“Όλοι οι δρόμοι των Εξαρχείων, έχουν τη μικρή ιστορία τους”

Έφυγε απόψε από τη ζωή και ο Τάκης Μπενάς σε ηλικία 94 ετών (γεννημένος στον Πειραιά το 1925) και μαζί του έφυγε ένα ζωντανό κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας. Στη μνήμη του ο σκιτσογράφος John Antono αντέγραψε και δημοσίευσε το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο του “Της κατοχής – μνήμες μικρές σαν χρέος”, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1990:

“ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΞΑΡΧΕΙΩΝ

Από τη γωνιά του ζαχαροπλαστείου Φλοράλ έβλεπα τις προάλλες τους σύγχρονους κρανοφόρους των ΜΑΤ να κυκλώνουν την πλατεία, για να κυνηγήσουν τα τρελόπαιδα της εποχής, που δεν εννοούν να συμβιβαστούνε με την κοινωνία που ζούμε. Και ο νους τρέχει πίσω στα Εξάρχεια της Κατοχής, της πείνας και των διαδηλώσεων.

Τούτος ο τόπος μου φαίνεται πως ποτέ δεν θα ησυχάσει. Να ‘μαστε, άραγες, ράτσα ανυπόταχτη καθώς έχουνε να το λενε πολλοί, ή μήπως και φταίνε άλλα πράγματα και προπαντός πως ποτέ ο τόπος δεν αξιώθηκε να γνωρίσει μια ζωή που να του πρέπει. Κάπως έτσι, θαρρώ, πως διαιωνίζεται ο ρωμιός, ο αδικημένος, που κρύβει μέσα του τον επαναστάτη. Συχνά οργίλος, ακόμα και καβγατζής που ξεφουσκώνει γρήγορα, μα σαν σημάνουν οι σωστοί καιροί, ορθός τότε και λεβέντης.

Κι όπως συμβαίνει πάντα, μερικά μέρη σημαδεύονται έτσι που αποκτούν τη δική τους ψυχή. Anima Rerum.

Εξάρχεια. Η παλιά φοιτητογειτονιά, απ’ τον καιρό που φτιάχτηκε το Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Δεν ξέρω αν υπάρχει κανείς που ν’ αμφιβάλλει ότι οι φοιτητές, που πήραν μέρος στην εξέγερση του λαού στα 1843 ενάντια στον Όθωνα ζητώντας Σύνταγμα, κάπου εδώ στην πλατεία θα είχαν τα λημέρια τους. Και ακριβώς εκατό χρόνια αργότερα, στα 1943, ετούτη η πλατεία θα γνωρίσει τις δόξες και τις δάφνες της Αντίστασης.

Όλοι οι δρόμοι των Εξαρχείων, έχουν τη μικρή ιστορία τους. Οι τοίχοι τους, μια απέραντη παράνομη εφημερίδα της Αντιστασης. Εδώ δε γράφονται απλά συνθήματα, ολόκληρα κατεβατά ζωγραφίζουνε τον πιο ζωντανό διάλογο πάνω στα ντουβάρια, με χρώματα κόκκινα και μπλε -τότε δεν είχε… πράσινα. Κι αν καμιά φορά ο κατοχικός Δήμαρχος ασβέστωνε και μερικούς τοίχους για να τα σβήσει, τόσο το καλύτερο. Ήτανε σαν να μας έδινε καινούργιο άσπρο χαρτί, για να ξανατυπώσουμε τις εφημερίδες μας.

24 Μαρτίου του ’43 . Ώρα έντεκα το πρωί, χιλιάδες φοιτητές μέσα από τα Εξάρχεια, διαβαίνοντας τη Σπυρίδωνος Τρικούπη, ξεχυνόμαστε στο Πεδίο του Άρεως. Στόχος, να στεφανωθούν τα αγάλματα των ηρώων του ’21 που βρίσκονται αραδιασμένα στη δυτική πλευρά του πάρκου. Οι Ιταλοί το είχανε προβλέψει, μπορεί και κάτι να ξέρανε. Κρυμμένοι πίσω από τους θάμνους και μέσα από τις φυλλωσιές των δέντρων, άρχισαν να πυροβολούν στο ψαχνό. Υποχώρηση δική μας και άγριο κυνηγητό δικό τους. Η τρεχάλα, το όπλο του φοιτητή. Μπορεί να τρώγαμε κουρκούτι και πληγούρι, αλλά στις διαδηλώσεις άλλο πράμα. Πούθε έβγαινε αυτή η δύναμη; Πίσω, λοιπόν, προς την πλατεία Εξαρχείων, όπου το σημειο της ανασύνταξης. Λόγοι φλογεροί από αυτοσχέδιους ομιλητές στα πεταχτά, που ρίχνουν το σύνθημα: από Διδότου και Σκουφά, στο Κολωνάκι, στο άγαλμα του Ξάνθου. “Να τιμησουμε, λέει, τη Φιλική Εταιρεία, το Ε.Α.Μ. του ’21”. Στη Σκουφά και στη Σόλωνος, οι ιαχές των φοιτητών ανεβαίνουν στα ρετιρέ των πρώτων πολυκατοικιών της Αθήνας. Οι Καραμπινιέροι, κρυμμένοι στις παρόδους ενεδρεύουν και όταν πλησιάζουμε, ορμάνε πεζοί με μακριά κοντάρια, ενώ τους ακολουθούν μεγάλα φορτηγά αυτοκίνητα, άδεια, για να τα γεμίσουνε με μας τους ταραξίες της εποχής. Η σωτηρία βρίσκεται προς το Λυκαβηττό. Και πάλι στην τρεχάλα. Όσοι αιφνιδιάζονται και μπαίνουν στις πολυκατοικίες, είναι καταδικασμένοι να γεμίσουν τα φορτηγά του Κομμάντο Πιάτσα. Γίνεται χαμός, αλλά ο φοιτητής είναι από παλιά μαχητης του κλεφτοπόλεμου. Νέα ανασυγκρότηση στους πρόποδες του Λυκαβηττού και νέα πορεία προς το Κολωνάκι. Ο Ξάνθος περιμένει εκεί, δεν πρέπει να τον απογοητεύσουμε, είναι στη μέση και η “γραμμή”. Οπωσδήποτε στεφάνι στο Κολωνάκι, μέσα στη μύτη των επίσημων δοσιλόγων που παριστάνουν την Κυβέρνηση. Και όταν τα ανοιξιάτικα λουλούδια της αττικής γης θα περάσουν περήφανα γύρω στην προτομή του, η ώρα θά ‘χει περάσει τις δύο το μεσημέρι. Εκεί θα λήξει η εκδήλωση της παραμονής. Αύριο θα χαράξει μεγάλη μέρα και θα χυθεί αίμα πολύ, από τα σπαθιά των έφιππων Καραμπινιέρων, στην πλατεία Συντάγματος. Για σήμερα όμως, ώς εδώ. Διάλυση και διατήρηση των δυνάμεων για την αυριανή μεγάλη μάχη. Αυτά λέει η επίσημη γραμμή. Η ψυχή μας όμως λέει και κάτι ακόμα. Έτσι στα βουβά, καταφέρνουμε κάμποσοι να τα ταιριάξουμε. Μια λέξη αρκεί: Ερεσσού. Είναι μια πράξη μνήμης και τιμής. Γιατί στην οδό Ερεσσού βρίσκεται το σπίτι του σκοτωμένου μαθητή Δρακόπουλου. Πήγαινε στο Πέμπτο γυμνάσιο των Εξαρχείων. Σκοτώθηκε πριν ένα μήνα ακριβώς, στις 24 του Φλεβάρη, την επόμενη μέρα από την ίδρυση της Ε.Π.Ο.Ν., στην πρώτη μεγάλη διαδήλωση για να μην περάσει η πολιτική επιστράτευση. Θα πάμε λοιπόν, γραμμή ξεγραμμή, απομεσήμερο πια και θ’ αποθέσουμε λίγα λουλούδια στο χαροκαμένο σπίτι εκείνου του ωραίου και αξέχαστου παιδιού των Εξαρχείων.

Σαράντα τόσα χρόνια αργότερα, οι μνήμες αυτές θα ξαναζωντανέψουν όταν ένα δειλινό, κατεβαίνοντας από την πλατεία Εξαρχείων την οδό Στουρνάρη προς το Πολυτεχνείο, θα σταθώ με ξαφνική συγκίνηση μπροστά στο θέαμα των λίγων πάλι λουλουδιών που κάποια κορίτσια των Εξαρχείων είχαν εναποθέσει, μαζί μ’ ένα μικρό γραφτό, στο σημείο που ο δεκαπεντάχρονος μαθητής Καλτεζάς είχε τόσο άδικα σκοτωθεί, συνεπαρμένος κι αυτός από το δικό του όνειρο της Λευτεριάς. Και οι συνειρμοί θά ‘ρθουν από μόνοι τους. Για κάποια μέρη που σημαδεύονται και αποκτούν τη δική τους ψυχή.”