Κάθε 28η Οκτώβρη οι μαθητές και οι μαθήτριες αναγκάζονται να παρελαύνουν στους δρόμους των ελληνικών πόλεων και η διδασκαλία της ιστορίας στα σχολεία περιορίζεται συνήθως στο «ΟΧΙ» του Μεταξά στους Ιταλούς.
Η 28η Οκτωβρίου όμως σηματοδοτεί μια εποχή πολιτικών και κοινωνικών διεργασιών στην ελληνική κοινωνία. Μια κοινωνία που διχάζεται, αλλά και οργανώνεται στα χρόνια της γερμανικής Κατοχής. Με τη βοήθεια του συνεργατικού βιβλιοπωλείου Ακυβέρνητες Πολιτείες ανασύρουμε μνήμες από τα χρόνια της Κατοχής και ακολουθούμε τα βήματα αντίστασης του ΕΑΜ.
Προαγγελία θυελλωδών ανέμων – Ο πόλεμος στην Αλβανία και η πρώτη περίοδος της Κατοχής
Μαργαρίτης Γιώργος, εκδ. Βιβλιόραμα
Μνήμες Κατοχής Ι – Τα παιδιά του δάσους των Ασπραγγέλων και ένας Ιταλός χαμένος στα Τζουμέρκα
Christoph U. Schminck – Gustavus, Εκδ. Ισνάφι
Τι άνθρωποι να ήτανε αυτοί οι αλπινιστές; Τι να τους περνούσε από το μυαλό, όταν βάζανε φωτιά στα αρχοντόσπιτα των Ασπραγγέλων; Δεν είχαν δικά τους σπίτια, οικογένειες και παιδιά στη Γερμανία; Τι νιώθανε τη στιγμή που εκτελούσαν έναν Ιταλό λιποτάκτη, τον οποίο προσπάθησε να κρύψει κάποια φτωχή ελληνική οικογένεια στα Τζουμέρκα; Ερωτήσεις χωρίς απάντηση. Ψηφίδες από μνήμες σε έναν πέτρινο τόπο και μία έρευνα στα ψυχρά και τακτοποιημένα αρχεία της Γερμανίας. Η Ήπειρος που συγχώρεσε αλλά δεν ξέχασε.
Μνήμες Κατοχής ΙΙ – Ιταλοί και Γερμανοί στα Γιάννενα και η καταστροφή της εβραϊκής κοινότητας
Christoph U. Schminck – Gustavus, Εκδ. Ισνάφι
Ξημερώματα 25ης Μαρτίου του 1944 – μια παγωμένη χειμωνιάτικη μέρα – κραυγές, ουρλιαχτά και πυροβολισμοί ξυπνάνε τα Γιάννενα. Μια λεπτομερώς σχεδιασμένη επιχείρηση ξεκινάει στα στενά σοκάκια της “μικρής μας πόλης”. Με τη βοήθεια της ελληνικής χωροφυλακής που εκτελεί τις διαταγές της Γκεστάπο όλοι οι Εβραίοι – 1725 άνδρες, γυναίκες και παιδιά – παίρνουν το δρόμο χωρίς επιστροφή. Τελικός προορισμός: Άουσβιτς. Και έπειτα σιωπή… που έγινε ψίθυρος και χάθηκε στην ομίχλη της λήθης, θάφτηκε στα χαλάσματα των νικητών και ηττημένων του Εμφυλίου που ακολούθησε, μεταμορφώθηκε σε χρυσές λίρες και οικόπεδα και κατέληξε στην ατιμωρησία των υπευθύνων. Στα δυο πρώτα κεφάλαια του βιβλίου ο συγγραφέας ακούει στα Γιάννενα τις μαρτυρίες των κατοίκων που έζησαν υπό ιταλική και γερμανική Κατοχή. Στη συνέχεια βλέπει πώς εξελίχτηκε το ολοκαύτωμα του γιαννιώτικου εβραϊσμού. Στο τέλος μιλάει – για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία – για τις μεταπολεμικές δίκες στη Γερμανία – μία χώρα που για το οικονομικό “θαύμα” χρειάζεται σιωπή και γαλήνη για τους πρώην θύτες και σε μία Ελλάδα που επίσης πρέπει να λησμονήσει.
Μνήμες Κατοχής ΙΙΙ – Οι Λυγκιάδες στις φλόγες
Christoph U. Schminck – Gustavus, Εκδ. Ισνάφι
Απέναντι από την πόλη των Ιωαννίνων, ριζωμένο στη κορυφή του Μιτσικελιού βρίσκεται το χωριό Λυγκιάδες. Έχει την τύχη να έχει θέα όλο το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και την “ατυχία” να φαίνεται από την πόλη και όλη τη γύρω περιοχή. Στις 3 Οκτωβρίου του 1943, ημέρα Κυριακή, και ενώ ακόμα δεν έχει χαράξει οι προβολείς και το πυροβολικό του γερμανικού στρατού κατοχής είναι στραμμένα στο χωριό. Έξι καμιόνια με Γερμανούς καταδρομείς ανηφορίζουν προς τα εκεί. Μετά από λίγες ώρες το χωριό θα έχει σβηστεί από το χάρτη. Και 82 κάτοικοι – κυρίως γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι – δε θα προλάβουν ούτε καν να ρωτήσουν σε τι έφταιξαν. Οι καπνοί θα σκεπάσον τα Γιάννενα και η λήθη τη μνήμη. Ο Christoph Schminck – Gustavus θα μιλήσει με τους επιζώντες της σφαγής. Θα δώσει το λόγο στα θύματα. Αλλά και θα ψάξει στη Γερμανία τους θύτες. Θα προσπαθήσει να καταλάβει γιατί ποτέ δε λογοδότησαν για τα εγκλήματά τους. Το “Μνήμες Κατοχής ΙΙΙ: Οι Λυγκιάδες στις φλόγες” είναι το τρίτο και τελευταίο βιβλίο της τριλογίας του για την Ήπειρο.
Η ελεύθερη Ελλάδα- Η εξουσία του ΕΑΜ στα χρόνια της Κατοχής
Γιάννης Σκαλιδάκης, εκδ. Ασίνη
Το βιβλίο αυτό εξιστορεί τη διαδικασία συγκρότησης της Ελεύθερης Ελλάδας και των διαφόρων μορφών εξουσίας του ΕΑΜ την περίοδο της Κατοχής, με αποκορύφωμα τη δημιουργία της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) την άνοιξη του 1944, που θα αποτελούσε την πραγματική κυβέρνηση ενός μεγάλου μέρους της Ελλάδας μέχρι την αυτοδιάλυσή της, ένα μήνα πριν τα Δεκεμβριανά. Δεν πρόκειται όμως απλώς για μια πολιτική ιστορία. Λαμβάνει υπόψη τους οικονομικούς όρους και τις προϋποθέσεις του εγχειρήματος, καθώς και την κοινωνική του απήχηση. Η ανάγκη υπεράσπισης της αγροτικής παραγωγής από τη λεηλασία των κατακτητών και των συνεργατών τους, η διαίρεση της χώρας με τον αποκλεισμό των εξεγερμένων περιοχών από τη διανομή της διεθνούς βοήθειας, η οικονομική λειτουργία της απελευθερωμένης επικράτειας με την κυριαρχία του αντιπραγματισμού και τη δράση των συνεταιρισμών, η δράση της λαϊκής αυτοδιοίκησης, όλα αυτά οδήγησαν στη συγκρότηση ενός ιδιόμορφου οικονομικού και κοινωνικού πλέγματος στις ελεύθερες περιοχές. Το ΕΑΜ, από εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα μετεξελίχτηκε σε μια ιδιότυπη μορφή κοινωνικής συγκρότησης με κρατικά χαρακτηριστικά. 70 χρόνια μετά την ίδρυση της ΠΕΕΑ, στο βιβλίο αυτό παρουσιάζεται η συναρπαστική, πλην ατελέσφορη, πορεία του ΕΑΜ προς την εξουσία, μέσα από πληθώρα αδημοσίευτων ντοκουμέντων και συγκεντρωμένων μαρτυριών, πινάκων και εικονογραφικού υλικού. Στο παράρτημα παρατίθενται, για πρώτη φορά συγκεντρωμένα, βιογραφικά των μελών του Εθνικού Συμβουλίου, που συνήλθε στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας τον Μάιο του 1944.
Η λαϊκή εξουσία στην ελεύθερη Ελλάδα (2 τόμοι)
Μπέικος Γεωργούλας, Εκδ. Θεμέλιο
Η επανέκδοση ενός “κλασικού” βιβλίου για την αυτοδιοίκηση και τη λαϊκή δικαιοσύνη που εγκαθίδρυσε το ΕΑΜ στα χρόνια της Κατοχής, είναι παραπάνω από ευπρόσδεκτη. Μισό περίπου αιώνα μετά τη συγγραφή του και 25 χρόνια από την πρώτη έκδοσή του, το δίτομο έργο του Γεωργούλα Μπέικου επανεκδίδεται, φέρνοντας στο προσκήνιο μια ολόκληρη κοινωνία σε εποχές τεράστιων αλλαγών. Πρωτεργάτης των αυτοδιοικητικών θεσμών στην Ελεύθερη Ελλάδα, ο Μπέικος προσφέρει, εξ ιδίας πείρας, ένα πλήθος πληροφοριών στον αναγνώστη για ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα της ΕΑΜικής αντίστασης. Επισημαίνει την προϊστορία του θεσμού, τη σύλληψή του, τα προβλήματα που αντιμετώπισε στην αποδοχή του και τις δυσκολίες που συνάντησε στην εφαρμογή του. Γραμμένο με γλαφυρότητα και αμεσότητα από τον μετέπειτα δημοσιογράφο- ανταποκριτή στη Σοβιετική Ένωση, αντανακλά στις σελίδες του τις συνθήκες μέσα στις οποίες γράφτηκε -φυλακές, εξορίες, πολιτική προσφυγιά- και μεταφέρει το ήθος και την ανιδιοτέλεια μιας άλλης εποχής. Το προλογικό σημείωμα της ιστορικού Τασούλας Βερβενιώτη εισάγει τον αναγνώστη στα βιογραφικά του συγγραφέα και στα της συγγραφής του βιβλίου.
Η ελληνική αντίσταση 1940 – 44 (2 τόμοι)
Αντρέας Κέδρος, Εκδ. Θεμέλιο
Μόνο ένας λαός πληροφορημένος για το δοξασμένο του παρελθόν, αλλά και για τα λάθη που γίνανε, που στοχάζεται τα μαθήματα της Ιστορίας, που μαθαίνει να ξεχωρίζει πιο καλά τους φίλους από τους εχθρούς, την πολιτική της προόδου από την απλή δημαγωγία, μπορεί να ασκήσει την κυριαρχία του και να βαρύνει πάνω στα γεγονότα. Τριάντα χρόνια ιστορικού σκοταδισμού τον έχουν στερήσει κι απ’ αυτή την απαραίτητη γνώση του παρελθόντος, που χωρίς αυτήν το παρόν και το μέλλον γίνονται θαμπά και λίγο μπορούν να κυριαρχηθούν. Τo έργο αυτό δεν αποτελεί παρά ένα μικρό βήμα σ’ αυτό το δρόμο ανάκτησης του παρελθόντος.
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.