Πέτρος Θεοτοκάτος στο 3pointmagazine.gr: Η ελευθερία δεν θα νικηθεί ποτέ

Ο Πέτρος Θεοτοκάτoς μιλά στο 3pointmagazine.gr. “H ελευθερία ούτε αυτή τη φορά θα νικηθεί”. “Από εμάς εξαρτάται”, τονίζει και μιλά για τη θέση της Τέχνης σήμερα.

Γεννήθηκε το ’67, όταν τo μαύρο πέπλο της χούντας είχε αρχίσει να σκεπάζει τον ελληνικό ουρανό και η λέξη ελευθερία φάνταζε με ουτοπία. Στην Μεταπολίτευση τα πράγματα άλλαξαν. Όχι μόνο στην πολιτική και στην κοινωνία, αλλά και στην Τέχνη. Η έκφραση δεν διωκόταν πια. Τουλάχιστον απροκάλυπτα. Με τον καιρό όλο και περισσότερες φωνές ακούγονταν, ακόμα κι αν δεν άρεσαν γι’ αυτά που έλεγαν, όπως  εκείνες των ροκάδων.

Το “Φλου” του Σιδηρόπουλου αποτέλεσε την απαρχή μιας νέας γενιάς καλλιτεχνών. “Τον είχα λιώσει θυμάμαι”, μου λέει και δεν ξεχνά πως ήταν ο βασικός λόγος που τον “κέρδισε” ο ελληνικός στίχος. Δεν ταυτίστηκε όμως με τον “Πρίγκιπα”. Ο Πέτρος Θεοτοκάτος περί ου ο λόγος διαμόρφωσε το δικό του στυλ και με το πρώτο του άλμπουμ το 1997 κέρδισε σύντομα την εκτίμηση του κοινού. Επέστρεψε δύο χρόνια αργότερα, με νέο δίσκο και τίτλο “η ελευθερία δε νικιέται”, επιλέγοντας να μη συμβαδίσει με τις απαιτήσεις των δισκογραφικών εταιρειών που έψαχναν νέα χιτ και φυσικά νέα κέρδη.

Το 2013, 14 χρόνια μετά, η ελευθερία βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο. Τα δικαιώματα καταπατώνται και τα κεκτημένα παύουν να υφίστανται. Όπως δηλώνει όμως στο 3pointmagazine.gr ο Π.Θ. η “ελευθερία ούτε αυτή τη φορά θα νικηθεί”. “Από εμάς εξαρτάται”, τονίζει και μιλά για τη θέση της Τέχνης σήμερα.

Στα περισσότερα τραγούδια σας, φαίνεται ότι επιλέγετε απλές, καθημερινές εκφράσεις και λέξεις, χρησιμοποιώντας όμως ιδιαίτερα νοηματικά σχήματα όπως “πατημένες τσίχλες” ή “πιστόλι στο πιάτο”. Η γλώσσα σας αν και ξεχωριστή, φοβηθήκατε ποτέ ότι μπορεί να μπερδέψει τον κόσμο;

Το ζητούμενο ήταν να εκφράσω ό,τι με «καίει».  Aναζητούσα λοιπόν  έναν πρωτότυπο λόγο, που δεν έχει ξαναγίνει και δεν έχει κουράσει. Δεύτερον, ήθελα να ικανοποιεί τους καλλιτεχνικούς όρους και τις καλλιτεχνικές αξίες που είχα βάλει ως στόχο. Αν κάποιος θέσει στο νούμερο ένα των προτεραιοτήτων του να είναι το έργο απλά εύληπτο, τότε δε νομίζω πως θα γράψει τίποτα και ποτέ. Αυτολογοκρίνεται. Η δημιουργία είναι πρώτα ένα προσωπικό παιχνίδι και μετά, αν περάσει  στον κόσμο, θα είναι ευτύχημα.

 Ο στίχος αποτελεί προϊόν συνεχούς δουλειάς, ή έμπνευσης που αποτυπώθηκε μια και καλή στο χαρτί;

Η συνταγή δεν είναι μία. Πολλά κομμάτια, όπως το «Καραμέλα»,  έχουν αποτυπωθεί στην αρχική τους γραφή. Σε άλλα κομμάτια υπήρχαν ιδέες, υπήρχαν στίχοι, ένας πυρήνας πάνω στον οποίο έκτιζα. Αυτό που θα μου κάνει κλικ και θα είναι πιστό στα αισθητικά μου κριτήρια συνήθως το κρατώ.

Ποιες έννοιες έχουν απασχολήσει κυρίως μέχρι τώρα το έργο σας;

Και ο θάνατος κι ο έρωτας κι η ελευθερία είναι έννοιες που μ’ έχουν απασχολήσει.  Η πραγματική ζωή επίσης. Η συνείδηση του να ξέρεις που πας, τι να κάνεις, και να καταλαβαίνεις γιατί το κάνεις.

Πιστεύετε ότι η προσωπική ζωή ενός καλλιτέχνη πρέπει να βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με όσα εκφράζει;

Δεν πιστεύω ότι υπάρχει «πρέπει». Ο  T.S Elliot, ενώ διακήρυττε μια ζωή στα άκρα, ήταν σπιτόγατος! Ο ίδιος  έβγαινε σπάνια. Για μένα όμως το γράψιμο είναι βιωματική εμπειρία. Παίρνω πολλά από αυτά που κάνω έξω. Αντιθέτως, όταν κλείνομαι σπίτι, δεν είναι εύκολο να γράψω. Δεν υποτιμώ τις διανοητικές εμπειρίες, τη φαντασία. Μπορούν ν’ αποτελέσουν επίσης αφορμή για να γραφτεί κάτι.

Τα θέματά μου είναι πάντα ανθρωπιστικά. Το «μπλέξιμο» με τους ανθρώπους στα λεωφορεία, στα τρένα, στο δρόμο, μου είναι απαραίτητα. Χτες, γυρνούσα με το τρένο από εκδρομή και άκουγα μια παρέα από μικροκλέφτες, που περιέγραφαν πώς μπαίνουν στα σπίτια και πώς πουλάνε τα κλοπιμαία. Αυτά δεν τα ζεις συνήθως μέσα στο σπίτι σου!

 Σε παλιότερη συνέντευξη σας, είχατε αποκαλύψει πως αρνηθήκατε να συνεργαστείτε με δισκογραφική εταιρεία, επειδή η συμφωνία προέβλεπε την παρουσία σας σε πρωινή εκπομπή. Η στάση σας απέναντι στην λογική και την πρακτική μεγαλοεταιρείων σας κόστισε;  Ήταν λιγότερες πόρτες ανοικτές;

Το ’95 αν θυμάμαι καλά, είχα στείλει ένα demo σε μεγάλη εταιρεία.  Στο ραντεβού που κανονίσαμε, άρχισε αυτή η συνηθισμένη συζήτηση περί target group και μου είπαν και για συνεντεύξεις σε πρωινάδικα. Είναι αδιανόητο όμως, ένα παιδί 25 χρονών να έχει κάνει ήδη focus σε target group! Είναι η γερμανική νοοτροπία ίσως που βλέπει τα πάντα τετραγωνισμένα.  Μπορεί να οφείλεται και στο ότι ο διευθυντής της εταιρείας ήταν Γερμανός. Ίσως λοιπόν να μην ήταν τυχαίο!

Ωστόσο, ένας νέος μουσικός πρέπει να εξελίσσεται, να έχει την ευκαιρία να πειραματίζεται από δίσκο σε δίσκο.  Όταν έχεις μια επιτυχία, σου ζητούν να την επαναλάβεις, αντιγράφοντάς τη. Αυτό  συνέβη με το «θα χαθώ». Δεν υπήρχε περίπτωση να ξαναγίνει κάτι ίδιο, δεν θα έβγαινε ένα αυθεντικό αποτέλεσμα.  Σίγουρα αυτές οι επιλογές μου αποτέλεσαν ας πούμε τροχοπέδη, αλλά η επιμονή μου στις αξίες μου δεν μου κόστισε καθόλου ψυχολογικά και πνευματικά.

Πλέον οι δισκογραφικές απουσιάζουν. Τα πάντα διαδίδονται μέσω ίντερνετ. Πολλοί καλλιτέχνες υποστηρίζουν ότι πλέον δύσκολα μπορούν πια να βιοποριστούν….

Πιστεύω ότι το θέμα έχει δύο αναγνώσεις. Η μία είναι ότι χάνουμε τα δικαιώματα από τις πωλήσεις δίσκων και πρόκειται για σημαντικό κομμάτι, τόσο  για τους μουσικούς όσο και για τους στιχουργούς και για όσους εμπλέκονται σε αυτό. Από την άλλη μεριά, ο κόσμος έχει πιο εύκολη πρόσβαση στα έργα μέσω του ίντερνετ κι η επικοινωνία γίνεται πιο συχνή.

Πολλοί έχουν συνδυάσει τ’ όνομα σας με το “θα χαθώ”. Ποια είναι η ιστορία που κρύβει πίσω του;

Το θα χαθώ το έγραψα στα 22-23 μου. Αυτόματη γραφή, μια νύχτα που είχα επιστρέψει από  έξοδο. Είχε άλλο ρεφρέν θυμάμαι τότε. Το παίζαμε με την μπάντα μου ως ένα από τα διάφορα κομμάτια που προβάραμε. Δεν ήταν κάτι το ιδιαίτερο. Μετά από 2-3 χρόνια, σκαλίζοντας ένα παλιό τετράδιο, το βρήκα μέσα. Εκείνη την εποχή, ήταν ένας φίλος  που είχε περιπέτειες στη ΓΑΔΑ, είχε μαζέψει η αστυνομία από το πολυτεχνείο 500 φοιτητές. Περνάγαμε θυμάμαι τις μέρες μας και κάποιες νύχτες στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Τότε λοιπόν άνοιξα το τετράδιο κι έγραψα το ρεφρέν, μιλώντας για τον έρωτα που δεν θα είναι άλλη μια σύμβαση, αλλά γιορτή.

 Αν χωρίσουμε σε δύο εποχές τη δισκογραφική σας πορεία, διακρίνουμε διαφορετικό ύφος στην πρώτη και διαφορετικό στη δεύτερη. Είναι δύο πράγματι διαφορετικοί μεταξύ τους κύκλοι;

Είναι δύο διαφορετικοί κύκλοι πράγματι. Ο δεύτερος κύκλος είναι  το μπλέξιμο μου με την ηλεκτρονική μουσική. Την indie ηλεκτρόνικα. Μια εποχή πειραματισμού και ανάγκης για ψάξιμο. Αυτό συνέπεσε  με τις σπουδές που έκανα τότε στη σύνθεση το 2002 – 2006. Κι από εκεί υπάρχει ένα μακρύς κατάλογος με συνθέσεις για συμφωνική μουσική. Και βέβαια είναι δύσκολο το εγχείρημα στην Ελλάδα. Οι ορχήστρες συρρικνώνονται. Παντού το άνοιγμα των ορχηστρών σε νέα έργα και συνθέτες έχει μειωθεί πάρα πολύ, όχι μόνο στην Ελλάδα. Με πίστη και πείσμα πιστεύω ότι κι αυτό θ΄ αλλάξει.

Το 2012 βγάλατε την τελευταία σας δουλειά, την οποία είχατε προλογίσει μιλώντας για ηλεκτρονικό ήχο. Μπορεί η μουσική από μόνη της ν’ αποτελέσει φωνή που κάνει τα λόγια περιττά;

Βεβαίως μπορεί! Πολλές φορές είναι πολύ πιο δυνατή από τον λόγο. Ο κόσμος δεν έχει μάθει να ακούει ορχηστρικές μουσικές, είναι ένα πρόβλημα αυτό,  αλλά οι  Έλληνες είμαστε φιλομαθείς και πανέξυπνοι, θα το κατακτήσουμε κι αυτό κομμάτι.

 Τα πράγματα δεν αλλάζουν μόνο στη μουσική, αλλά και στην κοινωνία. Σας τρομάζουν οι πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις;

Τα τελευταία 2-3 χρόνια επικρατεί ο εκφοβισμός και η τρομοκρατία των πληθυσμών. Εξαθλίωση, πείνα και ανεργία. Είναι η ύστατη μάχη του καπιταλισμού να επιβιώσει. Ναι λοιπόν, με τρομάζουν οι εξελίξεις, δεν πρέπει να μείνω εκεί όμως, στον φόβο και στον τρόμο. Η εποχή της εσωστρέφειας, που κλείνομαι στον εαυτό μου και τις ιδέες μου τελείωσε. Μάχη σε όλα τα επίπεδα. Στην κουβέντα, στον δρόμο παντού!

Οι συνθήκες εξαθλίωσης ευνοούν τις νεοναζιστικές τάσεις και πρακτικές. Αυτό το πολεμάς με την ενημέρωση. Ήδη βλέπουμε τις συνέπειες του φασισμού με τους συνεχείς ξυλοδαρμούς των μεταναστών. Βεβαίως η κυβέρνηση προσπαθεί με την λογική της εξίσωσης των άκρων να μικρύνει το πρόβλημα και να καπελώσει  τα αριστερά κινήματα, τις αριστερές τάσεις και απόψεις.Αλλά δεν διάβασα κάπου να σκοτώνει στο ξύλο τη γυναίκα του κάποιος ακροαριστερός, ούτε να σφάζει μετανάστες.

Στερούμαστε πολλά. Τι είναι αυτό που μας λείπει όμως περισσότερο;

Ένα αιώνιο κλισέ, αλλά μας λείπει η Παιδεία, μια διαφορετική παιδεία, όχι η παιδεία του σχολείου, του λυκείου που είναι αρκετά ελλιπής. Πιστεύω στους ανθρώπους που ανακαλύπτουν από μόνοι τους τι θέλουν να διαβάσουν και να σπουδάσουν, είμαι της αντιαυταρχικής εκπαίδευσης. Στο Summerhill , πειραματικό σχολείο στη Βρετανία τις προηγούμενες δεκαετίες, οι μαθητές δεν ήταν υποχρεωμένοι να παρακολουθήσουν μάθημα. Μπορούσαν να είναι εκεί και να ασχολούνται με οτιδήποτε άλλο κι όταν είχαν πραγματικά τη διάθεση να παρακολουθήσουν, τότε το έκαναν. Και μάλιστα οι περισσότεροι με μεγάλη επιτυχία, παίρνοντας μεγάλους βαθμούς και διαπρέποντας κατόπιν στα πανεπιστήμια.

Πώς ορίζεται η ελευθερία;  Γιατί δεν νικιέται;

Η ελευθερία δεν είναι κάτι απτό, είναι μια διαρκής διαδικασία. Μια διαδικασία που αν δεν πιστεύεις ότι τείνεις να την αποκτάς σταδιακά, είναι ήδη νικημένη.  Δεν είναι αγαθό, αλλά διαπιστώσεις κι εμπειρίες που μετατρέπει κανείς σε πίστη. Ο πρώτος αντίπαλος της ελευθερίας είναι ο ίδιος μας ο εαυτός. Με αυτόν μιλάμε πρώτα και μετά με όλους τους υπόλοιπους. Τη θεωρώ ιερή διαδικασία, είναι η δύναμη της εξέλιξης του ανθρώπου σαν είδος.  Δεν θα νικηθεί ποτέ.

Η Τέχνη οφείλει να παίρνει θέση απέναντι σε όσα συμβαίνουν σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο ή να περιορίζεται σε ρόλο ψυχαγωγίας;

Και τα δύο πρέπει να γίνονται. Η τέχνη πρέπει να μπορεί από μόνη της να σταθεί, να είναι ικανή να δώσει μια ερμηνεία για τον κόσμο, για το γίγνεσθαι. Θα πρέπει από μόνη της να δίνει ερωτήματα και μετά να έρθει η σειρά του δημιουργού για να βάλει τον τίτλο ή τον στίχο και να στον σερβίρει. Η μουσική, ένας πίνακας, ένα γλυπτό ή ένα ποίημα πρέπει να είναι κάτι από μόνο του και μετά ας το νοηματοδοτήσει κάποιος,  ας το περιγράψει. Ας πούμε στην κλασική μουσική, οι τίτλοι των έργων που έδιναν κάποτε οι συνθέτες ήταν πρώτη συμφωνία, δεύτερη συμφωνία, κονσέρτο για πιάνο και ορχήστρα, χωρίς περιγραφές και τίτλους.

Επόμενα σχέδια και ζωντανές εμφανίσεις;

Έχω ένα καινούριο δίσκο στα σκαριά, με τραγούδια και οργανικές συνθέσεις πάλι.  Στις 17 και 18/5 παίζω σε Πρέβεζα και Αστακό αντίστοιχα, ενώ την 1/6 στο music tales bar στη  Νέα Σμύρνη και φυσικά είστε όλοι καλεσμένοι.