[…Στον Σαν Βισέντε, που τον ενοχλούσε ο ήλιος στη μεταγωγή που έγινε πεζή, του χάρισαν ένα ψάθινο καπέλο, διότι το μαύρο στέτσον του είχε χαθεί στην έφοδο της Χωροφυλακής στο σπίτι. Βάδιζαν αργά, μια μέρα που ο άνεμος σήκωνε τη σκόνη του δρόμου.
«Ωστόσο δεν συμφωνείται μαζί μου στην ιδέα ότι η εργατική τάξη δεν μπορεί να κατακτήσει την εξουσία χωρίς οργάνωση;» ρώτησε ο Φίλλιπς.
«Συνδικαλιστική και πλατιά» απάντησε ο Σαν Βισέντε σμίγοντας τα φρύδια του για να αποφύγει το χώμα που επέμενε να χώνεται στα μάτια του.
«Τα σοβιέτ»;
«Γιατί όχι; Ναι, τα σοβιέτ. Όμως σοβιέτ όλων των τάσεων, σοβιέτ στα οποία θα χωρούν όλες οι πολιτικές οργανώσεις. Σοβιέτ εκλεγμένα με άμεση δημοκρατία, από τη συνέλευση του χώρου δουλειάς».
«Αυτό είναι τα σοβιέτ στη Ρωσία».
«Αυτό ήταν. Μετά όμως απέκλεισαν τους αναρχικούς και στους σοσιαλεπαναστάτες».
«Δεν εκλέχτηκαν στο τελευταίο συνέδριο».
«Τους καταδιώκουν».
«Έχουν αντεπαναστατική δράση».
«Έχουν δράση κατά της δικτατορίας των μπολσεβίκων» είπε ο Σαν Βισέντε.
«Εσείς πότε θα μάθετε να σέβεστε την πλειοψηφία» απάντησε ο Φίλλιπς που κούτσαινε λίγο…] (1)
Μεξικό, πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1920. Η Επανάσταση έχει τελειώσει και η χώρα προσπαθεί να μαζέψει τα κομμάτια της… Ποια κομμάτια όμως; Ποιοι είναι αυτοί που προσπαθούν να τα μαζέψουν; Και το σημαντικότερο: για όφελος ποιων; Το ιστορικό φόντο μοιάζει να φιλτράρεται μέσα από ένα ασπρόμαυρο φιλμ των 8mm και είναι αυτό που περιγράφει μια κοινωνία που κουμαντάρεται από ένα σμήνος καθαρμάτων που αποτελείται από ντόπιους και αμερικανοτραφείς βαρόνους του πετρελαίου, από καραβανάδες που έχουν αγαπήσει το πράσινο χρώμα του δολαρίου και από ξεπλυμένους ευρωπαίους αστούς που βρέθηκαν εκεί μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Μέσα σ’ αυτό το τοπίο εξουσιαστικής αθλιότητας και παρακμής , θα ιδρυθεί η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών (CGT) που μοιάζει με «έγχρωμο χτύπημα» στο ασπρόμαυρο κάδρο. Σύντομα το βλέμμα της εξουσίας θα πέσει πάνω στην ομοσπονδία αλλά περισσότερο θα επικεντρωθεί σε μια «Σκιά»: στον «Περαστικό» αναρχικό συνδικαλιστή Σεμπαστιάν Σαν Βινσέντε, ή αλλιώς Πέδρο Σάντσες ή αλλιώς… Ντόπιοι και μη, μπάτσοι, θα πέσουν σαν λυσσασμένα σκυλιά ξωπίσω του, προκειμένου να τον σταματήσουν. Γιατί αν κατάφερναν να σταματήσουν την «Σκιά», θεώρησαν πως θα μπορούσαν να βάλουν τέλος (και ίσως σε μεγάλο βαθμό να το κατάφερναν) και στην αντιεξουσιαστική αφύπνιση των εργατών (κυρίως) και αγροτών αλλά και να περιορίσουν, στο μέγιστο βαθμό, την οργάνωση και εξάπλωση των απεργιών…
Για δυο περίπου χρόνια, από το 1921 έως και το 1923, η «Σκιά», θα γίνει ο εφιάλτης της εξουσίας. Συνδημιουργεί (και συμμετέχει σε αυτά) αναρχικά έντυπα, διαβάζει φωναχτά Μπακούνιν, Μαλατέστα, Σαίξπηρ και Μαρξ, τσακώνεται με τους… εραστές της 3ης Διεθνούς φίλους του, οργανώνει εργάτες και συγκρούεται με απεργοσπάστες και τσιράκια της γραφειοκρατίας, σκέφτεται τον Φλωμπέρ, παίζει σονάτες του Σοπέν και κάνει παρέα με πόρνες φτύνοντας κατάμουτρα τον ψεύτικο νεοαστισμό της μεξικανικής εξουσίας, στρέφει το όπλο του ενάντια στην αδικία με όποια μορφή και αν αυτή εμφανίζεται, καταγγέλλει τον νόμο ως δημιούργημα των εξουσιαστών… Και όταν θα συλληφθεί από τα σκυλιά της εξουσίας και θα εξοριστεί, σαν «σκιά» θα χαθεί στην μοναχικότητά του, μέχρι να πέσει νεκρός(;) από τις σφαίρες κάποιου φασίστα στην Ισπανία (2). Και όλα αυτά, χωρίς να αφήσει πίσω του ίχνη και φωτογραφικά κάδρα, λέξεις και νότες…
Αλλά ποιος διάολο είναι αυτός ο «Περαστικός» Σεμπαστιάν Σαν Βινσέντε; Είναι απλά μια σκιά; Ή είναι απλά το πάθος για την ελευθερία, η αγάπη για τις γυναίκες και την μουσική, ο έρωτας για την γραφή και την σκέψη; Ποιά είναι τα άγνωστα μονοπάτια που περπάτησε πριν φτάσει στο Μεξικό και ποια αυτά που είδε όταν εξορίστηκε από αυτό; Ποιοι οι φίλοι και σύντροφοί του; Το σημείο στο οποίο μπαίνουν αυτά τα ερωτήματα είναι και το σημείο εκείνο κατά το οποίο ο μυθιστόρηματογράφος Τάιμπο αφήνει την θέση του στον ιστορικό και ερευνητή Τάιμπο. Και αν αυτό θα ήταν υπερβολικό, θα μπορούσαμε, απλά, να δούμε την ιδιότυπη σύζευξη ιστορίας, μυθιστορίας και έρευνας (δημοσιογραφικής;) να γέρνει, ελαφρώς, προς την μεριά της πρώτης… Όχι βέβαια ολοκληρωτικά… Γιατί ναι μεν ο Τάιμπο ερευνά την ιστορική διαδρομή του «Περαστικού» Σαν Βισέντε αλλά από την άλλη δείχνει να φλερτάρει και με το πεζογραφικό της κάδρο, που, έτσι κι αλλιώς, είναι ανοιχτό σε λογοτεχνικές παρεμβάσεις και φυσικά δεν ακολουθεί αυστηρό μορφικό πλαίσιο…
Και γιατί ο Τάιμπο επιλέγει να ασχοληθεί μαζί του και μάλιστα όχι μια φορά; Το ερώτημα είναι, σαφώς, ρητορικό. Θα μπορούσε η απάντηση να είναι: «Γιατί έτσι» ή οποιαδήποτε άλλη. Τόσο στην «Σκιά της σκιάς», όσο και στον «Περαστικό» (και όχι μόνο…), ο Τάιμπο, επικεντρώνει στον άγνωστο (στο ευρύ κοινό) επαναστάτη, που στις αρχές του 20ου αιώνα έγινε μια κυνηγημένη επαναστατική «σκιά» για την Αμερικανική ήπειρο. Μεξικό, Κούβα, ΗΠΑ (και όχι μόνο…) φιλοξένησαν στο ιστορικό τους κάδρο, τον Ισπανό αναρχικό επαναστάτη. Εδώ ο Τάιμπο μοιάζει σαν να θέλει να «διορθώσει» μια… ιστορική αδικία. Το γεγονός ότι ο Σεμπαστιάν Σαν Βισέντε δεν πέρασε στην ιστορική μνήμη με τον τρόπο (αλλά και την έκταση) που πέρασε ο Εμιλιάνο Ζαπάτα ή και ο Πάντσο Βίγια, ίσως, οδηγεί τον Τάιμπο, στο να ρίξει το ιστορικό (κατ’ αρχάς) και λογοτεχνικό του βλέμμα επάνω του.
Ο Σεμπαστιάν Σαν Βισέντε, μέσα από τον Τάιμπο, δείχνει να φεύγει από την… σκιά και να αποκτά μορφικά χαρακτηριστικά, έστω και αυτά του «Περαστικού». Είναι εκείνος ιδιόμορφος επαναστάτης που καλείται να μεταφέρει και να μπολιάσει με τις αρχές του αναρχισμού την «απέναντι όχθη». Να σμιλέψει με την αντιεξουσιαστική του σκέψη και δράση την άλλη άκρη του Ατλαντικού ωκεανού. Είναι εκείνος που θα προσπαθήσει να αναδείξει την διεθνιστική αναγκαιότητα μιας επαναστατικής διαδικασίας και να την αναγάγει, παράλληλα, σε εργαλείο χειραφέτησης της εργατικής τάξης. Είναι εκείνος που θα κατακεραυνώσει τον Λένιν και τους μπολσεβίκους στην αντιελευθεριακή τους κατρακύλα αλλά και δεν θα διστάσει να τους υπερασπιστεί εμπρός στην οποιαδήποτε φασιστική σπέκουλα. Αντίφαση; Όχι. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, άλλωστε, πως μιλάμε για μια περίοδο όπου κομμουνιστές και αναρχικοί ήταν ενταγμένοι στα ίδια συνδικάτα. Με τις πολιτικές διαφοροποιήσεις ορατές (και ενίοτε έντονες) αλλά από την ίδια όχθη.
Τα μορφικά χαρακτηριστικά, όμως, του «Περαστικού» Σεμπαστιάν Σαν Βισέντε, δείχνουν να σταματούν λίγο απότομα. Λες και ο Τάιμπο ορίζει ένα «ως εδώ» και τα μονοπάτια της ζωής του Σαν Βισέντε δείχνουν να ξανασκοτεινιάζουν. Σε μια αντιστροφή του λόγου και της σκέψης του Τάιμπο, και την ώρα που η ιστορία και η έρευνα δείχνουν να βαλτώνουν (έστω και προσωρινά), η μυθιστορία αρχίζει και κερδίζει έδαφος. Έτσι κι αλλιώς το μυστήριο γύρω από τις κινήσεις του «Περαστικού» Σαν Βισέντε βγάζει από μόνο του πεζογραφική θελκτικότητα. Και ο Τάιμπο αυτό το γνωρίζει πολύ καλά. Το άγνωστο (και μοναχικό;) τέλος της «Σκιάς», επίσης, κινεί ακόμα περισσότερο την σκέψη και, μάλιστα, την αναγάγει σε προσωπικό ερευνητικό εργαλείο: ας σκεφτεί ο αναγνώστης το που, το γιατί και το πώς…
Μα ένας άνθρωπος χωρίς «φωτογραφικό παρελθόν», μια σκιά χωρίς ένα «γραφειοκρατικό πλαίσιο ύπαρξης» μπορεί στα αλήθεια να υπάρξει; Ο Τάιμπο όχι μόνο το υποστηρίζει, αλλά δημιουργεί και το κατάλληλο λογοτεχνικό φόντο προκειμένου αυτή η ύπαρξη να αποκτήσει χαρακτηριστικά. Τώρα αν αυτά τα χαρακτηριστικά δείχνουν να είναι περισσότερο πνευματικά και λιγότερο μορφικά δεν έχει καμιά σημασία.
Τελικά ο «Περαστικός» είναι ένα πολιτικό σπονδυλωτό αφήγημα που στηρίζεται σε μαρτυρίες και σκόρπιες θύμησες, μια ερευνητική ανάγκη του συγγραφέα να ξαναφέρει στη ιστορική μνήμη μια ξεχασμένη αναρχική μορφή ή μια μυθιστορηματική αυτοβιογραφία μιας «σκιάς» του επαναστατικού κινήματος του περασμένου αιώνα; Ίσως να είναι και τα τρία μαζί, ίσως και τίποτα από τα τρία… Και ακριβώς εδώ έγκειται η ιδιαιτερότητα στην συνθετική γραφή και την σκέψη του Τάιμπο (3): στο ότι καταφέρνει να δημιουργεί αυθύπαρκτες λογοτεχνικές προσωπικότητες με ιστορική, όμως, βάση.
1. Απόσπασμα από το βιβλίο Περαστικός του PacoIgnacioTaiboII, μτφρ. Κρίτων Ηλιόπουλος, Εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2014, σσ. 69-70
2. PacoIgnacioTaiboII, Η σκιά της σκιάς, μτφρ. Κική Καψαμπέλη, Εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 1996 – Από το Επίμετρο της έκδοσης, σ. 335
3. Η επισήμανση της πεζογραφικής συνθετότητα του Τάιμπο ανήκει ουσιαστικά στον Πέτρο Ιωσήφ Στανγκανέλλη. Ομολογώ ότι μέχρι να συζητήσω μαζί του και να μελετήσω κάποιες σημειώσεις του, τριχοτομούσα (αυθαίρετα) τον συγγραφέα Τάιμπο αδυνατώντας να κατανοήσω την συνθετότητα της γραφής και της σκέψης του
Πάνος Ραμαντάνης
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.