής χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου αποτελεί παράγοντα στρες, απειλώντας την ψυχική υγεία των εργαζομένων (βλέπε σχετικά το ρεπορτάζ της Μελπομένης Μαραγκίδου στο Vice: «Η τηλεργασία “σκοτώνει” το οκτάωρο»).
Πώς αμείβεται άραγε η τηλε-ετοιμότητα, δηλαδή η απαίτηση του εργοδότη να είναι ο εργαζόμενος διαθέσιμος ανά πάσα ώρα και στιγμή, το κρισιμότερο ερώτημα.
Στο ΚΕΠΕΑ της ΓΣΕΕ φτάνουν σωρηδόν ανάλογες καταγγελίες, ενώ το σωματείο των εργαζόμενων της Vodafone αναφέρει ότι η διευθύντρια προσωπικού βρήκε την ευκαιρία να επαναφέρει τις πιέσεις για καθιέρωση του 9ωρου.
Big brother
Παράλληλα, σύμφωνα με το σωματείο, σε τμήμα του back office της Vodafone ζητήθηκε (31/3/20) από τους εργαζόμενους να επικοινωνήσουν με βιντεοκλήση, μέσω προγράμματος που θα εγκαθιστούσαν στο προσωπικό τους κινητό, με προφανή στόχο την παρακολούθηση και την άσκηση μεγαλύτερης πίεσης. Μετά από διαμαρτυρίες, η προϊσταμένη τμήματος υπαναχώρησε.
Στη διάθεση της «Εποχής» είναι και η σύμβαση που υπέγραψαν πρόσφατα εργαζόμενοι στην διαβόητη Teleperfomance και η οποία τους υποχρεώνει «να ακολουθούν τις εντολές της και να δέχονται την εποπτεία και τον έλεγχο αυτού και των εντεταλμένων από αυτόν προσώπων», ενώ «ο μισθωτός θα διατηρεί το διακριτό χώρο εργασίας στο σπίτι ήρεμο, τακτοποιημένο και χωρίς θορύβους». Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, εργαζόμενοι της Teleperfomance οι οποίοι εξυπηρετούν πελάτες της εταιρείας Canon, αναγκάστηκαν να εγκαταστήσουν webcamera (βλέπε: Teleperfomance: Κλείνει τα μάτια σε πιθανό κρούσμα, απείλησε με απόλυση εργαζόμενη, Left.gr, 30/3/20).
Αδυναμία συλλογικής δράσης
Κι αν για κάποιους εργαζόμενους η περίοδος της καραντίνας ήταν ενδεχομένως μία ευκαιρία να τρώνε πιο συχνά ζεστό σπιτικό φαγητό, οι εργοδότες βλέπουν ακόμα μεγαλύτερες «ευκαιρίες». Ο ΣΕΒ, για παράδειγμα, εξέδωσε οδηγό εφαρμογής της τηλεργασίας ενώ, ο Κωνσταντίνος Μπίτσιος, αντιπρόεδρος του ΣΕΒ, σε άρθρο του για «τα πλεονεκτήματα της τηλεργασίας» (Καθημερινή, 25/3/20), τονίζει ότι (σ.σ.: η τηλεργασία) «μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα έως και 50%, να συμβάλει στην προσέλκυση και διατήρηση προσωπικού νεότερων ηλικιών και να μειώσει τα λειτουργικά έξοδα».
Στην Ελλάδα, υποστηρίζει ο αντιπρόεδρος του ΣΕΒ, το θεσμικό πλαίσιο ακολουθεί εν πολλοίς τα ευρωπαϊκά πρότυπα και είναι σε γενικές γραμμές ικανοποιητικό. Όμως, προσθέτει, «η προσαρμογή δυσκολεύεται από την πολυπλοκότητα και την ακαμψία του ισχύοντος εργατικού και φορολογικού δικαίου».
Πράγματι, τι αλλαγές να θέλουν οι εργοδότες (εκτός από μεγαλύτερη «ευελιξία»!) σε ένα παντελώς αόριστο πλαίσιο και ενώ είναι πρακτικά αδύνατοι οι έλεγχοι του (άοπλου στις νέες εξελίξεις) Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (λόγω της προστασίας της οικογενειακής στέγης) για την τήρηση του ωραρίου, τους όρους υγιεινής και ασφάλειας, τις άδειες;
Η τηλεργασία μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί από την εργοδοσία για την εξατομίκευση των συμβάσεων εργασίας. Σε αρκετές περιπτώσεις συνδυάζεται με τη μερική απασχόληση, την αμοιβή με το κομμάτι ή αποτελεί μέθοδο για τη μετατροπή της μισθωτής απασχόλησης σε αυτοαπασχόληση, με συνέπεια την ένταση της ανασφάλειας του (τηλ)εργαζόμενου (αναλυτικά: Εργαζόμενοι και συνδικάτα απέναντι στην τηλεργασία, τα ρομπότ και την αυτοματοποίηση, Left.gr, 16/12/19).
Εξίσου σημαντικό (για τα συμφέροντα των εργοδοτών): η απομόνωση των εργαζομένων και αποξένωση από τη συνδικαλιστική δράση. Πόσο εύκολο ήταν να συμμετάσχουν όλοι οι εργαζόμενοι της εταιρείας Beat στην πρώτη στάση τηλε-εργασίας στην Ελλάδα, την οποία κήρυξε στις 9 Απριλίου το Συνδικάτο Εργατοϋπαλλήλων Τηλεπικοινωνιών και Πληροφορικής νομού Αττικής ως απάντηση στις απολύσεις, τη μονομερή επιβολή εκ περιτροπής εργασίας σε κάποιους εργαζόμενους και τις μειώσεις μισθών σε κάποιους άλλους; Σύμφωνα με ανακοίνωση των εργαζόμενων (15/4/2), η οποία δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα της πρωτοβουλίας Radical-it, στη στάση τηλεργασίας συμμετείχαν πάνω από 60 εργαζόμενοι (σε σύνολο περίπου 350).
Αν και με βάση την ισχύουσα νομοθεσία ο εργοδότης δεν μπορεί μονομερώς να απαιτήσει την συνέχιση της τηλεργασίας χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του εργαζόμενου μετά την λήξη των μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, οι κίνδυνοι που αναφέραμε παραμένουν.
Έτσι, κάτι που θα έπρεπε να τεθεί επιτακτικά από το εργατικό κίνημα, είναι η κατοχύρωση του δικαιώματος του εργαζομένου στην ψηφιακή αποσύνδεση («droit à la déconnexion»), το οποίο πρόσφατα (2017) αναγνωρίσθηκε, έστω και ανεπαρκώς, στο γαλλικό δίκαιο (αλλά και αλλού). Δηλαδή το δικαίωμά να κλείνει το κινητό ή το τάμπλετ του, ώστε να μη διαταράσσεται η ανάπαυσή του, η οποία πρέπει να διαρκεί, με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία, τουλάχιστον 11 συναπτές ώρες ημερησίως.
Έτσι μόνο θα περιοριστεί το πλήγμα στον παραδοσιακό διαχωρισμό μεταξύ ιδιωτικής και επαγγελματικής ζωής, όσο η τηλεργασία θα επεκτείνεται και μετά την εποχή του κορωνοϊού (βλέπε αναλυτικά: Το δικαίωμα της «αποσύνδεσης» του εργαζομένου, Ευάγγελος Αγγελόπουλος, «Εφ.Συν.», 14/4/20).
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.