Πέτρος Θεοτοκάτος: Επιζητούσα τα «αδόκιμα» σχήματα γιατί αγαπώ το Σουρεαλισμό

Οι καλλιτέχνες μας απαντούν πάνω σε στίχους τους. Μοιράζονται την ιστορία που κρύβεται από πίσω, το μήνυμα που θέλουν να μεταφέρουν.

ΠΕΤΡΟΣ ΘΕΟΤΟΚΑΤΟΣ

Συναντηθήκαμε ανήμερα της 21^ης Απρίλη στα σκαλάκια της Καλλιδρομίου στα Εξάρχεια.  Πίσω μας κάποιοι νέοι μουσικοί έπαιζαν κρητικά και μπροστά μας είχαμε τη θέα του κέντρου της Αθήνας.

Αναζητήσαμε τους σιωπηλούς τρελούς ποιητές στους οποίους βρίσκει έμπνευση και «θαλπωρή», την οποία εκφράζει με «μια βόλτα στη θάλασσα» στο τελευταίο του άλμπουμ. Παίξαμε με τις λέξεις όπως κάνει με επιτυχία εδώ και 20 χρόνια, ξεχωρίζοντας για το σουρεαλιστικό ύφος  που χρησιμοποιεί. Ενώ, ένεκα της ημέρας, «η ελευθερία που δε νικιέται» όπως μας τραγουδά στον δεύτερο ομώνυμο δίσκο του βρέθηκε στο επίκεντρο.

Έχω την αίσθηση ότι ο πρώτος σου δίσκος «Πιστόλι στο Πιάτο» έχει συζητηθεί για λάθος λόγους. Ενώ ήταν ένας πολιτικός δίσκος, ταυτίστηκε περισσότερο με τον έρωτα.  Είναι κάτι που συμβαίνει συχνά με τραγούδια που θέλουν να μιλήσουν για κάτι διαφορετικό, αλλά η σκέψη του ακροατηρίου πάει αυτόματα στον έρωτα. Γιατί πιστεύεις ότι συμβαίνει;

Γιατί συμφέρει πολλούς αυτή η στάση. Αποδυναμώνουν το πολιτικό νόημα και το ρίχνουν στον έρωτα, ξέρεις, που είναι safe.  Λένε ας πούμε, δεν εννοεί μια πραγματικά αναρχική κοινωνία, εννοεί μια αναρχία ερωτική.

Φέρουν ευθύνη τα ραδιόφωνα για τον τρόπο που μεταφέρεται ένα νόημα;

Ανάλογα με το μέσο. Τότε τα πράγματα δεν ήταν τόσο περιχαρακωμένα όσο είναι σήμερα. Από την άλλη νομίζω ότι είναι δύσκολο για ένα παραγωγό να βγει και να μιλήσει ανοιχτά στο μικρόφωνο για αναρχία και ελευθεριακές ιδέες. Λίγο πολύ όλα τα μέσα ανήκουν σε ανθρώπους που είναι στο κεφάλαιο.

Τι ήθελες να συμβολίσεις με το πιστόλι στο πιάτο;

Να σου πω καταρχήν ότι το τραγούδι πήρε τον τίτλο αυτό από λάθος! Δηλαδή ήταν το.. Φεγγάρι στο πιάτο, το πιστόλι γεμάτο. Αλλά όταν το ηχογραφούσαμε, έκανα το γνωστό σαρδάμ και το είπα ανάποδα. Και λέω τότε στα παιδιά «Κι όμως έτσι είναι ωραίο!». Με κάλυπτε επίσης διότι συγκέντρωνε όλο το ύφος του δίσκου, όλη τη θεματολογία του, μέσα από το συμβολισμό του πιστολιού και της σφαίρας. Ήταν τότε η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας στην επικαιρότητα, ενώ με απασχολούσε πολύ και η καθημερινή βία στους δρόμους, στα σπίτια, στα σχολεία και γενικότερα.

Είσαι αν δεν κάνω λάθος ο μοναδικός καλλιτέχνης του οποίου η στιχουργία εστιάζει σε παραπάνω από έναν δίσκο στους πολέμους και τις θλιβερές επιπτώσεις τους. Δεν σε έχει φθείρει;

Δεν ξέρω αν πράγματι συμβαίνει. Ως κόνσεπτ υπάρχει στον πρώτο δίσκο, ο δεύτερος είναι πιο «κλειστοφοβικος» με ιστορικές αναζητήσεις και ο τρίτος πιο «ονειρικός» με υποσυνείδητες καταστάσεις. Από εκεί κι έπειτα μπλέκομαι με έναν πολιτικό δισκο instrumental (a-political correct), όπου εκεί ναι, το ξανακάνω. Έχουμε όμως τη διάλυση του Ιράκ και δεν γίνεται να μη μιλήσω για τη φαρσοκωμωδία του ΝΑΤΟ. Κι εκεί σταματάω. Δεν νομίζω ότι το έχω ξανακάνει, μπορεί στον επόμενο!

Πώς ερμηνεύεις ότι οι καλλιτέχνες δεν επιλέγουν συχνά να πιάσουν τέτοια θέματα;

Ναι σωστό αυτό. Συμβαίνει διότι το βλέπουν επαγγελματικά. Εγώ δεν μπήκα στη μουσική με πρώτο στόχο να βγάλω χρήματα. Ούτε καν σκεφτόμουν ότι θα μπορούσε να φτάσει η στιγμή να ζω από αυτή. Μπήκα καθαρά για καλλιτεχνικούς λόγους.. Οπότε δεν κοίταξα αν θα δυσαρεστηθεί ο κόσμος του κλαμπ. Ποτέ δεν έγραφα με στόχο κάποιο ακροατήριο. Έγραφα αυτό που  ταρακουνούσε το μυαλό. Θεωρούσα υποχρέωση να το κάνω, για να έχει κι ένα λόγο ύπαρξης. Πιστεύω ότι η τέχνη είναι έγκλημα, που αφορά εσένα και τους προγενέστερους. Τι έχουν κάνει αυτοί ως εδώ και τι πρέπει να κάνεις εσύ. Πρέπει να εγκληματήσεις απέναντι στους προγενέστερους και να ονοματίσεις το παρόν. Να δώσεις στο παρόν μια σημασία. Ποια σημασία θα έδινα εγώ στο παρόν αν είχα το νου μου πώς θα παραγγείλει περισσότερα ποτά ο πελάτης ενός μπαρ; Μη του ζαλίσω δηλαδή τον έρωτα με πολέμους και άλλα ζητήματα. Δεν νομίζω ότι θα υπηρετούσε αυτό που σκεφτόμουν.

Διαπιστώνω ότι χρησιμοποιείς «αδόκιμα» σχήματα κάποιες φορές, όπως οι στίχοι «ιδρωμένο γρασίδι», «μεταλλαγμένα παιδιά». Ποιοι είναι οι λόγοι που τα επιλέγεις;

Είναι η αγάπη μου για τον σουρεαλισμό. Πιτσιρικάς είχα τρελαθεί με τον Αντρέ Μπρετόν και τον Ανδρέα Εμπειρίκο. Έχω μελοποιήσει κιόλας ποιήματά του τελευταίου και κάποια στιγμή θα ήθελα να κυκλοφορήσουν. Κι εκεί μου άρεσε το χαρακτηριστικό του σουρεαλισμού που δίνει στο αντικείμενο, την ιδιότητα που έχει ένας άνθρωπος. Κυνηγούσα λοιπόν τα «αδόκιμα» σχήματα που λες να τα βάλω μέσα, ειδικά την πρώτη εποχή το επιζητούσα. Και ήταν και λίγο δύσκολο ώστε να μη φαίνεται πως είναι επί τούτου. Ελπίζω να τα χρησιμοποίησα λιτά αυτά τα σχήματα.

Φωτογραφίες: Κίμωνας Αλέξης Κοκκινάρης

Η ελευθερία δεν νικιέται ζει στον μαύρο ουρανό,

Μες στην καρδιά του χειμώνα, σε δωμάτιο κλειστό.

Η ελευθερία δεν νικιέται, σπρώχνει κάθε ψυχή,

Να καβαλήσει τον ήλιο ή να πνιγεί στη σιωπή.

Μου έκανε εντύπωση το παραπάνω τετράστιχο. Τι πιστεύεις ότι είναι αυτό που κρατά ζωντανή την ελευθερία ακόμη και υπό τις πιο δύσκολες συνθήκες; Ποιες ήταν οι εικόνες που σε ενέπνευσαν;

Δεν θυμάμαι τόσο τις εικόνες όσο τον έντονο προβληματισμό που ένιωθα και την επιθυμία να γράψω το τραγούδι αυτό. Είχα βρει εν τω μεταξύ πρώτα τη μελωδία και παιδευόμουνα να βρω ένα στίχο της προκοπής. Που είναι το χειρότερο.. Σκεφτόμουν τότε ότι και μόνο η αίσθηση της ελευθερίας και η τάση προς την ελευθερία είναι ένα σπουδαίο αγαθό. Το να προσπαθείς να είσαι ελεύθερος είναι κάτι που σε κάνει σοβαρό, ουσιαστικό, αξιοπρεπή, να κοιτάς τον διπλανό σου. Σε ξυπνάει από τον λήθαργο του καταναλωτισμού και του να τρέξουμε να κάνουμε αυτά που μας είπαν. Το να νιώθεις ένα ψήγμα ελευθερίας σε κάνει πιο ζωντανό, κανονικό άνθρωπο.

Στις δύσκολες εποχές που ζούμε, ακόμη και σ’ αυτές που η ρελάνς του Καπιταλισμού είναι απίστευτη, πάλι υπάρχουν τα περιθώρια για να μπορέσει ο άνθρωπος να ξεπεράσει αυτή την ασφυξία. Και δεν είναι τόσο θέμα οικογένειας ή που έχεις μεγαλώσει, αλλά να ψάχνεις και μακριά από το σπίτι. Ο άνθρωπος δεν πρέπει να εφησυχάζει, ειδικά ο νέος.

Ποια είναι τα αδιέξοδα του σύγχρονου ατόμου μέσα στον δυτικό πολιτισμό;

Υπάρχουν θεμελιώδη ζητήματα όπως αυτό της εργασίας. Όπου ακόμη κι αν βρει δουλειά θα πάρει ένα βασικό μισθό εξαθλίωσης, που θα του φτάνει ίσα να τσοντάρει λίγο στη μαμά, γιατί να πιάσει δικό του σπίτι δεν μπορεί. Το δικαίωμα στην Παιδεία, στην υγεία, όλα τα θεμελιώδη που είχαν κατακτηθεί με τη Γαλλική Επανάσταση αρχίζουν και χάνονται.

Πώς μπορεί να τα υπερβεί ο νέος;

Με το να κάνει focus στον εαυτό του. Να κλείσει τη γαμωτηλεόραση, για την οποία έχω κάνει ομηρικούς καβγάδες ακόμη και μέσα στο σπίτι μου. Δηλαδή να βλέπεις τηλεόραση και μετά στον ύπνο σου να βλέπεις αυτά που είδες στην τηλεόραση; Κάνε το έργο εσύ φίλε μόνος σου. Πήγαινε σινεμά, πάρε βιβλία ακόμη και με λίγα χρήματα μπορείς να βρεις κάτι αξιόλογο. Δώσε σημασία στις ανάγκες σου που μπορεί να είναι να το διάβασμα, ο περίπατος στο δρόμο, η ζωγραφική, ο έρωτας.  Να δώσεις σημασία σε αυτά και θα έρθουν και τα άλλα. Όταν δυναμώνεις την προσωπικότητά σου, σιγά – σιγά έρχονται και αυτά που θες.

Με το να κάθεσαι μπροστά από την τηλεόραση 100 ώρες, να κάνεις ανούσια πράγματα, να μη γελάς με ηλίθια αστεία όπως λέει και ο Κωνσταντίνος Βήτα, δεν πας κάπου. Και μετά κλαίγεσαι γιατί πέρασε η ζωή και δεν έγινε τίποτα..

Στον 6^ο πάλι επιλέγεις να εκφραστείς μουσικά μόνο. Πώς είναι να προσπαθείς να πεις κάτι, χωρίς να χρησιμοποιείς στίχους; Πού δίνεις βαρύτητα;

Για μένα είναι πιο εύκολο και πιο ξεκούραστο. Μ’ αρέσει πάρα πολύ να κάνω instrumental μουσική και αρκετά βράδια κάθομαι στο πιάνο και γράφω ιδέες, με χαλαρώνει. Δεν χρειάζομαι αλκόολ, δεν χρειάζομαι τίποτα άλλο. Ο καλλιτέχνης χρειάζεται το αλκοόλ για να πεθάνει πιο γρήγορα από τους άλλους, όχι για να δημιουργήσει.. Αποφάσισα έτσι να κάνω έναν δίσκο instrumental, ώστε να απολαύσω το παιχνίδι με τους ήχους και να μην εμπλακώ στην τραγουδοποιία, η οποία είναι το πιο δύσκολο είδος και το πιο αυστηρό. Ενώ στην instrumental μουσική έχεις πολλά περιθώρια, κάνεις την κουβέντα σου με ήχους. Μου αρέσει βέβαια να είναι σαν ένα ποίημα, να μην είναι τόσο «Α,Β, Α» να είναι πιο απλωμένη. Οπότε έκανα το δίσκο για να απολαύσω τους ήχους σαν πιτσιρικάς, χωρίς αν σκεφτώ για στίχο, για κόνσεπτ και όλα αυτά.

Ποιοι είναι οι σιωπηλοί τρελοί ποιητές που θα ήθελες να αγκαλιάσεις, όπως λέει ένας στίχος σου από τον τελευταίο δίσκο «Αυτό που καίγεται» στο τραγούδι «Μια βόλτα στη Θάλασσα»;

Είχα τον Εμπειρίκο. Όχι ότι ήταν σιωπηλός, απεναντίας κραύγαζε μέσα από την ποίησή του. Δύο από τις ποιητικές του συλλογές που έχει εκδώσει λέγονται «Αργώ» και «Υψικάμινος» και λέω στον στίχο «την υψικάμινο που κρύβουν την Αργώ». Είναι φωτογραφία μελέτης μου στον Εμπειρίκο.

Θα ήθελα να ολοκληρώσουμε την κουβέντα μας, ένεκα και της ημέρας, με ένα σχόλιο για το στίχο που έχεις γράψει πάλι στην «Ελευθερία που δε νικιέται», «Γεννήθηκα το ’67 μιας προδομένης χώρας». Αισθάνεσαι ότι παραμένει προδομένη;

Δυστυχώς ναι. Και τότε, οι προδοσίες ήταν πιο κρυφές. Αυτό που με φοβίζει είναι ότι τώρα δεν έχουν και τσίπα. Σου λένε ψήφισες ΟΧΙ, αλλά θα γίνει το ΝΑΙ..

*Το τελευταίο άλμπουμ του Πέτρου Θεοτοκάτου κυκλοφόρησε πρόσφατα από την B-­otherSide records σε 150 αριθμημένα βινύλια, μέσα στα οποία υπάρχει και cd με το άλμπουμ και 2 bonus tracks, καθώς και ένα δισέλιδο ένθετο με τους στίχους.