To ντοκιμαντέρ “Oppression” μας διηγείται, γνωστές αλλά και άγνωστες, ιστορίες καταπάτησης της ελευθερίας των δημοσιογράφων στην Ελλάδα της κρίσης.
Την σκηνοθετική του επιμέλεια έχουν αναλάβει δύο νέα παιδιά, η Μυρτώ Συμεωνίδου και ο Νίκος Πανιεράκης. Η Μυρτώ είναι απόφοιτη του τμήματος Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ο Νίκος φοιτητής του τμήματος επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου.
Η Μυρτώ και ο Νίκος μίλησαν στο 3pointmagazine.gr για το ντοκιμαντέρ τους, το κατά πόσο μία σχολή δημοσιογραφίας παρέχει τα κατάλληλα εφόδια και γνώσεις για ανάλογες προσπάθειες και για τους λόγους που η Ελλάδα υποφέρει τόσο πολύ από την καταπάτηση της ελευθεροτυπίας.
Eνώ το θέμα της λογοκρισίας στο δημοσιογραφικό κλάδο έχει απασχολήσει αρκετά τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά το αιφνίδιο κλείσιμο της ΕΡΤ, λίγοι είναι οι δημοσιογράφοι που έχουν καταπιαστεί εκτενώς με αυτό, Η Μυρτώ μας εξηγεί πώς προέκυψε η ιδέα για το ντοκιμαντέρ: “Ενώ έψαχνα το θέμα για την πτυχιακή μου εργασία στο τμήμα Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε στο Α.Π.Θ. περίπου ένα χρόνο πριν, είδα ότι τότε είχε μόλις ανακοινωθεί η διεθνής κατάταξη ελευθερίας του τύπου για εκείνη τη χρονιά και η Ελλάδα είχε φτάσει στη χαμηλότερη θέση που είχε υπάρξει ποτέ. Επίσης, γνώριζα και για αρκετά αλλά περιστατικά καταπάτησης της ελευθερίας των δημοσιογράφων και κάπως έτσι αποφάσισα ότι είναι μία πολύ καλή ευκαιρία να δημιουργηθεί ένα ντοκιμαντέρ που θα περιγράφει και θα εξηγεί όσα συμβαίνουν στη χώρα”.
Όσον αφορά την δημοσιογραφική έρευνα που χρειάστηκε για αυτό συμπληρώνει: “Ξεκινήσαμε με βάση όσα περιστατικά ήταν ήδη γνωστά, ιδιαίτερα στο δημοσιογραφικό χώρο. Έπειτα προσπαθήσαμε να έρθουμε σε επαφή με αυτούς τους δημοσιογράφους και όσοι μίλησαν τελικά στο ντοκιμαντέρ ήταν πολύ δεκτικοί. Το πρώτο και βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίσαμε όμως, ήταν ότι κάποιο δημοσιογράφοι δεν ένιωθαν άνετα να μιλήσουν για όσα είχαν βιώσει. Οι λόγοι που συνέβη αυτό ήταν είτε επειδή εκκρεμούσε κάποια δικαστική απόφαση εναντίον τους είτε επειδή εργάζονταν ακόμη στο μέσο στο οποίο είχαν δεχτεί παρεμβάσεις. Υπήρχαν βέβαια και κάποιοι που δεν μας απάντησαν καθόλου”.
Για μία καινούρια προσπάθεια δύο νέων ανθρώπων το θέμα του budget και του εξοπλισμού είναι δύο παράγοντες που μπορούν να λειτουργήσουν κατασταλτικά, ο Νίκος μας εξηγεί πώς κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα σχεδόν επαγγελματικό αποτέλεσμα με ελάχιστα μέσα: “Το budget μας ήταν σχεδόν μηδαμινό. Ξεκινήσαμε χωρίς κανένα προϋπολογισμό και στην πορεία καλύπταμε τα έξοδα που δεν μπορούσαμε να αποφύγουμε. Αντίστοιχα σχεδόν μηδαμινός ήταν και ο εξοπλισμός. Η Μυρτώ λίγο καιρό πριν τα γυρίσματα αποφάσισε να αγοράσει τον εξοπλισμέ που θα μας χρειαζόταν, ενώ εγώ δανείστηκα μία κάμερα από ένα φίλο μου”.
Προσφέρουν όμως οι σχολές δημοσιογραφίας στην Ελλάδα τα κατάλληλα εφόδια για τη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ; Και οι δύο απαντανε καταφατικά σε αυτή την ερώτηση καθώς, όπως μας λένε, τις βάσεις τις πήραν από τις σχολές τους: “Εγώ ουσιαστικά πήρα την απόφαση να κάνω το ντοκιμαντέρ ενώ ήμουν ακόμη στη σχόλη. Είχα κάποιο θεωρητικό υπόβαθρο γιατί παρακολουθούσα ντοκιμαντέρ από μόνη μου αλλά μέσα στη σχολή έμαθα πολλά τεχνικά όπως π.χ. το μοντάζ. Επιπλέον η επιβλέπουσά μου κα Δελιγιάννη και ο συν επιβλέπων κος Πασχαλίδης μου έδειξαν ιδιαίτερη υποστήριξη και μου πρότειναν να το συνεχίσω με την προοπτική να το στείλω στο φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης αργότερα”.
Στην περίπτωση του Νίκου, το erasmus έπαιξε σημαντικό ρόλο: “Η πρώτη μου επαφή έγινε στη σχολή μου στην Ελλάδα, αλλά έμαθα περισσότερα πράγματα και αποφάσισα ότι με ενδιαφέρει πραγματικά το ντοκιμαντέρ κατά τη διάρκεια του erasmus μου, στο πανεπιστήμιο του Ταλίν της Εσθονίας. Εκεί είχα μαθήματα πιο πρακτικά και πολύ πιο σχετικά με αυτόν τον τομέα και εκεί έκανα τα πρώτα μου μικρά ντοκιμαντέρ”.
Ένα τέτοιο ντοκιμαντέρ, ειδικά όταν αποτελεί τη πρώτη δουλειά που παρουσιάζει δύο νέους δημοσιογράφους στο χώρο, ίσως μπορεί στιγματίσει. Και οι δύο μας απαντάνε με ειλικρίνεια, λέγοντας ότι στην αρχή τους προβλημάτισε αυτό το ενδεχόμενο: “Σκεφτήκαμε όμως ότι ούτως η άλλως δεν μας ενδιέφερε να χτυπήσουμε τις συγκεκριμένες πόρτες για δουλειά στο μέλλον”, καταλήγουν.
Σχετικά με τις ανησυχίες τους για το μέλλον αυτού του επαγγέλματος αλλά και τους τρόπους που ο κλάδος θα μπορέσει επιτέλους να αποφεύγει περιστατικά περιορισμού της ελευθερίας των δημοσιογράφων η Μυρτώ μας λέει ότι : “Με αγχώνει που από την πρώτη στιγμή που αποφάσισα να μπω σε αυτό το χώρο γνώριζα τα προβλήματα που υπήρχαν σχετικά με την καταπάτηση της ελευθερίας του λόγου, τα οποία και συνεχώς αυξάνονταν.
Οι δημοσιογράφοι όμως δεν πρέπει να ανέχονται τους περιορισμούς της ελευθερίας του λόγου τους. Αν ένας δημοσιογράφος το ανέχεται είναι σαν να δίνει τη συγκατάβαση του ώστε να διαιωνίζεται αυτή η κατάσταση σε ολόκληρο τον κλάδο και στους συναδέλφους του. Η μόνη λύση για μένα είναι η αντίδραση. Αυτό προσπαθήσαμε να κάνουμε και εμείς με το ντοκιμαντέρ, να τονίσουμε τα περιστατικά της καταπάτησης της ελευθερίας του λόγου και να τα καταγράψουμε. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα βίντεο που θα διηγείται τι γινόταν στην Ελλάδα της κρίσης, στο οποίο όλοι θα έχουν πρόσβαση”.
Ο Νίκος συμπληρώνει :“Θεωρώ ότι όταν βρούμε κάποια δουλειά ως δημοσιογράφοι, σίγουρα θα αντιμετωπίσουμε κάποιο ανάλογο περιστατικό σε έναν μεγάλο ή μικρότερο βαθμό. Το όπλο μας όμως είναι ο λόγος μας, η δυνατότητα να δημοσιεύουμε αυτά τα περιστατικά προς τον ίδιο τον κλάδο, αλλά και την κοινωνία. Σαν δημοσιογράφοι πρέπει να αντιδράμε. Αυτή είναι η ουσία της δουλειά μας.
Από την άλλη μπορώ να κατανοήσω δημοσιογράφους που μπορεί να είχαν οικογένεια ή τεράστια έξοδα και να ανέχτηκαν τέτοια περιστατικά υπό το φόβο της ανεργίας, ειδικά τώρα με την έλευση της κρίσης. Κατανοώ εν μέρει αυτή τη στάση και δεν θα τους καταγγείλω, αλλά θα εκτιμήσω πάρα πολύ το δημοσιογράφο που θα δημοσιοποιήσει και θα καταγγείλεί τη λογοκρισία που δέχτηκε από το μέσο στο οποίο εργάζεται”.
Μία από τις αφορμές για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ ήταν η πολύ χαμηλή θέση της Ελλάδας στη διεθνή κατάταξη ελευθερίας του Τύπου. Οι λόγοι που οδήγησαν τη χώρα σε μία τόσο χαμηλή θέση, σύμφωνα με την Μυρτώ είναι η οικονομική κατάσταση των κυρίαρχων media, o τεράστιος πλέον φόβος της απόλυσης, το κλείσιμο της ΕΡΤ, αλλά και ο τρόπος που αντιμετωπίζονται οι φωτορεπόρτερ από τους αστυνομικούς στις πορείες. “Όλα ξεκινάνε από την οικονομική κατάσταση των κυρίαρχων media. Αυτά χρειάστηκε να ακολουθησούν συγκεκριμένες γραμμές, μνημονιακές και οι δημοσιογράφοι έπρεπε να ακολουθήσουν. Με αυτά τα ποσοστά ανεργίας όλοι ήξεραν ότι θα ήταν πολύ δύσκολο να βρεις κάπου αλλού δουλειά, για αυτό και οι δημοσιογράφοι αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν και να περιοριστούν”.
Ο Νίκος συμπληρώνει: “Ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα είναι η διαπλοκή που υπάρχει στην Eλλάδα μεταξύ media, οικονομικής ελίτ και πολιτικής εξουσίας, η οποία υπήρχε ανέκαθεν βέβαια, αλλά επιδεινώθηκε σε καιρούς κρίσης. Αυτό συμβαίνει γιατί τα μέσα που στηρίζονται από αυτούς πρέπει με κάποιο τρόπο να επιβιώσουν. Τα κυρίαρχα media δεν είναι τυχαίο ότι συστρατεύθηκαν με την πολιτική του μνημονίου”.
Όσον αφορά την πεποίθηση πολλών ότι η ανάδειξη της Αριστεράς σε κυβέρνηση στην Ελλάδα είναι ικανή να αλλάξει την κατάσταση, τόσο ο Νίκος όσο και η Μυρτώ δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι. “Θεωρώ ότι δεν είναι θέμα καλών προθέσεων μία αριστερής κυβέρνησης ή ενός προσώπου. Όσο το κράτος έχει συνέχεια αν οποιαδήποτε κυβέρνηση δεν έχει την επιθυμία να συγκρουστεί ριζικά με κάποια καθεστώτα που υπήρχαν ανέκαθεν, δεν γίνεται να αλλάξει κάτι”.
Η Μυρτώ μας εξηγεί ότι δεν είναι τόσο θέμα κυβέρνησης αλλά των ίδιων των δημοσιογράφων: “To πιο σημαντικό δεν είναι οι πολιτικές αποφάσεις αλλά ότι ο ίδιος ο κλάδος πρέπει να γίνει πιο δυναμικός και να αντιδράσει. Η ελευθερία των δημοσιογράφων κατοχυρώνεται νομικά, και θεωρητικά το νομικό πλαίσιο αυτό τηρείται. Το θέμα είναι τι γίνεται στην πράξη”.
Και οι δύο επιθυμούν να ασχοληθούν επαγγελματικά με το ντοκιμαντέρ στο μέλλον, ενώ δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να συνεργαστούν ξανά.
Σκηνοθεσία: Μυρτώ Συμεωνίδου, Νίκος Πανιεράκης
Έρευνα – παραγωγή: Μυρτώ Συμεωνίδου
Βοηθός παραγωγής: Θάνος Καμήλαλης
Διεύθυνση φωτογραφίας: Χαρά Καλλιοντζή
Μοντάζ: Μυρτώ Συμεωνίδου
Μίξη ήχου: Τάσος Μασχαλίδης
Μουσική: Δανάη Κοκόγια
Σχεδιασμός λογότυπου: Μάριος Μαγλογιάννης
Σκίτσο: Βάλια Καπάδαη
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.