«…όσον αφορά τον Μπαζίνι, δε θα πω “κρίμα το παιδί” ό, τι και να γίνει. Ακόμα κι αν τον καταγγείλουμε, αν τον πλακώσουμε στο ξύλο ή αν έτσι για το κέφι μας τον βασανίσουμε μέχρι θανάτου, δε θα το πω. Γιατί δε μπορώ να φανταστώ, ότι ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί να έχει κάποια σημασία στο θαυμαστό μηχανισμό του κόσμου… Αξίζει όσο κι ένα σκουλήκι στο δρόμο…»
Αυτά είναι τα λόγια του Μπάινενμπεργκ, ενός από τους τέσσερις χαρακτήρες της παράστασης «Οι Αναστατώσεις του Οικότροφου Τέρλες» του Ρόμπερτ Μούζιλ, τον οποίο υποδύεται για 3η χρονιά ο ηθοποιός Βασίλης Σαφός υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες της Γεωργίας Μαυραγάνη.
Βασίλης Σαφός: «Ο συγγραφέας του έργου είχε φοιτήσει σε στρατιωτικές σχολές και κάποιοι χαρακτήρες είναι συνδυασμοί αληθινών προσώπων. Ο Μπάινενμπεργκ, παραλλαγμένο όνομα, βασίζεται σε πραγματικό πρόσωπο. Είναι γιος βαρόνου. Ο πατέρας του ως στρατηγός υπηρέτησε στην Ινδία και επηρέασε τον γιο όσον αφορά κάποια μυστικιστικά στοιχεία. Ο Μπάινενμπεργκ, από τους αρχαιότερους στο στρατιωτικό οικοτροφείο της Αυστροουγγαρίας και λίγο μεγαλύτερος ηλικιακά από τον Τέρλες, φτιάχνει στο μυαλό του μια δική του θεωρία και προχωρά σε μια “ψυχική” κατηγοριοποίηση των ανθρώπων, ότι δηλαδή κάποιες ψυχές είναι ανώτερες – προπομπός της ναζιστικής ιδεολογίας – και άλλες κατώτερες. Χρησιμοποιεί αυτή την θεωρία, γιατί τον βοηθάει να νομιμοποιήσει τις άσχημες πράξεις του. Οι νεαροί οικότροφοι του αυστηρού Ιδρύματος ξεκινούν σαν παιχνίδι την επιβολή της δύναμης, ένα παιχνίδι που τους ελκύει τόσο πολύ, ώστε να οδηγηθούν σε βία και βασανισμό, προβάλλοντας πάνω στο θύμα (Τέρλες) δικά τους άλυτα θέματα: το πρόβλημα της εφηβείας, τις σχέσεις με τους γονείς τους, την σεξουαλικότητά τους, την γενικότερη καταπίεση.
Δεν τους δικαιολογώ για τις πράξεις τους. Είναι όμως άνθρωποι που έχουν στερηθεί την επαφή και την τρυφερότητα με τους άλλους ανθρώπους. Ζουν μέσα σε ένα σύστημα αποστειρωμένο, οι σχέσεις με τους γονείς τους είναι προβληματικές. Κατά συνέπεια, οι νεαροί οικότροφοι της σχολής δεν μπορούν να διαχειριστούν, χωρίς καθοδήγηση, το ξύπνημα της σεξουαλικότητας και το ξύπνημα της βίας. Το ειδικό, περιορισμένο περιβάλλον τους, όπου κυριαρχεί η μοναξιά, είναι κατεξοχήν σύμμαχος για την ανάπτυξη τέτοιων περιστατικών. Σύμφωνα με τα κοινωνικά πρότυπα η τρυφερότητα και η ευαισθησία δεν είναι αντρικά χαρακτηριστικά. Όταν το κοινωνικό φύλο (άγραφοι κανόνες συμπεριφοράς βάσει φύλου) καταπιέζει πολλές φορές το βιολογικό φύλο, δημιουργούνται συμπλέγματα. Και το στενό πλαίσιο δράσης είναι εκείνο που τα οξύνει.
Πιστεύω ότι ο τρόπος που χειρίζονται τη σεξουαλικότητά τους είναι μεγάλο κλειδί για την ερμηνεία των πράξεων τους. Ο Ράιτινγκ το κάνει από περιέργεια, είναι επίδειξη δύναμης, είναι το λεγόμενο bullying σε κάποιον αδύναμο. Πρέπει να φανούν άντρες! Ο Μπάινενμπεργκ, που δεν είναι τόσο δυνατός σωματικά, προσπαθεί να ξεχωρίσει με άλλο τρόπο. Το πηγαίνει ένα βήμα παρακάτω, το κάνει ως ιδεολογία. Και οι δύο αισθάνονται έλξη για τον Μπαζίνι και στη νουβέλα υπονοείται ότι κάτι έχει συμβεί μεταξύ τους. Και ο Μπαζίνι, που “αντικαθιστά” την πόρνη Μπόζενα, κακοποιείται, επειδή είναι αδύναμος και “όμορφος σαν κορίτσι”. Η γυναίκα αντιμετωπίζεται σαν κάτι το αδύναμο. Του προσάπτουν γυναικεία χαρακτηριστικά και αυτομάτως θεωρούν ότι αποκτούν το δικαίωμα να τον βασανίσουν.»
«Στην παράσταση έχουμε χωριστεί σε ρόλους, αλλά υπάρχει η ειδική γραμμή της ενιαίας αφήγησης, μιας συλλογικής αφήγησης από τους τέσσερίς μας για όλα όσα συνέβησαν. Όλα όμως εστιάζουν στο θέμα του οικότροφου Τέρλες. Ο Τέρλες, στο έργο, είναι ο πιο αμέτοχος στους βασανισμούς. Περισσότερο τον βλέπουμε να προσλαμβάνει ό,τι συμβαίνει, ακριβώς όπως κάνει ο χορός στην τραγωδία. Θα λέγαμε ότι είναι πιο κοντά στο μέσο άνθρωπο. Ο τρόπος που αντιδρά ο Τέρλες είναι το πιο βαθύ πολιτικά σχόλιο που κάνει ο Μούζιλ στο έργο του. Αν κοιτάξουμε πίσω στην ιστορία, 1ο και 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, θα διαπιστώσουμε ότι η άνοδος του φασισμού συνδέεται πολύ στενά με την αδράνεια των ανθρώπων, που δεν παίρνουν θέση και αμήχανοι ακολουθούν ανθρώπους επικίνδυνους να ανέρχονται στην εξουσία. Αποποιούμαστε της πολιτικής μας ταυτότητας, θέλοντας να μείνουμε “ήρεμοι” και βολεμένοι στο μικρόκοσμό μας.
Το πιο αποκαλυπτικό κομμάτι της παράστασης, είναι αυτό που ρωτάει ο συγγραφέας Μούζιλ μετά το τέλος της ιστορίας: “Τι σκεφτόταν αργότερα ο Τέρλες;” Υπήρξε μάρτυρας βασανισμών, συνδέθηκε ερωτικά και συναισθηματικά με τον Μπαζίνι. Μεγαλώνοντας, όλα αυτά γίνονται μια ξεθωριασμένη ανάμνηση, κάτι που απλώς έγινε στο παρελθόν, αλλά τώρα έχει κλείσει σαν υπόθεση. Τα τακτοποιεί σε ένα κουτάκι του μυαλού του και δεν το ανοίγει ξανά. Γιατί μόνο έτσι θα μπορέσει να συνεχίσει τη ζωή του. Δυστυχώς έτσι λειτουργούμε όλοι. Τακτοποιούμε τα θέματα. Δεν τα ξεπερνάμε, δεν τα λύνουμε, μόνο κατ’ επιλογήν τα ξεχνάμε και ας συνεχίζουν να μας επηρεάζουν μέχρι το τέλος της ζωής μας.»
Φωτογραφίες: Ντίμη Θεοδωράκη
Συμφωνείς με το νόμο για την αλλαγή ταυτότητας φύλου από 15 ετών;
Βασίλης Σαφός: «Πιστεύω ότι ένας έφηβος, 15 ετών, είναι απόλυτα ικανός να καταλάβει και να αποφασίζει για το φύλο του, καθώς και για τον τρόπο που θέλει να τον αντιμετωπίζουν. Η διόρθωση φύλου σε αυτή την ηλικία με βρίσκει σύμφωνο. Είναι μεγάλο το δράμα ενός ανθρώπου να έχει γεννηθεί αγόρι, ενώ ξέρει ότι είναι κορίτσι. Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν δίνουμε πολλή σημασία στη γνώμη των εφήβων, συνεχίζουμε να τους αντιμετωπίζουμε ως μικρούς. “Όταν μεγαλώσεις, θα καταλάβεις” είναι μια φράση που ακούμε μέχρι μεγάλη ηλικία. Οφείλει η κοινωνία να ακούει τους νέους και να τους λαμβάνει σοβαρά υπόψη. Σε αυτή τη χώρα αργούμε πολύ να ενηλικιωθούμε. Η οικονομία μας πατάει πάνω σε αυτό. Υπήρχε ανέκαθεν και υπάρχει ακόμα, ιδιαίτερα με την αύξηση της ανεργίας, ότι κάποιος θα αργήσει να φύγει από το σπίτι του. Όταν όμως σε στηρίζει οικονομικά η οικογένειά σου, εξαρτάσαι από εκείνη για τα πάντα και δεν παίρνεις τη ζωή στα χέρια σου.»
Πώς ήταν η συνεργασία σου με την σκηνοθέτιδα Γεωργία Μαυραγάνη;
Β.Σ.: «Η ακρόαση για αυτή την παράσταση είναι η πιο ωραία που έχω περάσει, γιατί η Γεωργία μου δημιούργησε από την πρώτη στιγμή μια αίσθηση ασφάλειας. Αυτό το αίσθημα υπήρχε και στις πρόβες. Μας καθοδηγούσε μέσα από ένα ασφαλές πλαίσιο και μας άφηνε να αυτοσχεδιάσουμε. Οι φόβοι μας μήπως εκτεθούμε, καθώς δεν παρουσιάζουμε εύκολα πράγματα επί σκηνής, εξαλείφονταν, γιατί βλέπαμε ότι μας προστατεύει. Πιανόταν από μια συζήτηση που κάναμε κι επιτόπου δημιουργούσαμε μια σκηνή. Έδινε, εντός πλαισίου πάντα, μεγάλη ελευθερία. Για παράδειγμα, επιστολές που γράφαμε κατά τη διάρκεια των προβών, έχουν χρησιμοποιηθεί στην παράσταση, η οποία εστιάζει στην εκφορά του λόγου. Η Γεωργία Μαυραγάνη έχει πολύ καλό ένστικτο. Δημιουργεί ωραία σύνολα από ανθρώπους που ανεξαρτήτως ανομοιογένειας λόγω ηλικιών ή σχολών καταλήγουν να γίνονται ομοιογενείς ομάδες και να παρουσιάζουν ένα αρμονικό αποτέλεσμα δουλειάς.»
«Οι Αναστατώσεις του Οικότροφου Τέρλες» είναι η μόνη συνεργασία σου με το θέατρο ΠΟΡΤΑ;
Β.Σ. :«Όχι, έπαιξα στο παρελθόν μαζί με τον Ηλία Μουλά στην παράσταση που είχε σκηνοθετήσει ο Θωμάς Μοσχόπουλος με τίτλο “Μικρό μικρό, μεγάλο μεγάλο”, η οποία ήταν για βρέφη από 0-4 ετών και αφορούσε την έννοια των μεγεθών. Ωραία συνεργασία, διαφορετική εμπειρία να έχεις ως κοινό σου μωρά. Το Πόρτα είναι ένα θέατρο με μεγάλη ιστορία και ο Θωμάς Μοσχόπουλος κάνει κάτι πολύ γενναίο. Δουλεύει σε όλες τις παραστάσεις με νέα παιδιά και τους δίνει βήμα να δείξουν την τέχνη τους.»
Φωτογραφία: © Ελεάννα Κοκκίνη
Ο Βασίλης Σαφός έχει συμμετάσχει σε πολλές παραστάσεις μετά την αποφοίτησή του από τη δραματική σχολή του «Ωδείου Αθηνών». Είναι μέλος της ομάδας «Τρις» μαζί με τη Χριστίνα Γαρμπή και τον Κώστα Κουνέλα.
Παραστάσεις:
«Η ιστορία του Στρατιώτη» (μετάφραση της Χριστίνας Γαρμπή και του ιδίου) – συν-σκηνοθεσία του Κώστα Αρβανιτάκη και του Κώστα Κουνέλα σε συνεργασία με το Κύκλος Ensemble
«Αδελφοί Καραμάζοφ, η εμπειρία μιας ανάγνωσης» – σκηνοθεσία Ηλίας Κουνέλας, μια αυτοσχεδιαστική παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών
«Οι Ληστές» – σκηνοθεσία Ιώ Βουλγαράκη στο Φεστιβάλ Αθηνών
«Μίχαελ Κόλχαας», παράσταση της ομάδας «Τρις»
«Holy Beat» – σκηνοθεσία Κατερίνα Γιαννοπούλου
«Μοναξιά – A Lonely Planet» – σκηνοθεσία Ειρήνη Φαναριώτη
«Το γελοίο σκότος» – σκηνοθεσία Κατερίνα Γιαννοπούλου
«Τυραννόσαυροι Rex» – σκηνοθεσία Λένα Κιτσοπούλου
Η παράσταση «Οι Αναστατώσεις του Οικότροφου Τέρλες» κάνει πρεμιέρα στο Θέατρο Πόρτα, το Σάββατο 28 Οκτωβρίου. Εμείς θα είμαστε πάλι εκεί.
INFO :
Οι Αναστατώσεις του οικότροφου Τέρλες είναι ένα βιβλίο προφητικό, γιατί περιγράφει με ακρίβεια τις δικτατορίες του εικοστού αιώνα. Παράλληλα αποτελεί μια θαυμάσια ανάλυση της εφηβείας, καθώς βασίζεται σε αληθινά γεγονότα. Tέσσερις νέοι ηθοποιοί θα αφηγηθούν και θα αναπαραστήσουν την προφητική και σκοτεινή αυτή νουβέλα που παραμένει ακόμη και σήμερα επικίνδυνα επίκαιρη.
Λίγα λόγια για τον Ρόμπερτ Μούζιλ
Ο Ρόμπερτ Μούζιλ γεννήθηκε το 1880 στο Κλάγκενφουρτ της Αυστρίας. Σπούδασε αρχικά σε στρατιωτική σχολή, αλλά αργότερα ενδιαφέρθηκε για τη μηχανολογία. Το 1901 πήρε το πτυχίο του μηχανολόγου. Σύντομα στράφηκε προς τη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και την πειραματική ψυχολογία. Το 1908 αναγορεύτηκε Διδάκτωρ της φιλοσοφίας, της φυσικής και των μαθηματικών.
Οι Αναστατώσεις του οικότροφου Τέρλες είναι μία εξαίσια ανάλυση της εφηβείας και ένα από τα πιο διορατικά βιβλία που γράφτηκαν, πριν ξεσπάσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Όταν δημοσιεύτηκε το 1906, χάρισε στον Μούζιλ μία εγκωμιαστική κριτική από τον Κερ, που προφήτευε την εξέλιξή του και τον καθιέρωνε στα γερμανικά γράμματα, εκθειάζοντας το ύφος και τη γλώσσα του συγγραφέα. Τη μέρα που δημοσιεύτηκε η κριτική, ο Μούζιλ έγραψε ένα γράμμα σε έναν φίλο του, λέγοντας: «ο κριτικός είναι σε ορισμένα σημεία υπερβολικά εγκωμιαστικός […] Δυστυχώς, δεν είμαι 25, αλλά 26 ετών. Αυτή είναι και η μοναδική διόρθωση που μπορώ να κάνω στην κριτική του Κερ».
Το μεγαλύτερο, ωστόσο, έργο της ζωής του Μούζιλ και ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του 20ου αιώνα, υπήρξε το μυθιστόρημά του «Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες», το οποίο παρέμεινε ημιτελές, παρά το γεγονός ότι ο Μούζιλ του αφιέρωσε 17 χρόνια από τη ζωή του. Αποτελείται από τρία βιβλία, που με όχημα την ιστορία ενός μαθηματικού, απεικονίζουν τη δύση της Αυστροουγγρικής μοναρχίας και προοιωνίζονται την άνοδο του φασισμού και τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ιστορίας του 20ου αιώνα.
Το παράδοξο με τον Μούζιλ είναι ότι το πρώτο και το τελευταίο μυθιστόρημά του («Ο Τέρλες» και «ο Άνθρωπος χωρίς ιδιότητες») θεωρούνται τα δύο καλύτερά του έργα. Ο ίδιος ο συγγραφέας σημειώνει στο ημερολόγιό του ότι ξεκίνησε να γράφει τον Τέρλες στα 22 του χρόνια καθαρά από πλήξη, καθώς εργαζόταν ως μηχανικός, το επάγγελμά του όμως δεν τον ικανοποιούσε. Μάλιστα, είχε «χαρίσει» το υλικό του (από τις προσωπικές του εμπειρίες) σε δύο ταλαντούχους, νατουραλιστές συγγραφείς, αφού όμως κανείς τους δεν ενδιαφέρθηκε να τις κάνει βιβλίο, το έπραξε ο ίδιος.
Παρά το γεγονός ότι προτάθηκε για Νόμπελ λογοτεχνίας, ο Μούζιλ θεωρούσε ότι το έργο του δεν είχε την αναγνώριση που του άξιζε, ιδίως λόγω της χαμηλής «εμπορικής» επιτυχίας του «Ανθρώπου χωρίς ιδιότητες». Συχνά, εξέφραζε την ενόχλησή του για την επιτυχία και τη φήμη άλλων συγγραφέων, όπως ο Τόμας Μαν και ο Χέρμαν Μπροχ, οι οποίοι, μάλιστα, υπήρξαν ένθερμοι θαυμαστές του και προσπάθησαν να τον ενισχύσουν οικονομικά και να ενθαρρύνουν το γράψιμό του.
Μετάφραση: Αλέξανδρος Ίσαρης
Σκηνοθεσία -Διασκευή: Γεωργία Μαυραγάνη
Βοηθός σκηνοθέτη: Ελίνα Ρίζου, Ναζίκ Αϊδινιάν
Σκηνικά-κοστούμια: Άρτεμις Φλέσσα
Επιμέλεια κίνησης: Ρομάννα Λόμπατς
Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας
Με τους: Διαμαντή Αδαμαντίδη, Βασίλη Σαφό, Γρηγόρη Μπαλλά, Μπλερίμ Δαμπιράι
Μέρες και ώρα παραστάσεων: Παρασκευή, Σάββατο στις 21:15
Έως τις 2 Δεκεμβρίου 2017
Τιμές εισιτηρίων: Κανονικό 15€, Φοιτητικό, ΑΜΕΑ, άνω των 65, ομαδικό (άνω των 10 ατόμων) 10€, Ανέργων 8€
Διάρκεια: 80 λεπτά
Φωτογραφίες: © Ελεάννα Κοκκίνη
| * Το βιβλίο “Οι αναστατώσεις του Οικότροφου Τέρλες” κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη |
Προπώληση: viva.gr, 11876, SevenSpots, Reload Stores, Media Markt, Βιβλιοπωλεία Ευριπίδης, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, Αθηνόραμα, Viva Kiosk
“Μια ΠΟΡΤΑ ορθάνοιχτη”!
Για να την κρατήσεις ανοιχτή:
www.porta-theatre.gr/index.php/el/stirikse-mas
Μεσογείων 59
115 26, Αθήνα
τηλ.: 210 77 11 333
www.porta-theatre.gr
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.