«Είτε ζωή ή θάνατος, είτε και οι δύο είτε κανείς».
Τσεχοσλοβακία. Ένας πατέρας αποφασίζει να δραπετεύσει από τη χώρα μαζί με τον 3χρονο γιο του. Δεν αντέχει να ζει άλλο υπό ένα καθεστώς που θεωρεί αδίκημα την αγάπη του για τη δυτική τεχνολογία και τον ίδιο ύποπτο. Αυτή του η αγάπη όμως είναι που τον οδηγεί εκείνον και το μικρό του στην ελευθερία. Κατασκευάζει ένα ανεμόπτερο, και αν η απόδραση από το κομουνιστικό καθεστώς δεν ήταν ποτέ εύκολη υπόθεση, τώρα φαντάζει σενάριο χολιγουντιανής ταινίας δράσης. Το ανεμόπτερο όμως και οι δύο επιβάτες τα καταφέρνουν. Προσγειώνονται σώοι στην Αυστρία. Σήμερα, το παράτολμο σχέδιο του νεαρού πατέρα το θυμίζουν δυο φωτογραφίες που απεικονίζουν το χειροποίητο ανεμόπτερο.
1915, Αϊβαλί, Κυδωνιές. Πρώτος διωγμός του ελληνικού πληθυσμού από τα μικρασιάτικα παράλια. Η οικογένεια Δαδιώτη τρέπεται σε φυγή. Ο πατέρας στέλνεται στα αμελέ ταμπουρού (τάγματα εργασίας), όπου θανατώνεται. Η μητέρα και τα τρία παιδιά καταφεύγουν στη Κωνσταντινούπολη. 1919, η οικογένεια επιστρέφει στις Κυδωνιές για να εκδιωχθεί οριστικά πια το 1922. Τυλίγουν και ράβουν διάφορα κειμήλια μέσα στα ρούχα τους. Ένα από αυτά είναι και το ρόπτρο, το χεράκι της κεντρικής πόρτας του σπιτιού. Μιας πόρτας που δεν θα ξαναχτυπήσει για να δεχθεί το σπίτι τον επισκέπτη.
Αφγανιστάν 1998. Ο Καντίρ έχει αποφασίσει να φύγει από τη χώρα. Πριν αρχίσει το δύσκολο ταξίδι του αγοράζει ένα χρυσό ρολόι. Το ρολόι αυτό θα γίνει μάρτυρας όλης της προσπάθειάς του να φτάσει στην Ευρώπη. Ο Καντίρ έφτασε στην Ελλάδα το 2001. Το ρολόι το φορά μέχρι σήμερα.
Πέργαμος, Τουρκία πριν μερικά χρόνια. Σε ένα ταξίδι στα προγονικά εδάφη, απόγονοι μικρασιατών προσφύγων επισκέπτονται την περιοχή. Ένας κάτοικος, ανταλλάξιμος όπως προέβλεπε η Συνθήκη της Λωζάνης, τους προσεγγίζει και τους δίνει ένα γυναικείο φόρεμα. Το είχε βρει όταν έφτασε στη Πέργαμο, στο πατάρι του σπιτιού που του δόθηκε. «Είναι περισσότερο δικό σας παρά δικό μου», τους λέει. Το φόρεμα υπάρχει σήμερα στο Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού Αιγάλεω.
Και ερχόμαστε στο σήμερα. Η γιαγιά της Τατιάνας συνήθιζε να την τυλίγει όταν ήταν μωρό με μια κουβερτούλα. Την ίδια κουβερτούλα που η Τατιάνα πήρε μαζί της στη φοιτητική εστία στα Σκόπια και αργότερα στο ταξίδι της στη Μελβούρνη όπου μετανάστευσε. «Θυμίζει σπίτι, ζωή και γονείς που δεν υπάρχουν πια».
Φωτογραφία, ρόπτρο, ρολόι, φόρεμα, κουβέρτα. Πέντε διαφορετικά αντικείμενα, πέντε ξεχωριστές ιστορίες ανθρώπων που θα έλεγε κανείς ότι δεν έχουν τίποτα κοινό μεταξύ τους. Κι όμως έχουν. Ανήκουν στη διεθνή έκθεση Outcast Europe Exhibition που εγκαινιάζεται σήμερα στο πρώην ξενοδοχείο Μπάγκειον στην Ομόνοια.
Αυτά τα πέντε και άλλα 140 περίπου προσωπικά αντικείμενα ανθρώπων που αναγκάστηκαν να φύγουν, να εκτοπιστούν από το μέρος που ζούσαν συγκεντρώθηκαν από τις πέντε εκθέσεις που προηγήθηκαν σε Τσεχία, Ουγγαρία, Σερβία, Βουλγαρία και ΠΓΔΜ. Η έκθεση Outcast Europe, διατρέχοντας μια περίοδο από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα και με αφορμή τη μετανάστευση και τη προσφυγιά, βάζει τον επισκέπτη να αντικρίσει μια σχεδόν ξεχασμένη πτυχή της ιστορίας των ευρωπαϊκών λαών, αυτή της μετακίνησης. Μια πτυχή που επαναλαμβάνεται τα τελευταία χρόνια με τις μεγάλες προσφυγικές ροές από την Ασία και την Αφρική προς την Ευρώπη.
«Η έκθεση βάζει το βίωμα στο επίκεντρο και δημιουργεί μια εναλλακτική αφήγηση για όσα βίωσαν όσοι έπρεπε να εγκαταλείψουν το σπίτι τους. Δίνει στον επισκέπτη ένα σημείο θέασης απ’ όπου μπορεί να αντικρίσει τη συλλογική ιστορία ως προσωπική ανάμνηση. Για το σπίτι που έμεινε πίσω. Για το νέο σπίτι που βρίσκεται μπροστά», μας λένε τα παιδιά της Inter Alia, ο Νίκος και η Βερονίκη, της οργάνωσης που διοργανώνει και συντονίζει τη διεθνή αυτή έκθεση, καθώς μας ξεναγούν στα διαφορετικά δωμάτια του Μπαγκείου που φιλοξενούν τα εκθέματα.
Εκθέματα τα οποία παραχωρήθηκαν από ιδιώτες ή φορείς (π.χ. μουσεία) μετά από ανοικτή πρόσκληση των διοργανωτών μέσω των ΜΜΕ, των social media και προσωπικών γνωριμιών, και θα επιστραφούν στους κατόχους τους μετά το πέρας της έκθεσης. Μια διαδικασία που χρειάστηκε τέσσερις μήνες ώσπου να συγκεντρωθούν όλα τα εκθέματα, αλλά και που χρειάστηκε να χτιστούν σχέσεις εμπιστοσύνης μέσα από την προσωπική επικοινωνία και δουλειά μεταξύ των παιδιών της διοργάνωσης και όσων παραχώρησαν τα μεγάλης συναισθηματικής αξίας αντικείμενα.
Η έκθεση χωρίζεται σε θεματικές. Κάθε δωμάτιο ένα διαφορετικό μέρος του ταξιδιού. Από την Εστία που αφήνεις πίσω, στην καινούρια Εστία που φτιάχνεις με τα υλικά του παρελθόντος, στο Ρουχισμό που σε συντροφεύει στο ταξίδι, στο Δρόμο που έχεις να διανύσεις, στην Τυχαιότητα που κρύβει το ταξίδι. Ανάμεσα σε αυτά ο επισκέπτης θα θαυμάσει και ορισμένα ζωγραφικά έργα από την ομάδα ΕΝ-ΦΛΩ του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, όπως επίσης και ενός Γιουγκοσλαβο-ούγγρου καλλιτέχνη ο οποίος έζησε και ζωγράφισε στο κέντρο προσφύγων του Μπίσκε στην Ουγγαρία.
Επιπλέον καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν παράλληλες δράσεις όπως προβολές ταινιών, βραδιές μουσικής και ποίησης.
Το Μπάγκειο είναι ο πλέον ιδανικός χώρος να στεγάσει αυτή την έκθεση που ενώνει το παρελθόν με το παρόν, το προσωπικό βίωμα με το συλλογικό. Ένα κτήριο που βρίσκεται υπό ανακαίνιση με έκδηλα τα σημάδια του χρόνου στους τοίχους του, με τις πλατιές σκάλες, τους μεγάλους καθρέφτες και τα δωμάτια που δέχθηκαν διαφορετικούς ανθρώπους, διαφορετικές ιστορίες και φιλοξένησαν για λίγο το πέρασμα των ταξιδιωτών από την Αθήνα.
Η έκθεση θα είναι ανοιχτή για το κοινό μέχρι και τις 27 Οκτωβρίου, όλη την εβδομάδα, 13:00 με 20:00, με ελεύθερη είσοδο. Περισσότερες πληροφορίες για τη διοργάνωση της έκθεσης εδώ.
*Οι φωτογραφίες είναι του Γιάννη Παναγόπουλου/Ευρωκίνηση.
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.