Το 1940 οι ναζί είχαν καταλάβει τη Γαλλία. Σε συνεργασία με το καθεστώς του Βισύ, τη φιλογερμανική κυβέρνηση που σχηματίστηκε στο ελεύθερο τμήμα της Γαλλίας και χαρακτηριζόταν για την εξαιρετικά συντηρητική ηθική της, είχαν αρχίσει να επιβάλλουν από νωρίς σειρά από νόμους ενάντια σε μια ανήσυχη και απογοητευμένη νεολαία.
Επικεφαλής του καθεστώτος του Βισύ, το οποίο βρισκόταν νοτίως του Λίγηρα, ήταν ο Γάλλος στρατάρχης Φιλίπ Πετέν, άνθρωπος με μεγάλο κύρος στη Γαλλία λόγω των επιτυχιών στις οποίες είχε οδηγήσει τον γαλλικό στρατό κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Εργασία, Οικογένεια, Πατρίδα»
Την ίδια περίοδο στο Παρίσι, που βρισκόταν στη ζώνη κατοχής των Γερμανών, βορειότερα του καθεστώτος Βισύ, οι νέοι είχαν αρχίσει να συναντιούνται στις καφετέριες και να κοροϊδεύουν στις συζητήσεις τις πολιτικές της εποχής. Αυτή η αυθόρμητη εξέλιξη ήρθε ως αντίδραση στο καταπιεστικό καθεστώς των ναζί και του Πετέν, ο οποίος είχε εξαγγείλει μια «εθνική επανάσταση», την οποία συνόψιζε στο σύνθημα «Εργασία, Οικογένεια, Πατρίδα». Οι νέοι συναντιούνταν ακόμη σε σινεμά, υπόγεια κλαμπ και πάρτι που διοργανώνονταν σχεδόν απροειδοποίητα.
Αυτοί οι νέοι, που αποκαλούσαν τους εαυτούς τους Zazous, βρίσκονταν σε όλη τη Γαλλία, αλλά οι περισσότεροι βρίσκονταν κυρίως στο Παρίσι. Οι δύο πιο σημαντικοί χώροι συνάντησης των Zazous ήταν η βεράντα του καφέ «Pam Pam» στη λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων και το Μπουλμίχ (η λεωφόρος Σεν Μισέλ κοντά στη Σορβόννη).
Οι Zazous των Ηλυσίων Πεδίων προέρχονταν κυρίως από τη μεσαία τάξη και είχαν ξεκινήσει νωρίτερα τη δράση τους από τους Zazous του Λατινικού Τομέα. Οι Zazous των Ηλυσίων Πεδίων ήταν εύκολα αναγνωρίσιμοι στην ταράτσα του «Pam Pam» κι έκαναν απογευματινές βόλτες με ποδήλατο στο Δάσος της Βουλώνης. Στη Λατινική Συνοικία οι Zazous συναντιόνταν στα υπόγεια κλαμπ «Dupont-Latin» ή στο «Capoulade».
Η ενδυμασία ως τρόπος διαμαρτυρίας
Οι άνδρες Zazous φορούσαν πολύ μακριά σακάκια, τα οποία έφταναν ώς τα γόνατά τους, είχαν επάνω πολλές τσέπες και συχνά πολλούς ιμάντες. Ο τρόπος ενδυμασίας τους ήταν η αντίδρασή τους στα κυβερνητικά διατάγματα που προέβλεπαν έναν συγκεκριμένο κι αποστειρωμένο τρόπο ένδυσης. Το παντελόνι τους ήταν στενό, δεμένο ψηλά και το ίδιο ίσχυε για τις γραβάτες τους, που ήταν από λευκό βαμβάκι ή χοντρό μαλλί. Οι γιακάδες του πουκαμίσου διατηρούνταν στη θέση τους με μια οριζόντια παραμάνα. Τους άρεσαν τα παπούτσια με παχιά σόλα και τα συνδύαζαν με λευκές ή με ζωηρά χρωματισμένες κάλτσες. Τα χτενίσματά τους ήταν λαδωμένα και μακριά.
Στην πραγματικότητα, μετά το κυβερνητικό διάταγμα του 1942, το οποίο επέτρεπε τη συλλογική μαλλιών από τα κουρεία για να κατασκευαστούν παντόφλες, άφηναν τα μαλλιά τους να μεγαλώνουν ακόμη περισσότερο. Σε μια παρωδία αγγλικής προέλευσης, κρατούσαν ομπρέλες Τσάμπερλεϊν, πάντα τέλεια τυλιγμένες και ποτέ ανοιχτές, παρά τις βροχερές συνθήκες.
Η περιγραφή των φασιστών για τους Zazous
Σχολιάζοντας τους άνδρες Zazous, ένας φασιστικό περιοδικό σημείωνε: «Εδώ είναι ένα τυπικό δείγμα του Ultra Swing το 1941: Μαλλιά που κρέμονται μέχρι τον σβέρκο, ατημέλητα τσουλούφια, μικρό μουστάκι α λα Κλαρκ Γκέιμπλ (Αμερικανός ηθοποιός του κινηματογράφου που γνώρισε μεγάλη επιτυχία τη δεκαετία του 1930), παπούτσια με πολύ πυκνές σόλες, συγκοπτόμενο περπάτημα (μουσική ορολογία που αφορά τον τονισμό στα ασθενή μέρη του μουσικού μέτρου)».
Οι γυναίκες Zazous είχαν τα μαλλιά τους σε μπούκλες που έφταναν έως τους ώμους ή σε πλεξούδες. Το ξανθό ήταν το αγαπημένο τους χρώμα και φορούσαν έντονο κόκκινο κραγιόν, όπως και γυαλιά ηλίου, τα οποία φορούσαν επίσης και ορισμένοι άνδρες Zazous. Φορούσαν σακάκια τα οποία ήταν φαρδιά στους ώμους και κοντές φούστες με πιέτες, ψηλές ριγέ κάλτσες, μερικές φορές διχτυωτές, και παπούτσια με χοντρές ξύλινες σόλες.
Οι Zazous ήταν ένθερμοι οπαδοί των καρό μοτίβων, όπως φαινόταν από τις επιλογές τους στα σακάκια, τις φούστες και τις ομπρέλες. Εμφανίζονταν συχνά σε χορτοφαγικά εστιατόρια και ανέπτυξαν μια ιδιαίτερη αδυναμία για την τριμμένη σαλάτα καρότου. Έπιναν συνήθως χυμούς φρούτων ή μπίρα με σιρόπι γρεναδίνης, κοκτέιλ το οποίο φαίνεται πως είχαν εφεύρει.
Η ιστορία του ονόματος και το δέσιμο με την τζαζ
Ήταν άμεσα εμπνευσμένοι από τη τζαζ και τη σουίνγκ μουσική. Μια ζωντανή, μαύρη τζαζ σκηνή είχε ανοίξει στη Μονμάρτρη κατά τον Μεσοπόλεμο. Οι μαύροι Αμερικανοί ένιωθαν πιο ελεύθεροι στο Παρίσι απ’ ό,τι στη χώρα τους και η τοπική τζαζ σκηνή ενισχύθηκε ιδιαίτερα από την ιδιότυπη αυτή μετανάστευση.
Ρομά άνθρωποι από τη φυλή Μανούς, όπως ο Django Reinhardt, άρχισαν να παίζουν σουίνγκ τζαζ στα κλαμπ του Παρισιού. (Για την αντιμετώπιση των μαύρων στη Γαλλία διαβάστε επίσης το αφιέρωμα της «Α» το Σάββατο 19.06.2020 για τον δολοφονημένο ακτιβιστή Μέντγκαρ Γουίλι Έβερς, ο οποίος είχε μεταφέρει την εμπειρία ότι οι μαύροι Αμερικανοί στρατιώτες δεν ήθελαν να επιστρέψουν στις ΗΠΑ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, επειδή στη Γαλλία αντιμετωπίζονταν ισότιμα).
Οι Zazous πήραν πιθανότατα το όνομά τους από τον στίχο «Zah Zuh Zahby» ενός τραγουδιού του μαύρου τζαζίστα Καμπ Κάλογουεϊ, γνωστού ακόμη και σήμερα για το τραγούδι «Minnie the Moocher». Ένας Γάλλος τραγουδιστής που ήταν δημοφιλής στους Zazous, ο Τζόνι Χες, είχε επίσης ένα τραγούδι, το «Je suis swing» («Είμαι σουίνγκ»), το οποίο είχε κυκλοφορήσει στις αρχές του 1942 και στο οποίο τραγουδούσε κάποια στιγμή «Za zou, za zou, za zou, za zou ze».
Ένας συνεργάτης των Zazous, ο αναρχικός τραγουδιστής, συνθέτης, τζαζ τρομπετίστας, ποιητής και συγγραφέας Μπορίς Βιάν, ήταν επίσης γνωστός για την τάση του να χρησιμοποιεί πολύ λέξεις από «ζ» στα τραγούδια του. Οι Zazous αντέγραφαν ακόμη σε στιλ τον Κάλογουεϊ φορώντας μακριά σακάκια σαν τα φαρδιά κοστούμια που προτιμούσε εκείνος.
Η αντίδραση στο κίτρινο αστέρι των Εβραίων
“Ήταν πολύ προφανές ότι Zazous μισιόντουσαν από τους ναζί, οι οποίοι από την άλλη πλευρά του Ρήνου είχαν από καιρό αποδεκατίσει τη γερμανική πολιτιστική αβάν γκαρντ, είχαν απαγορεύσει την τζαζ και όλα τα εμφανή σημάδια… εκφυλισμών της γερμανικής κουλτούρας…» είχε δηλώσει ο Πιερ Σελ, που ως νεαρός Zazou είχε σταλεί σε γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης λόγω της σεξουαλικής του ταυτότητας (ήταν ομοφυλόφιλος).
Όταν επιβλήθηκε το κίτρινο αστέρι στους Εβραίους, οι άνθρωποι που δεν ήταν Εβραίοι αντιτάχθηκαν κι άρχισαν να φορούν επίσης κίτρινα αστέρια που έγραφαν επάνω «Βουδιστής», Γκόι (Εθνικός) ή «Νίκη». Το ίδιο έκαναν και μερικοί Zazous γράφοντας κάτω απ’ το αστέρι Zazou. Όταν οι Γάλλοι Εβραίοι βγήκαν από τη μέση, το καθεστώς του Βισύ και τα ναζί αφεντικά τους στράφηκαν στους Zazous.
Το καθεστώς είχε ξεκινήσει τον Ιούλιο του 1940 τα «Εργοτάξια Νέων», σε μια προσπάθεια να ενοποιήσει τη γαλλική νεολαία. Τον ίδιο χρόνο ίδρυσαν το υπουργείο Νεολαίας. Αντιμετώπισαν τους Zazous ως αντίπαλο και επικίνδυνη επιρροή για τους νέους. Μέχρι το 1942 το καθεστώς του Βισύ συνειδητοποίησε ότι η εθνική αναγέννηση, που ήλπιζε πως θα πετύχουν οι νέοι κάτω υπό την καθοδήγησή τους, κινδύνευε από τη διαδεδομένη απόρριψη του πατριωτισμού, της ηθικής εργασίας, της αυταπάρνησης, του ασκητισμού και της αρρενωπότητας που απαιτούνταν.
Κυνήγι μαγισσών και ύστερα φασιστών
Το 1940 δημοσιεύθηκαν 78 άρθρα ενάντια στους Zazous, εννέα το 1941 και 38 το 1943. Οι εφημερίδες του καθεστώτος εξέφραζαν τη λύπη τους για την ηθική κατάπτωση, που επηρέαζε τη γαλλική ηθική. Οι Zazous θεωρούνταν φυγόπονοι, εγωιστές και ιουδαιο-γκωλιστές τεμπέληδες.
Σύντομα άρχισαν έφοδοι στα μπαρ και ξυλοδαρμοί των Zazous στον δρόμο. Έγιναν ο νούμερο ένα εχθρός της φασιστικής οργάνωσης νεολαίας, που είχε όνομα «Λαϊκή Γαλλική Νεολαία» (ΛΓΝ) και χρησιμοποιούσε ως κεντρικό της σλόγκαν για τις επιθέσεις της το «Γδάρτε τους Zazous». Ομάδες νεαρών φασιστών της ΛΓΝ, εξοπλισμένοι με κουρευτικές μηχανές, επετίθεντο στους Zazous. Πολλοί συλλαμβάνονταν και εξορίζονταν στην ύπαιθρο για να εργαστούν στα χωράφια.
Σε αυτό το σημείο οι Zazous άρχισαν να κρύβονται, συνήθως στα κέντρα και στα υπόγεια κλαμπ τους. Με την απελευθέρωση του Παρισιού κάποιοι από τους Zazous φαίνεται ότι συμμετείχαν στην ένοπλη αντίσταση για να εκδιώξουν τους ναζί -σίγουρα είχαν να ξεκαθαρίσουν μερικούς λογαριασμούς. Ωστόσο οι Zazous αντιμετωπίζονταν με καχυποψία από την κομμουνιστική αντίσταση λόγω της αδιάφορης στάσης που κράτησαν, σύμφωνα με τους κομμουνιστές, κατά την προηγούμενη διάρκεια του πολέμου.
Οι Zazous αριθμούσαν εκατοντάδες μέλη, τα οποία ήταν κυρίως από 17 έως 20 ετών. Προέρχονταν από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, είχαν όμως την ίδια νοοτροπία. Οι Zazous που προέρχονταν από την εργατική τάξη κατέφευγαν στην κλοπή υφάσματος και στη μαύρη αγορά για να εξασφαλίσουν την ενδυμασία τους, ενώ αρκετές φορές έραβαν οι ίδιοι τα ρούχα τους. Κάποιοι από τους πιο μποέμ Zazou στον Λατινικό Τομέα διέφεραν με την εμφάνισή τους χρησιμοποιώντας σακάκια από δέρμα προβάτου και πολύχρωμα κασκόλ.
Ήταν τα ειρωνικά και σαρκαστικά σχόλιά τους για τους ναζί και τους καθεστωτικούς κυβερνήτες, ο δανδισμός και ο ηδονισμός τους, η αποστροφή τους για την εργασιακή ηθική και η αγάπη τους για την «ξεπεσμένη» τζαζ που τους έκανε να διακρίνονται ως ένα πρωτότυπο νεολαιίστικο κίνημα που αμφισβητούσε την καπιταλιστική κοινωνία.
Παρότι δεν υπέφεραν όπως οι Edelweiss Pirates, νεολαίοι στη Γερμανία με αντίστοιχη δράση, μερικοί από τους οποίους απαγχονίστηκαν από τους ναζί, η στάση των Zazous, σε μια κοινωνία ευρείας συνενοχής και συγκατάθεσης, ήταν θαρραλέα και πρωτοποριακή.
* Το αφιέρωμα είχε δημοσιευτεί πρώτα στην εφημερίδα Αυγή και είναι βασισμένο σε κείμενο από το τεύχος 59 του περιοδικού “Organize!” της Αναρχικής Ομοσπονδίας, τη διεθνή κινηματική βιβλιοθήκη libcom.org και την ιστοσελίδα provo.gr
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.