Το Ολοκαύτωμα μέσα από τα μάτια των επιζώντων

27 Ιανουαρίου 1945. Οι πρώτοι σοβιετικοί στρατιώτες του 322ου τμήματος πεζικού της 60ης Στρατιάς, με επικεφαλής τον  Πάβελ Κουρότσκιν, φτάνουν έξω από την πύλη του Άουσβιτς I. Δεν είχαν ιδέα το μέγεθος της φρίκης που θα συναντούσαν.

Το Άουσβιτς δεν ήταν συνηθισμένο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Εκεί η εξόντωση των κρατουμένων ήταν ο μοναδικός σκοπός και είχε μετατραπεί σε μπίζνα.

Στα συρματοπλέγματα τους περίμεναν σκιές με ριγέ στολές, αλλά οι περισσότεροι κρατούμενοι από τους 1.200 που βρέθηκαν στο Άουσβιτς Ι ήταν σε τέτοια κατάσταση που δεν μπορούσαν καν να σηκωθούν από τα παραπήγματά τους. Η ίδια κατάσταση και στο Άουσβιτς ΙΙ ή αλλιώς Μπικερνάου. 5.800 επιζώντες βρέθηκαν εκεί. Είχαν αφεθεί εκεί για να πεθάνουν. Οι υπόλοιποι 60.000 πιο καλά στην υγεία τους κρατούμενοι αναγκάστηκαν σε μια πορεία θανάτου μέσα στα χιόνια και το κρύο με κατεύθυνση άλλα στρατόπεδα συγκεντρώσεως στη Γερμανία. 15.000 πέθαναν σε αυτή την πορεία.

Εφτά ημέρες πριν οι Γερμανοί Ναζί βλέποντας την προέλαση των σοβιετικών αποφασίζουν εκκένωση του στρατοπέδου, καίνε τα κρεματόρια του Άουσβιτς Μπικερνάου και προσπαθούν να εξαφανίσουν κάθε απόδειξη της συστηματικής εξόντωσης των κρατουμένων. Δεν το καταφέρνουν.

Όχι μόνο γιατί οι αποδείξεις είναι τρανταχτές, αλλά γιατί δεν κατάφεραν να εξοντώσουν όλους τους κρατουμένους.

Όσοι έζησαν- σαν από θαύμα- κατάφεραν να περιγράψουν την κόλαση που είδαν και έζησαν, και ευτυχώς κάποιοι κατάφεραν να την καταγράψουν και στο χαρτί…ώστε να μην ξεχάσουμε…ποτέ.

Συγκλονιστικές αφηγήσεις επιζώντων που έγιναν βιβλία, βιβλία που πρέπει οπωσδήποτε κάποιος να έχει διαβάσει έστω και μια φορά στη ζωή του:

1. Η Λίστα του Σίντλερ

Το 1980 ο συγγραφέας Τόμας Κένελι γνωρίζει τον επιζώντα του Ολοκαυτώματος Πόλντεκ Πφέφερμπεργκ. Ο Πόλντεκ μαθαίνοντας  την ιδιότητα του Κένελι, του εξιστορεί την ιστορία του γερμανού εργοστασιάρχη Όσκαρ Σίντλερ, ο οποίος έσωσε 1.200 Εβραίους της Πολωνίας από τους θαλάμους αερίων, και τον πείθει να την γράψει στο χαρτί. Ο Κένελι μίλησε με επιζώντες-εργαζόμενους του Σίντλερ και επισκέφτηκε την Κρακοβία όπου λειτούργησε το εργοστάσιο.  Κατέγραψε σχεδόν αυτοβιογραφικά την ιστορία του Σιντλερ και των Εβραίων που έσωσε. Το βιβλίο εκδόθηκε το 1982 κερδίζοντας το βραβείο Book Prize και μεταφέθηκε στο κινηματογράφο από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ 11 χρόνια αργότερα.

2. Το Νόημα της Ζωής

Το “Νόημα της ζωής” του Βίκτορ Φρανκλ, όπου ο συγγραφέας περιγράφει τις εμπειρίες του στα στρατόπεδα αφανισμού και αναλύει την ψυχοθεραπευτική μέθοδο της λογοθεραπείας, εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1946. Αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα βιβλίο-ύμνος στη ζωή και στην θέληση του ανθρώπου να κρατηθεί στη ζωή με οποιοδήποτε τρόπο.

Το Σεπτέμβριο του 1942, ο Φρανκλ και η οικογένειά του συνελήφθησαν και εκτοπίστηκαν. Ο Φρανκλ πέρασε τα επόμενα τρία χρόνια σε τέσσερα διαφορετικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, απογυμνωμένος από καθετί που τον συνέδεε με τη ζωή, μέχρι την ημέρα της απελευθέρωσής του. Είναι συγκλονιστικό όμως το πώς γαντζώθηκε στη ζωή, και στην κατάφαση στη ζωή, και είναι συγκλονιστικά απλοί οι λόγοι για τους οποίους επιχείρησε, λυσσασμένα και λογικά μαζί, να μείνει ζωντανός. Ο έρως και η γνώση συνθέτουν το νόημα της ζωής για τον Φρανκλ, και το προσωπικό του αυτό νόημα γίνεται ο πανίσχυρος κινητήρας που τον κρατάει στη ζωή. Και η αναζήτηση αυτού του Νοήματος είναι, εντέλει, η κινητήρια δύναμη των πάντων.

3. Εάν αυτό είναι άνθρωπος

Στις 22 Φεβρουαρίου 1944, 650 άνθρωποι στάλθηκαν στο Άουσβιτς στοιβαγμένοι σε δώδεκα τρένα για εμπορεύματα. Μόνο ο Πρίμο Λέβι και δύο άλλοι επέζησαν, έπειτα από παραμονή ενός έτους, πριν την απελευθέρωσή τους από τον ρωσικό στρατό τον Ιανουάριο του 1945.
Στο στρατόπεδο ο Λέβι παρατηρεί τα πάντα, θα θυμηθεί τα πάντα, θα αφηγηθεί τα πάντα : το στρίμωγμα στους κοιτώνες· τους συντρόφους που ανακάλυπταν το πρωί νεκρούς από την πείνα και το κρύο· τους εξευτελισμούς και την καθημερινή εργασία, κάτω απ’ τα χτυπήματα των ” Κάπος “· τις περιοδικές ” επιλογές ” όπου ξεχώριζαν τους αρρώστους από τους υγιείς για να τους στείλουν στο θάνατο· τους απαγχονισμούς για παραδειγματισμό· τα τρένα γεμάτα Εβραίους και τσιγγάνους, που οδηγούνταν με την άφιξή τους στα κρεματόρια… Κι όμως, στην αφήγηση αυτή κυριαρχεί η πλέον εντυπωσιακή αξιοπρέπεια· καμία εκδήλωση μίσους, καμία υπερβολή, καμία εκμετάλλευση των προσωπικών ταλαιπωριών, αλλά ένας ηθικός προβληματισμός πάνω στον πόνο, εξυψωμένος από ένα όραμα ζωής.

Το Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος, γραμμένο το 1947, θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας με θέμα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και μία από τις πλέον συγκλονιστικές μαρτυρίες των καιρών μας.

4. Ο πιανίστας

Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1939 ο Βλαντίσλαβ Σπίλμαν, νεαρός τότε πιανίστας στη Βαρσοβία, έπαιζε το Νυκτερινό του Σοπέν σε ντο δίεση ελάσσονα ζωντανά στο ραδιόφωνο. Ήταν οι τελευταίες νότες που αναμεταδόθηκαν στη Βαρσοβία. Λίγο αργότερα μια γερμανική βόμβα κατέστρεψε τους πομπούς του Πολωνικού Ραδιοφώνου. Ο πόλεμος βύθισε τη Βαρσοβία στον τρόμο των γκέτο και της καταστροφής. Μέσα σ’ αυτό τον κυκεώνα ο Σπίλμαν έχασε τους περισσότερους φίλους του και όλη του την οικογένεια. Αυτή είναι η συγκλονιστική μαρτυρία ενός ανθρώπου, ενός μουσικού που αντιστάθηκε στο θάνατο αλλά και το ημερολόγιο ενός γερμανού αξιωματικού που διέσωσε την ανθρωπιά του μέσα στην κτηνωδία.

Το 2002 ο Ρομάν Πολάνσκι το μετέφερε στην μεγάλη οθόνη κερδίζοντας 7 βραβεία Όσκαρ.

5. Η νύχτα του Ελί Βιζέλ

Στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου πολέμου, ο Ελί Βιζέλ και η οικογένειά του στάλθηκαν από τους Ναζί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το βιβλίο αυτό είναι ένα ντοκουμέντο αυτής της κτηνωδίας: του χαμού των γονιών του, του τρόμου από τον οποίο κατάφερε να ξεφύγει, του αγώνα του για επιβίωση σ’ έναν κόσμο που τον απογύμνωσε από την ανθρωπιά, την αξιοπρέπεια και την πίστη του.

Η “Νύχτα” αποτελεί μία από τις πιο άμεσες και διεισδυτικές αφηγήσεις που γράφτηκαν ποτέ για το Ολοκαύτωμα.