Τα αναλώσιμα παιδιά μας

Της Σοφίας Χουδαλάκη (Ημερόδρομος)

«…εμείς είμαστε καλά.
Κάνε καλέ θεούλη,
να ’χουν όλα τα παιδάκια ένα ποταμάκι γάλα,
μπόλικα αστεράκια, μπόλικα τραγούδια.
Κάνε καλέ θεούλη,
να ’ναι όλοι καλά
έτσι που κι εμείς
να μη ντρεπόμαστε για τη χαρά μας…»

   Μιλάει ο Ρίτσος στην κόρη του και μέσα από εκείνη μιλάει σε όλα τα παιδιά. Ένα απόσπασμα από το«Πρωινό άστρο», ποίηση από τον πατέρα στο παιδί, από τον άνθρωπο του σήμερα στον άνθρωπο του αύριο. Τόσο χορτάτα, τόσο χαρούμενα, τόσο ανέμελα θέλει ο άνθρωπος τα παιδιά, τα παιδιά τα δικά του, τα παιδιά του διπλανού του, τα παιδιά του κόσμου. «…για να μην ντρεπόμαστε για τη χαρά μας», γράφει ο ποιητής και αναρωτιέται κανείς, αν υπάρχει ντροπή για όσα παθαίνουν τα παιδιά.

Αν συγκεντρώναμε σε μια χώρα όλα τα παιδιά, που υποχρεώνονται σε αναγκαστική εργασία, θα δημιουργούσαμε την 9^η μεγαλύτερη χώρα του κόσμου, με 151 εκατομμύρια πληθυσμό (151.622.000). Θα ήταν μια χώρα με 64 εκατομμύρια κορίτσια και 88 εκατομμύρια αγόρια. Αγόρια και κορίτσια σαν αυτά που αναθρέφουμε, σαν αυτά που φιλάμε κάθε βράδυ, σαν αυτά που κοιτάμε με κρυφό καμάρι και αγωνία. Αγόρια και κορίτσια δικά μας, σαν όλα τα παιδιά αυτού του κόσμου.

 Αυτή η χώρα μπορεί να μην υπάρχει, αλλά αυτά τα παιδιά υπάρχουν, διασκορπισμένα σε όλες τις χώρες, από τις πιο φτωχές μέχρι τις πιο πλούσιες. Από την Αφρική ως την Ασία και από την υπερατλαντική βασιλεύουσα του σύγχρονου οικονομικού μας συστήματος (Η.Π.Α.), μέχρι την Γηραιά Ήπειρο, τη μητέρα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αυτός ο βασανισμένος λαός των ανήλικων, παλεύει ώρα την ώρα για να καταφέρει να ζήσει. Από τα 151 εκατομμύρια παιδιά, σχεδόν τα μισά (73 εκατομμύρια), εξαναγκάζονται σε δουλειές που θέτουν σε άμεσο κίνδυνο την υγεία, την ασφάλεια, ακόμα και την ίδια τους την ύπαρξή. Παιδιά που σακατεύονται χωμένα μέσα σε ορυχεία, σε στοές που δεν χωράει ολόκληρος άνθρωπος. Παιδιά κλειδωμένα σε δωμάτια πίσω από τοίχους που κρύβουν τις πιο βαθιές σεξουαλικές διαστροφές των ενηλίκων. Παιδιά σε βιομηχανικές καλλιέργειες αγκαλιά με επικίνδυνα χημικά. Παιδιά «στρατιώτες», παιδιά «εραστές», παιδιά «βαποράκια», παιδιά «σκλάβοι»… εν τέλει, παιδιά αναλώσιμα.

 Τούτος ο κόσμος, ο «Δυτικά» πλασμένος, γιόρτασε στις 11 Δεκεμβρίου την ημέρα του παιδιού. Αφιερώματα, διεθνείς συνθήκες που ανασύρονται από συρτάρια σε κάθε επέτειο, χαρούμενες παιδικές ζωγραφιές, εκπομπές και φιέστες. Ευτυχώς, υπάρχουν παιδιά που ζωγραφίζουν, αλλά υπάρχει και εκείνο το ένα για κάθε δέκα (1/10) παιδιά στον κόσμο, που δεν έχει αυτό το δικαίωμα. Αυτό το ένα παιδί, που αντί για μολύβι κρατάει σκεπάρνι, αντί για παιχνίδι κρατάει όπλο, αντί για χάδι εισπράττει βία, βαναυσότητα και εκμετάλλευση. Αυτό το παιδί μπορεί να είναι από χώρες που βιώνουν πολέμους και καταστροφές, έχει περισσότερες πιθανότητες να γεννήθηκε κάπου στην Αφρική ή στην Ασία.

Ωστόσο, αυτή δεν είναι ολόκληρη η εικόνα, αφού το 56% των παιδιών που υποχρεώνονται να δουλέψουν ανήκουν σε χώρες με μεσαίο ή υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, ενώ υπάρχουν 2 εκατομμύρια (2.000.000) παιδιά που προέρχονται από χώρες με υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα[1].

Συνεπώς, δεν είναι μόνο στις φτωχές χώρες που τα παιδιά σακατεύονται στην προκρούστια κλίνη του πιο άγριου, του πιο απάνθρωπου οικονομικού συστήματος. Είναι και οι χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, είναι η ύπαρξη παιδιών σκλάβων και σε αυτές τις χώρες που αποδεικνύει, ότι ο καθοριστικός παράγοντας είναι η εσωτερική διανομή των εισοδημάτων εντός της κάθε χώρας. Όταν σου λείπει το φαγητό, όταν κοιμάσαι στο πεζοδρόμιο, δεν έχει σημασία αν βρίσκεσαι στην κεντρική λεωφόρο του Λος Άντζελες ή του Νέου Δελχί, δεν έχει σημασία αν παγώνεις λίγα μέτρα μακριά από το Καπιτώλιο ή αν λιώνεις στη ζέστη της Άκκρα . Όπως αναφέρεται στη σχετική έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας

«… Είναι η οικογενειακή ένδεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός, δεδομένα που υπάρχουν σε όλες τις χώρες ανεξάρτητα του εθνικού εισοδήματος της καθεμίας, οι παράγοντες που καθορίζουν την παιδική εργασία. Η υποχρεωτική εργασία για τα παιδιά είναι πολύ υψηλότερη σε νοικοκυριά χαμηλών εισοδημάτων, αλλά δεν περιορίζεται μόνο σε αυτά. Στις αναπτυσσόμενες χώρες η παιδική εργασία αντικατοπτρίζει την αδυναμία των ενηλίκων μελών της οικογένειας να κερδίζουν τα προς το ζην…»[2].

Κοιτάζοντας στον χάρτη τη γεωγραφία αυτής της αγριότητας, είναι αναμενόμενο η πολύπαθη Αφρική να κρατά τα πρωτεία με το 1/5 του παιδικού εργατικού πληθυσμού να της ανήκει. Στη συνέχεια έρχεται η Ασία και μετά η Αμερική, με 11 εκατομμύρια  παιδιά, η Ευρώπη με 6 εκατομμύρια και οι αραβικές χώρες με 1 εκατομμύριο.

Η κυρίαρχη ηλικιακή ομάδα μεταξύ τους είναι αυτή που ξεκινά από την ηλικία των 5 ετών και φτάνει μέχρι τα 11, συγκροτώντας το 48% του συνόλου. Το 28% ανήκει στα παιδιά από 12 έως 14 χρονών και το 25% στα παιδιά από 15 έως 17 ετών. Στην ομάδα των παιδιών που υποχρεώνονται σε επικίνδυνες για τη ζωή τους δραστηριότητες, το 1/4 (19 εκατομμύρια), είναι από 5 έως 11 ετών.

Για να το δούμε ξανά… 19 εκατομμύρια παιδιά από 5 έως 11 χρονών… είναι σαν να λέμε ότι έχουμε δύο φορές τον πληθυσμό της Ελλάδας να αποτελείται μόνο από νήπια και παιδιά δημοτικού. Είναι αυτά τα νήπια που τα χώνουν μέσα σε τρύπες στη γη, αυτά που ανεβάζουν τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας ψηλά στην τουριστική ζήτηση ενός είδους τουρισμού που νομιμοποιεί το εμπόριο της παιδικής σάρκας. Αυτά, που βάφουν τα ρούχα μας με επικίνδυνα για την υγεία τους χημικά χρώματα, που δουλεύουν σε ατελείωτες φυτείες καπνού, καφέ, κακάο κ.α. από το πρωί μέχρι το βράδυ.

• Πόσα παιδιά πεθαίνουν την ώρα που τα εκμεταλλεύονται;
• Πόσα απ’ αυτά μένουν ανάπηρα;
• Πόσα παιδιά υποσιτίζονται ή αρρωσταίνουν αβοήθητα;
• Ποιο είναι το προσδόκιμο της ζωής τους;
• Τι γίνονται τα παιδιά που ορφανεύουν στις εμπόλεμες ζώνες;

Οι πιθανότητες ένα παιδί να πέσει θύμα εκμετάλλευσης αυξάνουν κατά 77% όταν προέρχεται από εμπόλεμη ζώνη. Οι πιθανότητες να πέσει σε κυκλώματα που θα το σακατέψουν σε δραστηριότητες επικίνδυνες για τη ζωή του είναι 50% υψηλότερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο[3]. Σύμφωνα με έκθεση της UNICEF το 18% των ανθρώπων που έπεσαν θύματα σκλαβιάς τον τελευταίο χρόνο, είναι κάτω των 18 ετών. Σε αυτό το ποσοστό συμπεριλαμβάνονται και οι 1.000.000 ανήλικοι, θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης.

 Τα νούμερα ζαλίζουν, μιλάμε για τα εκατομμύρια των παιδιών σαν να μιλάμε για τα βότσαλα της θάλασσας. Μιλάμε για τα παιδιά, λες και δεν υπήρξε ποτέ ο Ρουσσώ, λες και δεν προχωρήσαμε καθόλου από την εποχή που η παιδική εργασία έγινε το καύσιμο που ανέδειξε τον βρετανικό καπιταλισμό του 18^ου και 19^ου αιώνα σε παγκόσμια δύναμη. Από την εποχή των ορφανοτροφείων του Λονδίνου, των πτωχοκομείων και των εργοστασίων, όπου παιδιά και ποντίκια συμβίωναν, μέχρι σήμερα έχουν περάσει πάνω από 200 χρόνια. Σε αυτόν τον κόσμο όλα έχουν αλλάξει, οι πόλεις μας, η διατροφή μας, οι δραστηριότητές μας, όλα εκτός από ένα. Η σταθερή ανάγκη αυτού του συστήματος να μας μετατρέπει όλους σε οικονομικά μεγέθη και να τρέφεται από το αίμα το δικό μας και των παιδιών μας.

***

[1] Οι χώρες ομαδοποιούνται σε 4 κατηγορίες, ανάλογα με το ακαθάριστο εθνικό κατά κεφαλήν εισόδημα. Οι κατηγορίες είναι οι εξής:

• Χαμηλό εισόδημα (US$ 1,042 ή λιγότερο)
• Χαμηλό-μέσο εισόδημα (US$ 1,046-4,125)
• Ανώτερο-μέσο εισόδημα (US$ 4,126-12.735)
• Υψηλό εισόδημα (US$ 12,736 ή περισσότερο)

[2] Πρωτότυπο κείμενο: «The distribution of income within countries is an even more important consideration than national income levels. It is family and community poverty and social exclusion, which exist within counties across all national income groupings, that are a key driver of child labour. Child labour is much higher from poor house-holds although child labour is not limited to poor households. In developing and transition countries, the employment of children is a further reflection of the inability of working-age members of house-holds to generate subsistence. Children’s labour in many countries fills the income gap”

[3] Τα ποσοστά έχουν προκύψει από την επεξεργασία δεδομένων του 2015, που προέρχονται από εμπόλεμες χώρες. Σε αυτές δεν έχουν συμπεριληφθεί, λόγω έλλειψης στοιχείων, χώρες όπως Λιβύη, Σομαλία, Σουδάν και Συρία.