Μπορεί η αγάπη να νικήσει τη φτώχεια, τη μετανάστευση; Μπορεί το όνειρο για μια καλύτερη ζωή να έχει αίσιο τέλος και η αγάπη, ο ερωτάς να παραμείνουν ζωντανοί; Παρακολουθώντας την σκληρή πορεία του Δημοσθένη και της Ελέγκω στο έργο Πιτσιμπούργκο της Σώτης Τριανταφύλλου στο θέατρο Άλφα, ξαναθυμηθήκαμε και ταξιδέψαμε μέσα στο χρόνο, στη Χίο του 1912 και μπήκαμε στη ζωή των δυο πρωταγωνιστών που παλεύουν με την ξενιτιά, την απόσταση και την απουσία.
Παρόλο που δεν ξέρουν γράμματα και οι δυο, πάντα έβρισκαν τον τρόπο να επικοινωνούν μέσα σε μια πραγματικότητα δύσκολη. Το νήμα πότε δεν κόπηκε, οι επιστολές τους ήταν η γέφυρα και η αναπνοή τους. Η τρυφερότητα και η αγωνία και η κακουχία εναλλάσσονται μέσα από την ελπίδα για ένα αύριο γεμάτο ζωή. Ένα έργο επίκαιρο παρά τα χρόνια και δυο ερμηνείες από τον Πανάγο Ιωακείμ και την Θεοδώρα Ντούσκα που θα σας συγκινήσουν.
Μια ιστορία, ένα ζευγάρι που παλεύει αλλά έχει ένα μεγάλο όπλο, την αγάπη. Μιλήσαμε με τους δυο ηθοποιούς για πολλά, όχι μόνο για το έργο.
Ελέγκω και Δημοσθένης. Δυο σύζυγοι επικοινωνούν με λέξεις δίχως να ξέρουν καν να τις γράφουν. «Δημοστένη μου, μόλις έλαβα το γράμμα σου μού ΄ρθε λιγοθυμιά». «Αγαπημένη μου Ελέγκω, άργησα να σου γράψω γιατί εν ήβρισκα γραμματικό».
Πείτε μας λίγα λόγια για την ιστορία της παράστασης.
Πανάγος Ιωακείμ: Η παράσταση, σε μία διετή εναλλαγή επιστολών, ξετυλίγει φαινομενικά μια ιστορία αγάπης σ΄ ένα διαπολυπολιτισμικό φαινόμενο όπως η οικονομική μετανάστευση, όπως τα προσφυγικά κύματα, καθώς και την καθάρια και αγνή μη αλλοτριωμένη αγάπη.
Θεοδώρα Ντούσκα: Χίος, 28 Μάρτη 1913. Η Ελέγκω λαμβάνει το πρώτο γράμμα ύστερα από 8μιση μήνες από τον σύζυγό της Δημοσθένη που βρίσκεται στο Πίτσμπουργκ της Αμερικής. Ο καιρός περνάει ανταλλάσσοντας επιστολές αγάπης. Μέσα από τις επιστολές της Ελέγκως βλέπουμε τη ζωή στο νησί, ένα νησί γεμάτο πείνα, προσφυγιά αλλά και τα πρώτα αυτοκίνητα. Μέσα από τις επιστολές του Δημοσθένη περιγράφεται η βιομηχανική πόλη του Πίτσμπουργκ. Το πρώτο μεταναστευτικό κύμα προς την Αμερική, με τους χιλιάδες μετανάστες να παλεύουν στα εργοστάσια χαλυβουργίας και στα ορυχεία, αντιμετωπίζοντας τον ρατσισμό, τις αντίξοες συνθήκες αλλά και τις κρυφές «αρπαχτές» στην χώρα των ευκαιριών. Το ζευγάρι δεν σταματάει να ονειρεύεται την στιγμή που θα ανταμώσει. Το έργο πραγματεύεται άλλοτε τρυφερά, άλλοτε με χιούμορ και άλλοτε με συγκίνηση, το θέμα της μετανάστευσης μέσα από τα τοπία του χάλυβα του μακρινού Πιτσιμπούργκου και της ακριτικής Χίου. Δυο μέρη της γης που ενώθηκαν υπό την σκέπη μιας αληθινής αγάπης. Μιας σχέσης η οποία δοκιμάζεται από την απόσταση και την ανασφάλεια που αυτή προκαλεί.
Τι κάνει ένα θεατρικό έργο σπουδαίο;
Θ.Ντ.: Τα σπουδαία έργα σε αφορούν, σε γεμίζουν εικόνες και συγκίνηση, σε ταξιδεύουν. Έχουν μια ουσία και ένα νόημα που το βάζεις στην τσέπη σου και το παίρνεις μαζί σου. Που παραμένουν διαχρονικά επίκαιρα και αντέχουν στο πέρασμα των χρόνων. Που μπορούν να σε βάλουν μέσα στη γειτονιά τους, σου ξυπνάνε μνήμες και σε κάνουν σύμμαχο τους.
Π.Ι.: Η διαχρονικότητά του. Όμως, σπουδαίο είναι και το κατά πόσο έτοιμο είναι το αναγνωστικό κοινό να αλλάξει και το ίδιο. Οι κοινωνικές συνθήκες μπορούν να αναδείξουν κείμενα που ενδεχομένως σε μια ευμάρεια δεν τα είχαν εκτιμήσει ως άξια.
Μιλήστε μας για τους ρόλους που υποδύεστε και ποιο είναι το μυστικό που κρύβουν;
Θ.Ντ.: Η Ελέγκω είναι ένα πλάσμα αγνό και καθαρό. Ένας μονοσήμαντος χαρακτήρας που δεν κρύβει κάτι, δεν έχει κάποιο μυστικό, είναι αυτό που βλέπεις. Αυθόρμητη, ειλικρινής, βαθιά ερωτευμένη και ταγμένη στον άνθρωπό της. Ένα κορίτσι που νιώθει μισή χωρίς τον Δημοσθένη, που περιμένει υπομονετικά την στιγμή που θα τον ανταμώσει. Κυβερνάται από την αγάπη της για εκείνον και από τον φόβο της απώλειας. Η Ελέγκω εκπροσωπεί την αγνότητα και την καθαρότητα της εποχής. Τον αγνό, απόλυτο και ειλικρινή έρωτα.
Πώς είναι να ζει ένας νέος από την δουλειά του ηθοποιού σήμερα;
Π.Ι.: Ίσως να ρωτήσεις έναν νέο που ζει μόνο από τη δουλειά του ηθοποιού. Ο καθένας χρησιμοποιεί τα βέλη της φαρέτρας του όπως μπορεί. Δυστυχώς οι νέοι σ΄ όλες τις επαγγελματικές εκφάνσεις πλην εξαιρέσεων και υπεξαιρέσεων ξεμένουν και από βέλη αλλά και από φαρέτρες. Οι ηθοποιοί είναι μια κατηγορία επαγγελματιών που δεν δουλεύουν οκτάωρο. Δουλεύουν με τα μέσα τους ακόμη κι όταν είναι άνεργοι δυο χρόνια. Το χωρίς πληρωμή πάντως πρέπει να τελειώσει.
Θ.Ντ.: Δύσκολα, πάντα υπήρχε κρίση στο επάγγελμά μας, αλλά τα τελευταία χρόνια οι συνθήκες έχουν δυσκολέψει πολύ. Όλοι σχεδόν αναγκαζόμαστε να κάνουμε και δεύτερη δουλειά, δυστυχώς το να μπορείς να ζεις από το επάγγελμα του ηθοποιού είναι κάτι σπάνιο. Υπερβαίνεις όρια και αντοχές και η υπομονή σου δοκιμάζεται συνεχώς. Οι συνθήκες, οι οικονομικοί παράγοντες, ο μεγάλος αριθμός των ηθοποιών που υπάρχουν και η ανασφάλεια του επαγγέλματος, στενεύουν τα περιθώρια απορρόφησης ανθρώπων στον εργασιακό χώρο.
Τι σχέση έχει το χρήμα με τη δημιουργία;
Θ.Ντ.: Η δημιουργία δεν σχετίζεται με το χρήμα. Δεν μπορεί να χρεωθεί. Δυστυχώς όμως το χρήμα είναι ένα απαραίτητο μέσο για την υλοποίηση μιας ιδέας. Το χρήμα θα πρέπει να είναι ο ενδιάμεσος ξενιστής για να φτάσει μια ιδέα σε μια θεατρική σκηνή.
Π.Ι.: Το χρήμα είναι ένα δημιούργημα. Η δημιουργία είναι μια έκφραση εξωτερικευμένη. Έχουν σχέση όσο με το οτιδήποτε άλλο έχει σχέση το χρήμα ως μέσο εξουσίας. Η ισορροπία έχει να κάνει με την παιδεία. Το ένα μπορεί να βοηθήσει το άλλο την ίδια ώρα που το καταστρέφει κιόλας.
Ποιο είναι το μήνυμα της παράστασης;
Π.Ι.: Το πως οι συνδετικοί κρίκοι της συναισθηματικής νοημοσύνης ενός ανθρώπου απέναντι σ΄ έναν άλλον άνθρωπο αν δεν έχουν γνωρίσει την αλλοτρίωση γίνονται πιο ισχυροί αντί να σπάνε μονομιάς με τον πρώτο τριγμό. Επίσης πως η απόγνωση και η ανάγκη του ανθρώπου για αξιοπρεπή βίο ανεξαρτήτου δεκαετίας μπορεί να τον οδηγήσει από τη μια άκρη της γης στην άλλη, αλλά μπορεί και στην παραίτηση και την αυτοκτονία.
Θ.Ντ.: Ο αγνός, καθαρός, ειλικρινής έρωτας μπορεί να νικήσει την απόσταση. Μπορεί να γκρεμίσει βουνά, να σε γεμίσει ζωή, να σε αγκαλιάσει όταν νιώθεις ότι λυγίζεις. Η προσφυγιά, η μετανάστευση και ο πόλεμος υπάρχουν και θα υπάρχουν όσο υπάρχουν άνθρωποι. Η ιστορία δυστυχώς επαναλαμβάνεται και μας δείχνει πόσο μικροί είμαστε μπροστά της, πόσο περαστικοί μέχρι να κάνει ξανά και ξανά τον κύκλο της.
Η αγάπη νικάει τον πόλεμο και την φτώχεια;
Π.Ι.: Η αγάπη μπορεί να νικάει τα πάντα αλλά ποιος έχει μείνει όρθιος με αποθέματα αισιοδοξίας ώστε να αισθάνεται νικητής; Η αγάπη έχει πιο εγγενή διάρκεια στο χρόνο απ΄ ότι το μίσος. Τον πόλεμο και τη φτώχεια τα κερδίζουν η ειρήνη και η ευμάρεια.
Θ.Ντ.: Η αγάπη μπορεί να σε οπλίσει με κουράγιο, υπομονή και πίστη για να υπομείνεις τα δεινά του πολέμου και της φτώχειας. Όταν ο κόσμος γύρω σου γκρεμίζεται, όταν η πατρίδα σου καίγεται μπροστά στα μάτια σου, όταν η επιβίωση γίνεται σκοπός ζωής η αγάπη δίνει τη δική της μάχη με την απελπισία. Μακάρι να μπορούσε να τα νικήσει, μακάρι οι ισχυροί να άφηναν την αγάπη μέσα τους να νικήσει τη μικροψυχία τους.
Αν αλλάζατε κάτι στην κοινωνία τι θα ήταν αυτό;
Θ.Ντ.: Θα έβαζα μέσα της περισσότερη ενσυναίσθηση και συνειδητότητα. Είναι πολύ σημαντικό να κοιτάξουμε και να αισθανθούμε πραγματικά τον κόσμο γύρω μας. Να βάλουμε τον εαυτό μας στη θέση του, να τον καταλάβουμε. Έπειτα να συνειδητοποιήσουμε πως φερόμαστε στον συνάνθρωπό μας, τι κάνουμε για τον κόσμο γύρω μας, πως εξελισσόμαστε και πως μαθαίνουμε με το πέρασμα των χρόνων τι είναι να δίνεις, να προσφέρεις, χωρίς να ζητάς πίσω.
Π.Ι.: Την αντίληψη που έχουμε για το τι είναι ο άνθρωπος. Γιατί έχουμε πιο ανθρώπους από άλλους ανθρώπους;. Γιατί θεωρούμε ανθρώπους υπανθρώπους ως υπεράνθρωπους; Το πρόβλημα είναι συνολικό όχι μονοδιάστατο. Ας ξεκινήσουμε από την αρχή τουλάχιστον λέγοντας πως οι έχοντες είναι άνθρωποι και οι μη έχοντες μη άνθρωποι. Να υπάρχει τουλάχιστον η γνώση του τι δεν είμαστε τελικά βρε αδερφέ. Δεν ζούμε ανθρώπινα ό,τι και αν σημαίνει αυτό. Θεωρούμε τους εαυτούς μας περισσότερο ανθρώπους απ΄ ό,τι είναι οι διπλανοί από κάτω, οι παραδίπλα και οι από πάνω.
Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδιά σας;
Π.Ι.: Όσον αφορά το εγγύς μέλλον είμαι σ΄ επαφές για δυο κινηματογραφικές παραγωγές το χειμώνα. Το να παίξω στο Πίτσμπουργκ το Πιτσιμπούργκο είναι κάτι που υπάρχει στον ορίζοντα και θα ΄θελα όσο τίποτα να συμβεί, όμως επειδή σχέδια πολλά κάνουμε και τίποτα δε γίνεται καμιά φορά, μ΄ αρέσει περισσότερο όταν ένα μελλοντικό σχέδιο το οποίο αγνοώ έρχεται και με βρίσκει στο δικό μου παρόν όταν κάνω μελλοντικά σχέδια.
Θ. Ντ.: Είναι όλα ακόμα στα σκαριά για την επόμενη περίοδο. Μέχρι και τον Μάιο συνεχίζω τις παραστάσεις με τον «Γλάρο Ιωνάθαν» της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών. Το καλοκαίρι σκοπεύουμε κάποιες παραστάσεις ανά την Ελλάδα με το Πιτσιμπούργκο και είμαστε σε φάση διαπραγμάτευσης για να συνεχίσει η παράστασή μας και την επόμενη χειμερινή περίοδο.
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.