Όλα έπρεπε να γίνουν γρήγορα. Η μετακίνηση αυτή δεν έπρεπε να διακόψει το ρεκόρ του παλαιότερου λαμπτήρα εν συνεχή λειτουργία. To 1976, ο πυροσβεστικός σταθμός του Livermore της Καλιφόρνια έπρεπε να μεταφερθεί σε νέο κτήριο.
Η μεταφορά του λαμπτήρα ήταν άλλη μία έγνοια των πυροσβεστών, η οποία τελικώς έγινε συνοδεία πυροσβεστικού οχήματος· “Πολλή φασαρία” θα σκεφτόταν κανείς. Όχι και τόση, αν αναλογιστεί ότι ο λαμπτήρας αποτελεί αξιοθέατο και έχει το δικό του ρεκόρ Guiness.
Υπάρχει και μία πιο σκοτεινή πλευρά αυτού του λαμπτήρα ωστόσο, καθώς έχει χαρίσει το όνομά του σε μία θεωρία συνωμοσίας. Περισσότερα όμως, πιο κάτω.
Πολλοί έχουμε την εμπειρία βλάβης ενός εκτυπωτή. Όλα πηγαίνουν καλά – άντε να κολλήσει το χαρτί- μέχρι μία μέρα που απλώς η εκτύπωση δεν γίνεται. Τα τηλεφωνήματα στην τεχνική υποστήριξη έπειτα συνήθως έχουν την ίδια απάντηση. “Δεν συμφέρει να τον φτιάξετε. Καλύτερα αγοράστε έναν καινούριο”. Σας ακούγεται κάτι γνώριμο;
Ο όρος planned obsolescence ή προσχεδιασμένος παροπλισμός αναφέρεται σε μία διαφαινόμενη επιλογή των μηχανικών που γίνεται στη φάση του σχεδιασμού και σχετίζεται με τον κύκλο ζωής ενός προϊόντος. Το προϊόν δημιουργείται με συγκεκριμένο τρόπο, ώστε να λειτουργεί εύρυθμα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ημερολογιακό ή ωρών λειτουργίας. Η αντίθετη ανάγνωση ωστόσο, θέλει τους μηχανικούς να προσδιορίζουν, όχι μέχρι πότε θα λειτουργεί εγγυημένα εύρυθμα, αλλά πότε θα χαλάσει.
Μία τέτοια περίπτωση ρύθμισης της πολιτικής σχεδιασμού σε παγκόσμιο βιομηχανικό επίπεδο καταγράφεται στο ντοκιμαντέρ “Η πυραμίδα των αποβλήτων-Η συνωμοσία του λαμπτήρα”. Στις 24 Δεκεμβρίου 1924, οι επικεφαλής της βιομηχανίας λαμπτήρων από διάφορα μέρη του κόσμου δημιούργησαν ένα ισχυρό καρτέλ, με σκοπό τη ρύθμιση των κατασκευαστικών προδιαγραφών των προϊόντων τους.
Αποτέλεσμα, τα επόμενα χρόνια η εγγυημένη διάρκεια ζωής των εμπορικά διαθέσιμων λαμπτήρων να μειωθεί κατά 60%. Πατέντες που κατατέθηκαν για τεχνολογίες λαμπτήρων με σημαντικά μεγαλύτερη διάρκεια ζωής δεν έφτασαν ποτέ στην παραγωγή. Περισσότερα από το έκτο λεπτό του βίντεο.
Την πρακτική αυτή εντόπισαν και οι αδελφοί Neistat το 2003, όταν το ipod τους παρουσίασε πρόβλημα στην μπαταρία. Όταν επικοινώνησαν με την Apple, ζητώντας την αντικατάστασή της, η απάντηση του υπαλλήλου ήταν πως η εταιρεία δεν προσφέρει τέτοια υπηρεσία. Αντίθετα, τους προέτρεψε να αγοράσουν ένα καινούριο… όπως του υπαγόρευε η πολιτική της εταιρείας.
Εξοργισμένοι από την έκδηλη εξαπάτηση των καταναλωτών, βγήκαν στους δρόμους και φρόντισαν να καλύψουν αυτό το κενό πληροφόρησης. Μετά από πολλά κουτάκια σπρέι, κάθε αφίσα που διαφήμιζε το i-pod στη περιοχή τους, αποκάλυπτε και το μικρό βρώμικο μυστικό του. “ Η μπαταρία του i-pod δεν αντικαθίσταται και διαρκεί για 18 μήνες”. Το εγχείρημα αποτύπωσαν και σε μία ταινία μικρού μήκους τον Νοέμβριο εκείνου του έτους.
Παρότι υπάρχουν καινοτόμα εγχειρήματα που προσπαθούν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο καταναλώνουμε (κινητά τηλέφωνα με προσθαφαιρούμενα μέρη, open source λογισμικά κ.ά.), η νόρμα της αγοράς συνεχίζει να είναι η ίδια και να μας τραβά συνεχώς πίσω στα ταμεία. Στον προσχεδιασμένο έρχεται να προστεθεί και ο πολύ γνωστότερος – στην πράξη – αντιλαμβανόμενος παροπλισμός· η Μόδα.
Ενώ ο πρώτος σχετίζεται με την κατασκευή του προϊόντος σε όρους υλικού ή και λογισμικού, με αποτέλεσμα να αχρηστεύεται, ο δεύτερος έχει να κάνει με την αντίληψη του καταναλωτή για το προϊόν. Έτσι, είτε το i-pod πάψει να λειτουργεί, είτε το συνολάκι σου αρχίζει να φαίνεται “πασέ”, υπάρχει ένας τουλάχιστον λόγος για να στραφείς ξανά στην αγορά. Η ειδοποιός διαφορά ωστόσο σε όρους αντίστασης είναι πως ενώ για τη Μόδα απαιτείται απλώς αλλαγή νοοτροπίας, η αντίσταση στον προσχεδιασμένο παροπλισμό απαιτεί τεχνογνωσία ή/και δαπανηρές επισκευές και, εν τέλει, άλλου είδους οργάνωση.
Η συζήτηση αυτή συνεχίζεται με επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα. Οι υπέρμαχοι του “σχεδιασμού βάσει κύκλου ζωής” μπορούν να κάνουν λόγο για σχεδιασμό για συγκεκριμένη λειτουργία σε ικανή περίοδο, με παράλληλη συγκράτηση του κόστους χαμηλά. Αν κάτι κρατούσε και για μία- δύο δεκαετίες, τί θα έκανε και η βιομηχανία; Η τεχνολογία θα προχωρούσε;
Το σίγουρο είναι ότι ως καταναλωτές έχουμε τη δύναμη της επιλογής και ως πολίτες τη δύναμη να εκφραζόμαστε και να δημιουργούμε εναλλακτικές λύσεις. Έχουμε δικαίωμα να γνωρίζουμε. Και αν σταματήσουμε και με τις δύο ιδιότητες να είμαστε παθητικοί, μπορούμε να διεκδικήσουμε κάτι καλύτερο.
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.