Όταν η φωτογραφία «παίζει» με τα όρια

Σαν σήμερα γεννιέται ο αμερικανός φωτορεπόρτερ, Κέβιν Κάρτερ, ο άνθρωπος που τράβηξε την φωτογραφία σύμβολο της πείνας στην Αφρική και η οποία έμελλε να τον κάνει διάσημο αλλά και να τον οδηγήσει στην αυτοκτονία

Η συζήτηση για την ηθική του φωτορεπορτάζ έχει ανοίξει πολλές φορές. Το 3pointmagazine.gr παρουσιάζει 4 φωτογραφίες που προκάλεσαν τις έντονες αντιδράσεις της κοινής γνώμης, έβαλαν στο στόχαστρο τους φωτογράφους και άνοιξαν την συζήτηση για τα όρια που πρέπει ή όχι να έχει ο Τύπος.

 Η φωτογραφία του Κέβιν Κάρτερ, 1993
Ο γνωστός τότε φωτορεπόρτερ σε ένα ταξίδι του στο Νότιο Σουδάν, στο χωριό Αγιόντ, απαθανατίζει ένα κοριτσάκι εξαντλημένο από την πείνα. Πίσω του ένα όρνιο περιμένει υπομονετικά τον σίγουρο θάνατό του. Ο Κάρτερ τραβά πρώτα τη φωτογραφία  και πολύ αργότερα διώχνει το όρνιο.

Η φωτογραφία δημοσιεύεται από τους New York Times και κάνει το γύρο του κόσμου. Η δημοσίευσή της σοκάρει την κοινή γνώμη που δεν είχε ιδέα για την τρομερή κατάσταση που επικρατούσε στο Σουδάν αλλά προκαλεί έντονες αντιδράσεις εναντίον του φωτογράφου «που δεν έσπευσε να βοηθήσει το κοριτσάκι, αλλά το φωτογράφιζε» η τύχη του οποίου δεν έγινε ποτέ γνωστή καθώς ούτε ο ίδιος ο φωτογράφος ήξερε τι απέγινε.  Η απάντηση ήταν ότι είχε οδηγίες να αποφεύγει την επαφή με τους κατοίκους καθώς κυκλοφορούσαν πολλές και επικίνδυνες μολυσματικές ασθένειες. Δεν έπεισε τους κατήγορους του και δεν άντεξε την πίεση.

Μετά από το περιστατικό, ο Κάρτερ έπεσε σε βαριά κατάθλιψη.

Σε φίλους του παραδέχτηκε ότι μετάνιωσε που δε βοήθησε το παιδί και ακολούθησε τις εντολές να μην έρθει σε επαφή με τα θύματα για να μην κολλήσει κάποια ασθένεια. Δύο μήνες μετά την απονομή του βραβείου του, πήγε στο πατρικό του σπίτι στο Γιοχάνεσμπουργκ και αυτοκτόνησε. Έβαλε ένα λάστιχο στην εξάτμιση του αυτοκινήτου του που κατέληγε στο εσωτερικό του σπιτιού του. Έκλεισε τα παράθυρα. Ο θάνατός του οφειλόταν σε δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα. Ο Κάρτερ άφησε ένα σημείωμα που έλεγε «Συγγνώμη. Ο πόνος της ζωής υπερισχύει της ευτυχίας, σε σημείο που να μην υπάρχει χαρά πια. Έχω κατάθλιψη, δεν έχω τηλέφωνο, λεφτά να δώσω στο παιδί μου, για να ξεπληρώσω το νοίκι και τα χρέη μου. Με στοιχειώνουν οι αναμνήσεις των σκοτωμών, των πτωμάτων, του θυμού και του πόνου των πεινασμένων και τραυματισμένων παιδιών, οι εικόνες με τους πολεμοχαρείς τρελούς και τους εκτελεστές. Θα πάω να βρω τον Κεν, αν είμαι τυχερός».

Η φωτογραφία του βραβεύτηκε με Πούλιτζερ και προκάλεσε μια τεράστια συζήτηση για θέματα δεοντολογίας και ηθικής. Ωστόσο ο Κάρτερ βοήθησε όσο λίγοι την περιοχή καθώς ο κόσμος συνειδητοποίησε με σκληρό τρόπο την κατάσταση στο Σουδάν, με αποτέλεσμα την αύξηση της βοήθειας προς τις εξαθλιωμένες περιοχές της Αφρικής….

The Falling Man, 2001
Οι πιο διαδεδομένες εικόνες της φρίκης της 11ης Σεπτεμβρίου απεικόνιζαν τα αεροπλάνα, τους Δίδυμους Πύργους κατά την κατάρρευσή τους, τα συντρίμμια και το σύννεφο καπνού. Η φωτογραφία όμως που έμεινε στην ιστορία και προκάλεσε και σφοδρές αντιδράσεις ήταν αυτή του φωτογράφου του Associated Press Ρίτσαρντ Ντριου. Ένας άνδρας απαθανατίζεται να πηδά από τον βόρειο πύργο που καίγεται ολοσχερώς και καταρρέει. Η φωτογραφία γίνεται πρωτοσέλιδο στους New York Times, που δέχτηκαν όμως δεκάδες καταγγελίες για την δημοσιοποίηση μιας τέτοιας τραγικής στιγμής. Έτσι αναγκάστηκαν να μην την ξαναχρησιμοποιήσουν. Ωστόσο η φωτογραφία αποτέλεσε σύμβολο των τραγικών στιγμών της 11ης Σεπτεμβρίου καθώς περισσότεροι από 200 άνθρωποι πήδηξαν απελπισμένοι στο κενό την ώρα που οι πύργοι κατέρρεαν.

Ο Falling Man ταυτοποιήθηκε ως ο 43χρονος σερβιτόρος Jonathan Briley, τον οποίο αναγνώρισε ο αδερφός του και μέλος του γνωστού συγκροτήματος “Village People” Alex Briley.

 H έκρηξη του ηφαιστείου Nevado del Ruiz, 1985
Η 13χρονη Omayra Sanchez βρίσκεται παγιδευμένη επί 3 ημέρες στο νερό και ανάμεσα σε συντρίμμια, μετά από καταστροφή, η οποία προκλήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου Nevado del Ruiz, στο Armero της Κολομβίας.  Ο κόσμος που είχε μαζευτεί γύρω της, προσπαθούσε να της δώσει κουράγιο. Κάποιοι διασώστες που είχαν φτάσει νωρίτερα, δεν κατάφεραν να την απεγκλωβίσουν, αφού έπρεπε να της ακρωτηριάσουν τα πόδια, κάτι που δεν μπορούσε να γίνει χωρίς τη βοήθεια γιατρού. Έπρεπε πάση θυσία να βρεθεί μια αντλία, ώστε να απορροφήσει τα νερά γύρω της και να απεγκλωβιστεί η μικρή από τα σωστικά συνεργεία. Η μοναδική αντλία όμως που θα της έσωζε τη ζωή, όταν τελικά έφτασε, δεν κατάφερε να δουλέψει σωστά και καταστράφηκε από τις λάσπες.

Η φωτογραφία ελήφθη από τον φωτογράφο Frank Fournier, λίγες ώρες πριν πεθάνει το κοριτσάκι από γάγγραινα και υποθερμία.

Όταν τράβηξα τις φωτογραφίες ένιωσα εντελώς αδύναμος μπροστά σε αυτό το μικρό κορίτσι, που αντιμετώπιζε  το θάνατο με θάρρος και αξιοπρέπεια. Ένιωσα ότι το μόνο πράγμα που μπορούσα να κάνω ήταν να μεταφέρω μέσα από το φακό μου αυτό το θάρρος αλλά και τον πόνο και την αξιοπρέπεια του μικρού κοριτσιού, ελπίζοντας ότι θα βοηθήσω άλλους ανθρώπους.” ανέφερε ο φωτογράφος. “Δε μπορούσα να τη βοηθήσω, το μόνο που μπορούσα να κάνω, ήταν να την παρηγορήσω”

Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Paris Match λίγες ημέρες μετά το θάνατο της μικρής και κέρδισε το World Press Photo Award για το 1985. Οι αναγνώστες σε όλο τον κόσμο ένιωσαν οργή, όχι τόσο για το γεγονός ότι πέθανε, όσο για το ότι ο θάνατός της καταγράφηκε από τον φωτογραφικό φακό και τα τηλεοπτικά συνεργεία.

Ο άνθρωπος στο μετρό, 2012
Ο φωτογράφος της New York Post Ουμάρ Αμπάσι απαθανατίζει έναν άνθρωπο πεσμένο στις γραμμές του μετρό. Είχε σπρωχτεί από κάποιον άλλον επίτηδες. Λίγα λεπτά αργότερα, ο άνθρωπος αυτός θα πέθαινε. Η New York Post το κάνει πρωτοσέλιδο την επόμενη μέρα με τον τίτλο «Καταδικασμένος». Οι αντιδράσεις έντονες. Καταδικάζουν τον φωτογράφο για τον στυγνό επαγγελματισμό του και την αδιαφορία του μπροστά στην έννοια του να τραβήξει μια καλή φωτογραφία για να πουλήσει. Ο ίδιος δήλωσε «ήταν πολύ μακριά για να τον σώσω έτσι έβγαλα και τον τράβηξα φωτογραφία».